آیا برای مقابله با گرمایش جهانی، باید زمین را دست‌کاری کرد؟

فاطمه محمدی‌نژاد: تا همین چند سال پیش، پیشنهادهایی مانند نصب سایبان‌های وسیع و جذب دی‌اکسیدکربن از جو برای خنک کردن زمین به نظر خیالی می‌رسید، اما اکنون سیاستمداران کشورهای آمریکا و انگلیس چنین ایده‌هایی را نیز مد نظر قرار می‌دهند. در نشستی متشکل از دانشمندان و خبرگان سیاسی که هفته گذشته در آسیلومار کالیفرنیا برگزار شد، مذاکرات جزئی در رابطه با اینکه چه کسی عملیات نجات سیاره را بر عهده خواهد گرفت، انجام شد.

به گزارش نیوساینتیست، در این نشست توافق نظر بر این بود که کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای بهترین روش برای محدود کردن خشک‌سالی‌های فاجعه‌بار و افزایش سطح دریاها ناشی از گرمایش زمین خواهد بود. اما شکست اجلاس کپنهاگ دانمارک در آذر 2009 / 1388 و انتشار بی‌رحمانه گاز CO2 در جهان، بسیاری را بر آن داشته است تا به راه‌حل‌های مهندسی جغرافیایی روی آورند.

درختان مصنوعی
برخی در مقابل نظریه تولید درختان مصنوعی که دی‌اکسیدکربن را مستقیما از اتمسفر می‌مکند، به مخالفت پرداختند. اما از طرفی نیز در مورد نظریات جنجالی‌تری چون بازگرداندن انرژی به فضا، سیاست‌گذاران به دانشمندان هشدار دادند که این امر می‌تواند واکنش شدید عمومی را در پی داشته باشد.

اولیور وینگنتر از موسسه معدن و فناوری در نیومکزیکو، جزئیات برنامه‌ای را برای تغییر مسیر بادهای غربی تشریح کرد. تصور می‌شود تغییرات دما و فشار در اقیانوس جنوبی طی 50 سال گذشته باعث تغییر جهت 3 تا 4 درجه‌ای بادهای غربی به سمت جنوب شده است. این تغییرات باعث می‌شود جریان‌های اقیانوسی که آب گرم و شور را به سطح می‌آورند، تقویت شده و در نتیجه یخ‌های قطب جنوب ذوب شوند.

وینگنتر پیشنهاد می‌کند تا اقیانوس را با ذرات آهن بذرپاشی کرده و شرایط رشد بیشتر و سریع‌تر فیتوپلانکتون‌ها را فراهم آورند. پلانکتون‌ها ماده‌ای شیمیایی با نام دیمتیل سولفید را به جو می‌فرستند که باعث شکل‌گیری قطرات ریز ابر می‌شود. قطرات بیشتر به معنای ابرهای سفیدتری است که انرژی بیشتری را از زمین دور نگاه می‌دارند. طبق محاسبات وینگنتر این عمل می‌تواند دمای منطقه را به میزان 0.5 درجه سانتی‌گراد کاهش دهد که این امر نیز موجب بازگشت بادهای غربی به موقعیت اصلی خود را فراهم می‌کند.

تاثیرات جانبی
با این حال هنوز اطلاعی در مورد تاثیرات جانبی در دست نیست. خنک کردن منطقه‌ای کوچک به میزان 0.5 درجه می‌تواند تغییراتی اساسی در الگوهای بارش ایجاد کند. تاثیر رشد و نمو پلانکتون‌ها بر زندگی اقیانوسی نیز ناشناخته است. مدل‌های رایانه‌ای تا حدودی می‌توانند این خلاءها را پر کنند و وینگنتر حداقل ده سال مطالعه کامپیوتری را پیش از آغاز چنین عملیاتی پیش‌بینی می‌کند. روش‌های دیگر ممکن است سریع‌تر از مرحله آزمایش عبور کنند، اما این سوال مطرح است که آیا باید اجازه چنین آزمایش‌هایی داده شود یا خیر.

