دعای روز سوم ماه رمضان را بشنویم.
شرحی کوتاه بر دعای روز سوم ماه رمضان
اللهمّ ارْزُقنی فیهِ الذّهْنَ والتّنَبیهَ وباعِدْنی فیهِ من السّفاهة والتّمْویهِ واجْعَل لی نصیباً مِنْ کلّ خَیْرٍ تُنَزّلُ فیهِ بِجودِکَ یا أجْوَدَ الأجْوَدینَ.
سالك چون از اشارات دعاي روز قبل مسير كلي را يافته، براي حركت در مسير نيازمند قوّت نظر وهوش و زيركي و فطانت است و دراين دعا از حق متعال مي خواهد او را از باطل- ما سوي الله- دور كند زيرا راه بيداري و توجه به حق دوري از هر چيز غير از حق است و در مقام يقظه است كه پرده هاي جهل آرام آرام از جلوي چشم سالك كنار زده مي شود و او مراتب بالاتري از عظمت و جود حق را درك مي كند.
شرح دعای سحر به قلم امام خمینی(ره)
خداوند عشق طبیعی را در همه موجودات قرار داده تا خود به فعلیت برسانند
اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ مِنْ رَحْمَتِکَ بِاَوْسَعِها وَکُلُّ رَحْمَتِکَ واسِعَهٌ. اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ بِرَحْمَتِکَ کُلِّها ...
خدایا از تو خواهم از وسیع ترین مراتب رحمتت و همه رحمت تو وسیع است خدایا از تو خواهم به همه مراتب رحمتت ...
رحمت رحمانی مقام بسط کمال وجود است و رحمت رحیمی مقام بسط وجود. پس، وجود با رحمت رحمانی پدیدار شده و هر پدیده ای با رحمت رحیمی به کمال معنوی و هداین باطنی خویش می رسد، بدین لحاظ وارد شده است که «یا رحمن الدنیا و رحیم الاخرة، ای رحمان سرای دنیا و رحیم سرای آخرت» و «الرحمن بجمیع خلقه و الرحیم بمومنین خاصة، خداوند رحمان است به همه آفریده ها و رحیم است تنها بر مومنان.»
پس، خداوند با حقیقت رحمانی خویش وجود را بر ماهیات معدوم و هیکل فانی ارزانی داشته و با حقیقت رحیمی همه را به راه خود راهنمایی کرده است. البته، ظهور سلطنت رحیمیت حق تعالی و طلوع دولت آن در عالم اخرت بیشتر خواهد بود، ولی در برخی آثار آمده است که «یا رحمن الدنیا والاخرة و رحیمهما، ای رحمان و ای رحیم دو سرا». این بدان اعتبار است که خداوند عشق طبیعی را در هر موجودی نهاده تا به مرور به مقام شایسته خود در حیات دنیا و آخرت و روز برداشت محصول برسد و هر کدام را به فعلیت و کمال لایق آن برساند.
نفس های پاک و تزکیه شده به مقامات قرب و کرامات بهشتی که پهنای ان به اندازه آسمان و زمین است می رسند و نفس های واؤگون درنده و حیوان خو و شیطان صفت به جهنم و درکات و عقرب ها و مارهای آن - به حسب آنچه کشته اند - خواهند رسید، چرا که رسیدن به این مراتب برای نفس های واژگون اهریمنی و غیر آن کمال محسوب می شود، پاک و مستقیم انسانی این مراتب نقص و کاستی است.
رحمانیت و رحیمیت یا ذاتی است و یا فعلی. خداوند هم دارای رحمت رحمانی و رحیمیت ذاتی و هم عملی است.
پس اگر «الرحمن الرحیم» در «بسم الله الرحمن الرحیم» وصف کلمه «الله» قرار داده شود، اشاره به رحمانیت و رحیمیت ذاتی پروردگار دارد ولی «الرحمن الرحیم» بعدی اشاره به رحمانیت و رحیمیت فعلی خواهد داشت. «الله» نیز در «الحمدالله» اشاره به الوهیت فعلی و جمع تفصیل «الرحمن» و «الرحیم» فعلی است. «الحمد« به معنای عالم مجردات است که حیثیتی جز حمد پروردگار و اظهار کمالات منعم ندارند و در سلسله وجود، جز این عوالم نورانی، چیزی که تماما حمد باشد بدون شائبه کفران نیست، زیرا این ها در نظر اهل ذوق و عرفان انیات صرف اند و ماهیتی ندارند.
«العالمین» نیز عوالمی است پایین تر از آن عوالم. بنابراین، معنا چنین خواهد بود: به نام خداوندی که دارای رحمت و رحمانی و رحیمی ذاتی است.
درس بزرگ پیامبر(ص) در شیوه دعا کردن: به جای نفرین و لعن برای اصلاح امور دعا کنیم
«فقه الدعاء» به معنای فهم عمیق امور مربوط به دعا از قبیل زمان دعا ،مکان دعا، معنای دعا و شرائط استجابت دعا و... می باشد که انسان را به خروجی های مهم معرفتی می رساند. در بررسی ادعیه ماه مبارک رمضان بر اساس «فقه الدعاء» به سه قسم از دعا دست می یابیم که قسم سوم آن موضوع این نوشتار است و دارای درس بزرگی به ماست. اما بجهت مناسبت با ماه الهی به دو قسم اولی به اختصار اشارتی می کنیم:
اول :
گاه دعا برای طلب وصول به عالی ترین مقامات قرب الهی و دستیابی به «معرفة الله» است که در این مقام خواسته "داعی" ظهور اسماء حسنای الهی در انسان می باشد. دعای شریف «سحر» که از طریق امام رضا (ع) رسیده که امام باقر(ع) در هر سحر ماه رمضان می خوانده و با عبارت «اللهم انی اسئلک من بهائک بابهاه و کل بهائک بهیّ ...» آغاز می شود.
