هشدار ‌بی‌آبی برای ۷ استان ایران/ آب در بخش کشاورزی حیف‌ومیل می‌شود/ بی‌آبی در مهمترین استان کشاورزی

طهورا شهبازی: بی‌آبی، بلایی که می تواند مهلکتر و خانمان سوزتر از هر جنگی باشد. عاقبتی که معمولا همه ترجیح می دهند درباره اش حرفی نزنند. اما اوضاع آبی در همه مناطق ایران خوب نیست. جدیدترین آماری که وزارت نیرو منتشر کرده، نشان می دهد هیچ استان ایران اوضاع آبی خوبی ندارد.

در طبقه‌بندی استان‌های کشور براساس شاخص پایش منابع آب از مهرماه تا اسفندماه سال 93، هیچ استانی وضعیت مناسبی ندارد؛ وزارت نیرو استان‌های کشور را شش دسته مرطوب، نرمال، قابل تحمل، دارای تنش آبی، دارای تنش آبی شدید و کمبود آب طبقه‌بندی کرده است؛

- استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، هرمزگان و یزد در رده مناطق مواجه با کمبود آب قرار گرفته‌اند.

- 13 استان که در دسته مناطق با تنش آبی شدید قرار دارند؛ اصفهان، ایلام، تهران، البرز، خوزستان، زنجان، قزوین، قم، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان.

- 11 استان هم در دسته مناطق درگیر با تنش آبی قرار گرفته اند؛ آذربایجان‌شرقی و غربی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی و رضوی، سمنان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، گیلان و مازندران.

نکته اینجاست که حتی استان های گیلان، مازندران و آذربایجان ها در دسته های مرطوب، نرمال یا حتی قابل تحمل هم قرار نگرفته اند تا وضعیت خشکسالی کشور بیش از پیش خودش را به رخ بکشد.

نگران کننده تر اینجاست که بر اساس آمار سال آبی ۹۱-۹۲ هیچ استانی در رده کمبود آب قرار نگرفته بود، دسته بندی تنش آبی شدید در ۷ استان خلاصه می شد و رده قابل تحمل که امسال هیچ استانی را در برنمی گیرد، ۴ استان را زیر مجموعه خود داشت.

وضعیت هشدار

در دسته بندی هایی که برای شاخص منابع آب شهرها درنظر گرفته شده است تعریف هایی گنجانده شده که هر کدام شرایطی را برای شهرها به وجود می آورند.

هندوانه و چغندر نکاریم

هشدارها برای بی‌آبی مدت‌های زیادی است داده می‌شود. اما آخرین آن را معصومه ابتکار دوباره به زبان آورد. 

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که اوایل همین هفته به بازدید از تالاب خشک شده گاوخونی رفته بود باز هم مانند گذشته راه حل بهبود الگوی مصرف را پیش روی مسوولان و کشاورزان قرار داد: امیدواریم با همکاری وزارت نیرو و وزارت کشاورزی و کشاورزان عزیز بتوانیم در اصلاح الگوی کشت در استانی مانند اصفهان به الگوی کشاورزی و آبیاری منطبق بر واقعیت ها دست یابیم.

او گفت: نمی توانیم روندهای گذشته گسترش سطح زیر کشت و انواع کشت های  آب بر مانند برنج را ادامه دهیم و یا در آبیاری فضای سبز شهری به هیچ عنوان در شهرهایی مثل اصفهان دیگر نباید از چمن به طور گسترده استفاده شود به دلیل اینکه چمن آب زیاد مصرف می کند و سطح تبخیر آن بالا است و این ها همه باید با مطالعه وبررسی های کافی اصلاح شود تا الگوها را بتوانیم تغییر دهیم.

ابتکار در مصاحبه اخیر خود با خبرآنلاین نیز بارها و در بحث های گوناگون موضوع اصلاح الگوی کشت را بیان کرد: این برآورد کارشناسان است که نزدیک به ۸۰میلیارد متر مکعب طی دوره اخیر یعنی در دولت های نهم و دهم از سفره های زیر زمینی آب برداشت شده که بازگشت آنها به این سادگی ها قابل جبران نیست. کشاورزی باید به سرعت به سمت الگوهای کم مصرف برود. دلیلی ندارد گونه هایی را بکاریم که مصرف آب زیاد داشته باشد، دلیلی ندارد که اطراف ارومیه چغندر بکاریم یا کنار زاینده رود برنج، حتی در بعضی زمین ها هندوانه کاشته می شود. باید الگوی کشت را اصلاح کنیم، درصد سهم کشاورزی را رعایت کنیم و توجه جدی به حقابه های طبیعت داشته باشیم. اگر حقابه طبیعت را در نظر بگیریم سفره های زیرزمینی و رودخانه ها احیا می شوند.

تنش آبی شدید و کشاورزی پربار

اما ایران درحالی با کمبود آب شدید مواجه است که کشت و زرع سهم بالایی در چرخه اقتصادی کشور را بازی می کند و البته همچنان بهره‌وری کشاورزی در عمده مناطق ایران، زیر ۳۰ درصد است.

در جدول بالا وضعیت منابع آبی شهرها به همراه هکتارهایی که در سال ۹۱-۹۲زیر کشت داشته اند به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت آمده است.
نگاهی به سطح زیر کشت شهرهای با تنش آبی شدید یا مواجهه با کمبود آب نشان می دهد که مصرف کشاورزی آنها نیز بالاست که بیشتر هم از روش آبی و نه دیم در بخش کشاوری استفاده می شود.
رتبه اول کشاورزی مربوط به شهر خوزستان است شهری که تا سال های قبل در رده قابل تحمل جا می گرفت حالا دچار تنش آبی شدید است. نگاهی به جدول نشان می دهد که شهرهایی که دارای تنش آبی شدید هستند رتبه های بالای جدول را به اختصاص داده اند.

۴۷۲۳۳