مدل‌سازی‌ها تاکنون نشان داده‌اند که ابرهای استراتوسفری متشکل از سولفات به سرعت می‌توانند سیاره را خنک کنند. دیوید کیت از دانشگاه کالگاری کانادا در مقاله‌ای که به نیچر ارسال کرده،‌ پیشنهادی را در مورد پاشیدن یک تن ذرات سولفات از هواپیمای ناسا از ارتفاع 20 کیلومتری مطرح کرده است. این نتایج ممکن است به محققان برای بازسازی مدل‌هایشان کمک کند و تعداد ذرات پخش شده مسلما بسیار کمتر از میزان لازم برای خنک کردن محسوس خواهد بود.

راه‌حل نمکی
سیلور لاینینگ، یک شرکت غیرانتفاعی که توسط کلی وانسر در سن‌فرانسیسکوی کالیفرنیا تاسیس شد، گروهی از 35 دانشمند را در اختیار دارد که بر روی یک روش خنک کننده کار می‌کنند. در این روش ناوگان کوچکی از قایق‌ها ذرات نمک دریایی را به جو شلیک می‌کنند که این امر باعث سفید شدن ابرها می‌شود.

این گروه به دنبال سرمایه برای انجام تحقیقات ناوبری شامل 10 کشتی و ده‌هزار کیلومتر مربع از اقیانوس است. کلی وانسر معتقد است این عملیات می‌تواند در 3 یا 4 سال انجام شود. در این تحقیقات از ذرات زیادی برای ایجاد سردی قابل ملاحظه استفاده نخواهد شد. بسیاری از دانشمندان آب‌وهوا در آسیلومار معتقدند جریان‌های معمول اقیانوسی که دیگر آزمایش‌های اقیانوس‌شناسی را نیز کنترل می‌کند، ممکن است باعث بروز خطاهایی در این پروژه شود.

وانسر اعلام کرد جریان‌های اضافی ممکن است تاخیرات خطرناکی را ایجاد کند، بطوری که دولت‌ها مدتی بعد مجبور به استفاده از فناوری‌هایی شوند که پیش از این به‌درستی آزمایش نشده است. آن‌ها نسبت به یک واکنش عمومی هشدار دادند مگر این‌که مهندسین جغرافیایی پیش از انجام چنین تحقیقاتی با عموم صحبت کنند. شوبیتا پارتاساراتی از دانشگاه میشیگان گفت:« هدف، توسعه این فرایند است. مسیر از قبل مشخص شده است.»

چشم‌انداز جهانی
اگر آزمایش‌ها تا مقیاسی بزرگ‌تر پیش روند، مشکل دوم به‌وجود خواهد آمد. کدام ملت باید در مورد امنیت یک طرح و اجرای آن نظر دهد؟ بسیاری بر این عقیده هستند که برخی از راه‌حل‌ها تاثیر جهانی دارند و تنها پس از مذاکرات جهانی امکان اجرای آن‌ها مثلا توسط سازمان ملل وجود دارد. این مذاکرات باید شامل برنامه‌هایی برای جبران خسارت افرادی باشد که محل زندگیشان احتمالا به علت تاثیرات جانبی تخریب خواهد شد. اما برخی معتقدند که مذاکرات جهانی غیرممکن خواهد بود.

ریچارد بندیکت، رئیس شورای ملی علم و محیط آمریکا و مذاکره‌کننده سابق دولت آمریکا، اسنادی را جمع‌آوری کرده و در آن اعلام کرده است که کنترل اصلی تحقیقات مهندسی جغرافیایی باید بوسیله گروهی متشکل از 14 کشور شامل آمریکا، چندین کشور اروپایی، هند و چین انجام گیرد. این پیشنهاد توجه بسیاری را به خود جلب کرد، اما حداقل یک نفر نارضایتی خود را ابراز داشت. پابلو سوارز که در دانشگاه بوستون در رابطه با آب‌وهوا و فجایع بشری مطالعه می‌کند، گفت:« من نمی‌توانم تصور کنم که چند کشور برای همه تصمیم‌گیری کنند. شرکت دادن همه در این کار مشکل است اما این توجیهی برای انجام ندادن این کار نیست.»