هرقدر رعدوبرق آتشفشانی ایجاد شده قوی‌تر باشد، خاکستر بیشتری نیز در فضا پخش می‌شود. در آینده نزدیک می‌توان به کمک حسگرهای رادیویی پیش از اینکه جان مسافران سفرهای هوایی تهدید شود، از خطر آگاه شد.
حدود 3 سال پیش زمانی که آتشفشان ریداوت در آلاسکا شروع به فوران کرد، پژوهشگران بسیاری خود را به این منطقه رساندند تا با اسفاده از حسگرهای رادیویی رعدوبرقی را که توسط دود احاطه شده بود، اندازه‌گیری کنند. نتایج حاصل از این نقشه‌برداری رعدوبرق که به تازگی منتشر شده، نشان می‌دهد قدرت رعدوبرقی که توسط این آتشفشان تولید شده می‌تواند با رعدوبرق حاصل از طوفان‌های تندری برابری کند و هر چقدر قدرتمندتر باشد، خاکستر بیشتری را در هوا پراکنده خواهد کرد.
استفان مک‌نات که یکی از نویسندگان این پژوهش است، می‌گوید: «اگر رعدوبرق آغاز شد باید بدانید که حجم عظیمی از خاکستر در راه است».
می‌دانیم خاکستر آتشفشانی تهدیدی جدی برای سفرهای هوایی است، شاید آغاز پروژه تازه‌ای که با استفاده از حسگرهای رادیویی می‌تواند پیش از ابزارهای الکترونیکی هواپیماها آغاز رعدوبرق را شناسایی کند، قدم بعدی باشد.
خاکستری که هواپیماها را زمین‌گیر می‌کند
خاکستر حاصل از فوران عظیم آتشفشان جزیره Eyjafjallajökull در سال 2010/1389 باعث تعلیق صدهزار پرواز در اروپا شد. ذرات سنگ، شیشه و شنی که توسط آتشفشان به اطراف پرتاب می‌شود، می‌تواند موتور هواپیماها را از کار بیندازد مانند همان اتفاقی که سال 1982/1361 برای یک فروند بوئینگ 747 خطوط هواپیمایی انگلستان برفراز اندونزی افتاد و منجر به از کار افتادن هر 4 موتور آن شد. تحقیق تازه‌ای نشان می‌دهد با استفاده از امواج رادیویی ناشی از رعدوبرق آتشفشانی می‌توان به سرعت میزان خاکستری را که دارد وارد فضای اطراف می‌شود اندازه‌گیری کرد. این تکنیک در شب‌هنگام یا در شرایط آب‌وهوایی نامساعد که امکان استفاده از ماهواره‌ها یا دستگاه‌های شناسایی روی زمین غیرممکن است، بسیار کارآمد خواهد بود.
آذرخش
این تصویر از آذرخش عظیمی که به آتشفشان مراپی در اندونزی برخورد می‌کند در سال 2010/1389 گرفته شده است. مک‌نات می‌گوید: «آتشفشان‌ها رعدوبرقی مانند توفان‌های تندری تولید می‌کنند با این تفاوت که تنها بخشی از آذرخش که توسط خاکستر پوشیده نشده قابل‌مشاهده است و حجم قابل‌توجهی از آن که زیر خاکستر پنهان شده دیده نمی‌شود».
هاله جهنمی
تحقیقات تازه نشان می‌دهد حداقل دو نوع رعدوبرق آتشفشانی وجود دارد. مطابق نقشه‌برداری امواج رادیویی یک رعدوبرق در دهانه آتشفشان رخ می‌دهد و دیگری همان‌طور که در این تصویر آنرا برا فراز آتشفشان Puyehue-Cordón Caulle در شیلی می‌بینید، در خاکسترهایی شکل می‌گیرد که از زمین فاصله گرفته‌اند. علت ایجاد این رعدوبرق باردار شدن ذرات آب و خاکستر پوشیده از یخی است که رو به بالا حرکت می‌کنند.
مک‌نات که اولین‌بار متوجه غنی بودن خاکستر آتشفشانی از آب شده، می‌گوید: «آب و ذرات منجمد خاکستر در این هاله آتشفشانی دائما به یکدیگر سائیده خواهند شد و مانند کفشی که با ساییدن آن به فرش الکتریسیته ساکن ایجاد می‌شود، باردار می‌شوند. همین اتفاق در توفان‌های تندری نیز رخ می‌دهد».
جرقه‌ای از درون
در این تصویر باز هم فوران آتشفشان Eyjafjallajökull را در سال 2010/1389 می‌بینید. مک‌نات می‌گوید: «به کمک ابزارهای درست می‌توانید فعالیت الکتریکی را دقیقا در لحظه آغاز فوران ثبت کنید. رعدوبرق نامرئی دیگری هم وجود دارد که با مکانیسم متفاوتی تولید می‌شود، این شیوه متفاوت را پرتاب سنگ‌ها با فشار به سمت بالا و فضای بیرون ایجاد خواهد کرد. آذرخش حاصل از این مکانیسم قوی نیست اما پس از اینکه هزاران بار در ثانیه برخورد می‌کند، سیگنال‌های رادیویی تقریبا پیوسته‌ای را ایجاد خواهد کرد که نشانه آغاز فوران هستند».
شاخه‌های آذرخش
در این تصویر بخش‌های کوچکی از آذرخش را می‌بینید که از میان خاکستر غلیظ آتشفشانی به بیرون راه پیدا کرده است. مارتین یومان، متخصص رعدوبرق دانشگاه فلوریدا می‌گوید: «آذرخش می‌تواند کیلومترها حرکت کند. یک نقطه الکتریکی باردار آذرخش را شکل می‌دهد و پس از آن آنقدر در تمامی جهان پراکنده می‌شوند تا به فضایی با بار مخالف برسند».
تار عنکبوت الکتریکی
این عکس که با نوردهی طولانی‌مدت از آتشفشان Puyehue-Cordón Caulle در شیلی تهیه شده شبکه‌ای از آذرخش را نشان می‌دهد. البته بهترین راه برای تخمین میزان رعدوبرق ایجاد شده استفاده از حسگرهای رادیویی و ردیابی امواج است.
توفان ساحلی
همیشه برای شکل‌گیری رعدوبرق به فوران‌های بزرگ آتشفشانی نیازی نداریم. همان‌طور که در این تصویر که از آتشفشان Kilauea در هاوایی گرفته شده، می‌بینید حتی فروریختن ماده مذاب آتشفشانی به درون آب دریا هم می‌تواند الکتریسیته، فورانی کوچک و غبار ایجاد کند. اولین مشاهده از رعدوبرق ایجاد شده توسط آتشفشان‌ها به 2000 سال پیش برمی‌گردد که به ویرانی شهر تاریخی پومپئی توسط آتشفشان منجر شد. موراخان از ابرهای تیره و صدای تندر مهیبی که شنیده می‌شده نام برده‌اند.
تا ستاره‌ها
این قوس آذرخشی از فعالیت‌های الکتریکی درون خاکستر آتشفشانی Eyjafjallajökull شکل گرفته است. یافته‌های تازه می‌تواند با بررسی دقیق این فعالیت‌ها جان انسان‌های بسیاری را نجات دهد.
53273
نظر شما