بازگشت به حیاط خلوت

سارا معصومی: در همسایگی ایالات متحده، قاچاقچی‌های مکزیک بلوایی به راه انداخته‌اند. هر چه بیشتر درباره مکزیک بخوانید و سعی کنید شرایط حاکم بر این کشور را درک کنید باز هم در بن‌بستی مهلک‌تر گیر خواهید افتاد. تنها در سال 2008 در این کشور شش هزار نفر جان خود را از دست دادند. مکزیک با تمامی دردسرهایی که تاکنون برای ایالات متحده خلق کرده است باز هم کمتر از موضوعات مورد اشاره در مصاحبه‌های مطبوعاتی باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده است. البته باراک اوباما از زمان حضور در کاخ سفید تاکنون بیش از هر رئیس‌جمهور دیگری از مکزیک به عنوان دغدغه‌ای در حوزه سیاست خارجی سخن گفته است. چهل و چهارمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده، مکزیک را به عنوان نخستین مقصد خود در آمریکای‌لاتین انتخاب کرد. اکنون نوبت به آمریکا لاتین رسیده‌است. منطقه‌ای که کشورهای آن چندان با کاخ سفید رابطه خوبی ندارند. در این میان، مکزیک اما از معدود متحدان آمریکا در منطقه است. فیلیپه کالدرون رئیس‌جمهوری مکزیک در این سفر میزبان همتای آمریکایی خود بود. محور این دیدارها هم بی‌شک همان بحث مواد مخدر است. مواد مخدر در مکزیک پدیده‌ای تازه نیست. این کشور سال‌هاست که درگیر این جنس از ناآرامی‌ها است. اما حقیقت این است که حوادثی مانند یازدهم سپتامبر بیشتر به چشم آمریکایی‌ها می‌آید.

عراق، افغانستان، پاکستان و مکزیک. بله مکزیک. شاید باورش سخت باشد که مکزیک کشوری در همسایگی ایالات‌متحده حالا تبدیل به معضلی برای این کشور شده است به قد و قامت افغانستان. حالا مکزیک هم از آن جمله کشورها بر روی این کره خاکی است که شب را باید با ترس و بیم در آن گذراند. خشونت صرفی که در مکزیک به واسطه سالها قاچاق مواد، ریشه دوانده است حالا دردسری دست و پا گیر شده است برای ایالات متحده. مکزیک دیگر قابل چشم‌پوشی نیست. مقامات کاخ سفید نمی‌توانند روزنامه‌ای را بردارند و یا گزارش محرمانه‌ای را با محوریت تهدیدهای قد علم کرده در برابر واشنگتن بخوانند و نام مکزیک را حدف کنند.

باراک اوباما نخستین رئیس‌جمهوری نیست که بر تعمیق روابط دو جانبه تأکید می‌کند اما بی‌شک اگر او به دنبال تغییر در حوزه آمریکای لاتین هم باشد باید برای مکزیک و مشکلاتش هم همان اندازه وقت صرف کند که برای افغانستان. کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک همان دردسر نه چندان جدید آقای اوباما هستند. شاید به همین دلیل بود که درست همزمان با سفر باراک به مکزیک سه کارتل مواد مخدر مکزیک به نام‌های سینالوا ، ستاس‌ و فامیلیا میچواکانا‌ به فهرست نهادهای قاچاق بین‌المللی مواد مخدر اضافه شدند. یک‌ماه پیش بود که باراک در نخستین روزهای حضورش در کاخ سفید دستور اجرای طرحی فراگیر برای افزایش امنیت مرزهای آمریکا با مکزیک شامل اعزام نظامیان بیشتر و اختصاص منابع جدید مالی به این امر را صادر کرد. کالدرون و اوباما در نخستین مصاحبه مطبوعاتی پس از دیدار با یکدیگر در حضور خبرنگاران بر لزوم مبارزه با قاچاق مواد مخدر، پایان دادن به ناامنی‌های مرزی و ریشه‌کنی خطرات منطقه‌ای تأکید کردند.