فقیه «فقه الدعا» و کارشناس برتر در دعاشناسی، استاد بزرگوارم آیت الله حسن زاده آملی دستور به خواندن این دعا را در سحرهای ماه رمضان بنا به توصیه علامه طباطبائی، به شاگردشان می فرمودند و بر این باور نورانی بودند که تمام این دعا سخن از قرب الهی و ظهور اسماء حسنای الهی در انسان است و کلامی در رابطه با مقامی پایین تر از آن مثل بهشت و نعمت های آن مطرح نشده است.
دوم:
و گاه دیگری دعا و انابه برای دستیابی به مغفرت الهی و نیل به برکات اُخروی و دوری کامل از همه عذاب های الهی است که در این رابطه بهترین دعای ماه رمضان دعای ابوحمزه ثمالی است که از امام سجاد (ع) برای همه سحرهای ماه مبارک وارد شده است و برای تربیت نفس و اُنس با حضرت رب العالمین و توجه به آخرت است که به اعتراف بزرگان، بی نظیر است و از بعض اساتیدم شنیدم مرحوم آیت الله سید صدرالدین صدر در قنوت نمازشب این دعا را می خوانده است.
سوم:
که مد نظر در این نوشتار است اینست که در بخشی از دعاهای ماه رمضان، دعا در رابطه با امور اجتماعی و سیاسی است که خواسته دعا کننده طلب خیر و سلامت و سعادت برای همه مسلمین می باشد. آن درس بزرگ این جاست که ممکن است در قسم اول و دوم مدار دعا "خصوصی و اختصاصی" باشد اما در قسم سوم "عمومیت" و فرا گیر بودن مورد نظر است و تنگ نظری "مردود" شمرده و به ما درس «دگربینی» و نه «خودبینی» داده شده است.
از این نمونه، دعائی است که به نقل کفعمی و دیگران از حضرت رسول اعظم (ص) وارد شده که آن حضرت هر روز بعداز هر نماز آن را می خوانده و آن دعای معروف «اللهم ادخل علی اهل القبور السرور ...» است. در این دعای نورانی، دعا برای همه فقیران و همه گرسنگان و همه قرض مندان و همه اسیران و محصوران و همه امور و شئون مسلمین شده نه گروه خاص و این خصوصیت مهم یعنی "عمومیت" را از واژه «کل» که در عبارت دعا بصورت تکرار آمده و از ادات عموم است و شمول و گسترش را می رساند، می فهمیم. پس خط کشی هائی که برخی از ما حزب اللهی ها و مذهبی ها در دعا کردن هایمان داریم در نزد معصومین(ع)مطرح و مقبول نمی باشد.
نکته مهم از این دعا
اگر فقراتی از این دعا را حمل بر عواطف عالی انسانی کنیم مانند: «واشف کل مریض» امّا دو فقره در این دعا معنای عمیق تر از عواطف را بهمراه دارد:
یکی: «اللهم فک کل اسیر» است که باید به این نکته توجه کرد که این کلام از زبان پیامبر (ص) صادر شده و «اسیر» در زمان آن بزرگوار چه کسانی بوده اند؟ آیا اسیری غیر از اسراء مشرک بوده است؟ پس آنان که تخالف دینی یا اختلاف سلیقه ای و سیاسی با ما دارند هم می توانند از دعای خیرخواهانه ما نیز بهرمند شوند. این است درس بزرگ پیامبر اسلام (ص).
دیگری: فقره «اللهم اصلح کل فاسد من امور المسلمین» است که اولا سخن از اصلاح همة امور همة مسلمین است (اجرائی-قضائی-تقنیی-نظامی-فرهنگی-اقتصادی و....). که این نشان از یک خیرخواهی وسیع و بی خط و مرز برای همة مسلمین و همه مسئولین است و روشن است که "همه مسلمین" یعنی هر مسلمانی با هر گرایش و سلیقه ای که باشد باید مورد دعای دیگر مسلمین قرار گیرد. و ثانیاً سخن از دعا برای «اصلاح امور» است نه "نفرت پراکنی" بوسیله"بدبینی" و"نفرین و لعن و اهانت".
سؤال این قلم این است که: آیا ما توانسته ایم این مفاهیم بلند را بعنوان یک فرهنگ در مراسم دعاهای ماه رمضان که مورد اقبال همگان است، درآوریم؟! و آیا با یک دید باز در ایام و لیالی ماه رمضان دیگر مسلمانان و حتی آنان که مثل ما فکر نمی کنند را مهمان ادعیه خود کرده ایم؟! ما در میان ادعیه ماه مبارک بررسی کردیم و غیر از طلب رحمت الهی و هدایت الهی برای خود و دیگران با توجه به همه معنای وسیع "دیگران"نیافتیم.
چقدر دلنشین امام کاظم(ع) خط کلی را این رابطه معرفی می کند که هر که "موحد به توحید الهی" است محبوب ترین حقیقت را فراهم آورده: «اللهم انی اطعتک فی احب الاشیاء الیک و هو التوحیدو لم اعصک فی ابغض الاشیاءو هو الکفر...»
پس هر که در جرگه «ایمان» باشد و لو ضعیف ترین مراتب آن، مستحق دعای دیگران است.
/6262
نظر شما