خبرهایی که هیچ کس دوست ندارد

پیش از این درباره‌ی استعاره‌ی شناختی و این که این استعاره‌ها ابزارهایی برای تفهیم و تفاهم هستند نوشته بودم. حالا می‌خواهم برای توصیف شرایط عرصه‌ی خبررسانی از یکی از این استعاره‌ها کمک بگیرم.

شما می‌توانید جمله‌های هر خبری را به سه دسته تقسیم کنید.

۱. جمله‌هایی که در آن‌ها تنش، ضربه، قاطعیت، خشونت، درگیری، صراحت، اختلاف، تصمیم، تغییر، هیجان، کنش، واکنش یا چیزهایی شبیه این‌ها می‌بینیم.

۲. جمله‌هایی که در آن‌ها همدلی، شادابی، مثبت‌انگاری، امید، همگرایی، پذیرش یا چیزهایی شبیه این‌ها می‌بینیم.

۳. جمله‌هایی که تنها توصیف و تحلیل می‌کنند و با تمام توان و تا حد ممکن از جانبداری پرهیز می‌کنند.

می‌دانیم که هر رنگی ترکیبی از سه رنگ اصلی قرمز، سبز، و آبی است؛ هر خبری نیز ترکیبی از سه نوع جمله‌ی بالا است. برای ایجاد شباهت بیشتر و دقیق‌تر، جمله‌های دسته‌ی اول را قرمز می‌نامیم، دسته‌ی دوم را سبز و دسته‌ی سوم را آبی.

به تیترهای خبرهایی که می‌خوانید دقت کنید. مهم نیست خبر در چه خبرگزاری‌ای با چه گرایش سیاسی یا ایدئولوژیکی آمده باشد، تقریباً اغلب خبرها تیتر قرمز دارند، درصد بسیار اندکی تیتر سبز دارند و تقریباً هیچ خبری تیتر آبی ندارد. چرا؟ این سفارش مخاطب است. مخاطب با عکس‌العملش، با تعداد کلیک‌هایش و به هر شکل دیگر نشان می‌دهد که به خبر سرخ بیش از سبز علاقه دارد، خبر سبز را به زور تحمل می‌کند، و تقریباً از خبرهای حوصله‌سربر آبی بیزار است.

اما آنچه رخ داده و خبر از روی آن تنظیم شده، معمولا درصدی منحصر به فرد از هر یک از سه رنگ را دارد. این درصدها به دو دلیل تا به مخاطب برسند دستکاری می‌شوند؛ اول و اغلب به سفارش خود مخاطب که سلیقه‌اش را گفتیم، دوم و گهگاه به سفارش ایدئولوژی خبرگزاری و کارمندانش.

اما مخاطب برای چه خبر می‌خواند؟ اگر خبر می‌خواند که سرگرم شود یا وقت بگذراند یا خوش باشد، باید همین روند را بپذیرد و خبرهای با تیتر و محتوای قرمز را دنبال کند و خبرهای با تیتر یا محتوای سبز را خیلی کم‌تر بخواند و خبرهای با تیتر یا محتوای آبی را عملاً حذف کند.

اما اگر خبر می‌خواند که بداند، راه سختی پیش رو دارد. باید این روند را معکوس کند و سعی کند حدس بزند چه جمله‌های سبز و آبی‌ای و چه قدر از خبر حذف شده‌اند تا این فست‌نیوز چرب و نمکی به دستش برسد.

برای سرگرمی و آزمایش توامان می‌توانید همین الان به انتخاب خودتان یک خبر را باز کنید و تلاش کنید جمله‌های قرمز، سبز و آبی را در تیتر و متن خبر مشخص کنید و ببینید سهم هر کدام در تشکیل شاکله‌ی کلی خبر چند درصد است.