دیدار دو رئیس‌جمهور در دفتر مقام میزبان یک ساعت و نیم به طول انجامید. دیداری که موافقت بر سر امضای چندین توافقنامه همکاری مشترک را به دنبال داشت. اوباما با تحسین تلاش‌های دولتمردان مکزیک در مبارزه با قاچاقچیان مواد مخدر خطاب به خبرنگاران گفت: نمی‌خواهم ادعا کنم که مبارزه با شبکه‌های قاچاق تنها وظیفه دولت مکزیک است، حقیقت آن است که بازار پر‌رونق مواد‌مخدر در ایالات متحده است که تاجران مکزیکی را سر پا نگاه داشته است. فروش آزاد اسلحه در کشور ماست که مکزیکی‌ها را هم بر سر کار نگاه داشته است. اوباما در ادامه سخنانش اعلام کرد که قصد دارد طرحی را در پارلمان به تصویب برساند که بر اساس آن صادرات اسلحه آمریکا به کشورهای منطقه و البته خرید و فروش آن محدود شود. فیلیپه کالدرون تاکنون بارها از ایالات متحده خواسته است که به بارگیری‌ کشتی‌های قاچاقچی در مرزهای جنوبی خود پایان دهد. مکزیک ادعا می‌کند که ایالات‌متحده تأمین‌‌کننده 90 درصد از تسلیحات مورد استفاده در خاک این کشور است. بحث مهاجران غیر قانونی نیز از جمله محورهای مورد بحث طرفین در این دیدار بود. مکزیک تاکنون بارها ایالات متحده را برای اصلاح قوانین مهاجر پذیری تحت فشار قرار داده است. در حال حاضر 12میلیون مهاجر بیکار در ایالات متحده زندگی می‌کنند که نیمی از آنها را مکزیکی‌ها تشکیل می‌دهند. کالدرون در پایان مصاحبه مطبوعاتی با پرثمر خواندن این دیدار اعلام کرد که بی‌شک با حضور باراک اوباما در کاخ سفید دوران طلایی روابط دو کشور آغاز شده‌است. باراک اوباما پس از مکزیک راهی ترینیداد و توباگو می‌شود تا در اجلاس سران قاره و البته بی‌حضور نمایندگان کوبا حاضر شود.

تکلیف کوبا چیست؟
نام کوبا بیش از هر کشور دیگری این روزها ورد زبان ساکنان کاخ سفید است. کشوری در آمریکای لاتین که به آمریکا ستیزی شهرت دارد. در طول 10 روز گذشته نام فیدل و رائول کاسترو بسیار در رسانه‌های آمریکایی شنیده و در مطبوعات چاپی دیده شده‌است. کوبا قرار است پس از پنجاه سال اندک اندک به جرگه دوستان آمریکا ملحق شود. دشمنانی قدیمی که تاریخ خصومت آنها به برپاخیزی چپ‌ها در کوبا باز می‌گردد. یعنی تاریخی قریب به نیم قرن. باراک اوباما در حالی برای حضور در نشست سران قاره راهی منطقه شده است که کوبا همچنان مجوز حضور در این نشست را دریافت نکرده‌است. غیبتی بزرگ برای کشوری که حرف‌های بسیاری برای گفتن در منطقه دارد. چند روز پیش بود که باراک اوباما به نیم قرن انتظار پاسخ داد و دستور لغو پاره‌ای از محدودیت‌ها علیه شهروندان کوبایی ساکن کشورش را صادر کرد. اقدامی که با استقبال فیدل کاسترو رهبر بازنشسته کوبا روبه رو شد. رهبران کوبا اما پیش از این اعلام کرده‌بودند که به دنبال پایان یافتن تحریم‌های اقتصادی علیه این کشور هستند. باراک همزمان با لغو این تحریم‌ها اعلام کرد که منتظر می‌نشیند تا کوبا هم برای قرار گرفتن در مسیر دموکراسی خود را مهیا کند. باراک در این خصوص گفته بود: رابطه‌ای که پنجاه سال است در زیر خاک خصومت دفن شده ‌است، یک‌ شبه قابل زنده شدن نیست.

پیش از سفر باراک اوباما به منطقه اما رائول کاسترو در پاسخ به لغو پاره‌ای از تحریم‌ها توسط رئیس‌جمهوری سیه چرده ایالات متحده اعلام کرد که دولتش حاضر به گفت‌وگو با ایالات متحده در تمامی حوزه‌ها از جمله بحث زندانیان سیاسی است. در تمامی رسانه‌های بین‌المللی از این اقدام رائول کاسترو به عنوان گردش 180 درجه‌ای در سیاست خارجی هاوانا در مقابل دشمن دیرینه‌اش یاد شد. کاسترو که در جمع چپ‌های دو آتشه در سالگرد طرح ایالات متحده برای اشغال کوبا در سال 1961 برگزار شده بود سخن می‌گفت در ادامه افزود: ما چه در خفا و چه به شکل رسمی به مقام‌های ایالات متحده خبر داده‌ایم که حاضریم در خصوص تمامی موارد اختلاف با رهبران سیاسی این کشور گفت‌وگو کنیم.

گفته می‌شود که در حال حاضر در کوبا 200 زندانی سیاسی در زندانهای این کشور نگهداری می‌شوند و محدودیت‌های بسیاری هم برای منتقدان دولت تعیین شده است. اعمال محدودیت بر تعداد سفرهای خارجی شهروندان کوبایی هم از جمله موارد مورد انتقاد واشنگتن از هاواناست. پس از وداع فیدل از قدرت در سال 2008 که پس از نیم قرن صورت گرفت، رائول اندک اندک تلاش خود را برای رونق بخشیدن به اقتصاد این کشور آغاز کرده‌ است. باراک اوباما در حالی برای حضور در نشست سران قاره آمریکا راهی منطقه شده است که هوگو چاوز رئیس‌جمهوری ونزوئلا بار دیگر پیش از آغاز این نشست تهدیدهای خود را روانه کاخ سفید کرده است. پنجمین نشست سران قاره در حالی برگزار می‌شود که کوبا مانند سالهای پیش به دستور ایالات متحده از حضور در آن منع شده‌ است. هوگو چاوز در جمع سایر دوستان چپ خود از بولیوی، هندوراس، نیکاراگوئه و پاراگوئه به صراحت اعلام کرد که بیانیه نمادین پایانی این نشست را وتو خواهد کرد. دلیل چاوز هم بی‌توجهی آمریکا به کوبا عنوان شده است. رهبران کشورهای آمریکای لاتین از جمله برزیل و مکزیک در دسامبر سال 2008 با تنظیم بیانیه‌ای اعتراض آمیز اعلام کردند که خواهان بازگشت بی‌قید و شرط کوبا به دور این مذاکرات هستند. دانیل اورتگا از رهبران چپ آمریکای‌‌لاتین هم در انتقادی کوبنده، ممانعت از حضور کوبا در این نشست را یک نسل‌کشی واقعی خواند.

 هوگو چاوز، مردی که باراک دوستش ندارد
رابطه ایالات متحده با مکزیک و کوبا در حال گرم شدن است. آینده رابطه واشنگتن با هاوانا بسیار روشن‌تر از 8 سال گذشته است. اما در این میان هوگو چاوز رئیس‌جمهوری ونزوئلا چندان موفق به جلب نظر باراک اوباما نشده است. چهارم ماه آوریل بود که هوگو چاوز که به آمریکا ستیزی شهرت دارد به صراحت از تمایلش برای بهبود رابطه با ایالات متحده سخن گفت. پاسخ ایالات متحده به این ابراز تمایل بیشتر شبیه به سکوتی خودخواسته بود. اما اکنون سؤال اینجاست که بهبود رابطه دو کشور که بازار تنش لفظی میان آنها همواره داغ بوده‌است، به چه معناست؟ حقیقت اینجاست که رابطه دو کشور چندان هم که به نظر می‌رسد پرتنش و تیره و تار نیست. شاید چاوز، اوباما را مردی لاقید بخواند و باراک ادعا کند که هوگو بر هم زننده معادلات منطقه‌ای است اما هنوز صادرات نفت ونزوئلا به ایالات متحده ادامه دارد. حال سؤال اینجاست که آیا اوباما پیش از این برای صحبت با کشورهایی که بوش آنها را محور شرارت خوانده بود اعلام آمادگی نکرده است؟ پس در این میان، می‌توان ونزوئلا همیشه ناراضی را هم جا داد. درست است که چاوز سفیر ایالات متحده را به راحتی روانه فرودگاه و از آنجا راهی منزلش کرد اما راهکار این مشکل هم تماسی با کاخ سفید و صدور مجوز انتصاب سفیر جدید است.

شاید اوباما چندان به مرد جنجالی ونزوئلا علاقه نداشته باشد، اما برای شروع این رابطه می‌توان از گام‌های کوچکتر آغاز کرد. انتصاب سفیری جدید برای کاراکاس می‌تواند نخستین قدم برای اثبات حسن نیت باشد. حتی یک عکس دو نفره اوباما و چاوز هم می‌تواند زنگ‌های دوستی را به صدا درآورد. یک تماس تلفنی هیلاری کلینتون با همتای ونزوئلایی‌اش هم فکر بدی نخواهد بود. تنها کافی‌است تا هوگو هم مانند رفیق دیرینه‌اش فیدل آرزو کند.