حجت الاسلام رسول جعفریان طی سخنانی در مراسم عزاداری «عاشورا و امروز ما» که به همت انجمن اندیشه و قلم، و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد، با اشاره به اینکه استاد مسلط به متون عربی و سندشناس بسیار کم داریم، گفت: «دچار کمبود پژوهشگر کیفی در تاریخ اسلام هستیم و عمدتاً با نگاه سیاسی و نتیجه‌گیری اخلاقی به تاریخ نگاه می‌کنیم و کتاب می‌نویسم. تقریبا همه مسلمانها گرفتار این وضعیت هستند و برای همین درست نمی‌توانند تاریخ اسلام را بشناسند.»
وی در ادامه با انتقاد از برخی برداشت‌ها از وقایع گفت: «گاه به‌دلیل حس عاطفی و مذهبی که به وقایع و اشخاص تاریخی داریم، با وقایع با پیش ذهنیت برخورد می‌کنیم. مطالب بد را نسبت به شخصیت‌های خوب و مطالب خوب را نسبت به شخصیت‌هایی که بد می‌دانیم، نمی‌پذیریم؛ در حالی‌که تاریخ یک علم است و باید با ممارست و روش‌های پژوهشی و علم روز با آن برخورد کنیم.»
جعفریان با تأکید بر اینکه کتاب الغدیر مرحوم علامه امینی بسیار ارزشمند است، ادامه داد: «علامه امینی در الغدیر به دنبال اثبات یک عقیده است اما ما کتاب‌های تاریخی را بعدها بر اساس اعتقادات مذهبی نوشته‌ایم و بسیاری‌شان تاریخ عقاید است نه سند تاریخی و روایت علمی.»
این استاد تاریخ دانشگاه تهران تاکید کرد: «مشکل این است که مسلمانان به‌تدریج از آثار تاریخی مستند غفلت پیدا کردند و به سمت آثار داستانی گرایش یافتند و به همین خاطر از آثار اصیل و منابع مستند تاریخی کمتر نسخه‌برداری شد و بسیاری از آنها نابود شد.»
وی با اشاره به نقل خواب و رویا در برخی منابر گفت: «وقتی ۷۰۰ سال بعد از عاشورا، خوابی را ابن‌طاوس نقل می‌کند که در جایی منبع آن را ذکر نکرده، مخاطب از ما سند می‌خواهد. نگاه علمی به تاریخ یعنی ذکر وقایع با تاریخ روایت و راستی آزمایی آن با روش‌های زبان‌شناسی و تکنیک‌های علمی و پژوهشی که جعل و دست‌کاری در روایت‌های تاریخی را مشخص می‌کند.»
جعفریان با بیان اینکه داستان‌های تاریخی در دوره صفویه و قاجاریه درباره عاشورا فراگیر شد و حقیقت واقعه عاشورا را تحت‌الشعاع قرار داد، تصریح کرد: «اوج اینها تألیف لهوف و ساختن مقتلی به نام ابومخنف و آثاری مثل مثیر الاحزان و مانند اینهاست. البته برخی روایات آنها ریشه در آثار صدوق و دلائل الامامه طبری هم دارد.»
این پژوهشگر تاریخی با انتقاد از برداشت‌های سیاسی و عصری از واقعه عاشورا گفت: «واژگان و ادبیات عاشورا، در طول زمان تغییر یافت. بین روایت ما از سیره نبوی و ائمه، قبل و بعد از انقلاب اسلامی تفاوت زیادی وجود دارد. بسیاری از ما به خاطر مقاصد سیاسی خودمان، تصویر جدیدی از تاریخ اسلام و عاشورا ارائه می‌دهیم؛ جلال آل احمد، شریعتی و صالحی نجف‌آبادی از این جمله هستند و با روایت‌های تأثیرگذار، برحسب زمان، تصاویر متفاوتی از عاشورا و دین ارائه کردند.»
وی افزود: «نمی‌شود مرتب روایت تاریخ و تصویر از دین را به خاطر شرایط روز و مقاصد خود تغییر دهیم.»
جعفریان در پایان گفت: «در قرن اول و اوائل قرن دوم، شاید فقط ۳۰۰۰ حدیث از پیامبر داشتیم، اما یکباره این میزان به ده‌ها هزار حدیث افزایش یافت و هر روز بر جعل حدیث افزوده شد که یک دلیلش این بود که فکر می‌کردند برای همه چیز باید حدیث نقل کنند و بخشی از این به خاطر این بود که فکر می‌کردند همه مشکلات جامعه را باید با اقوال منسوب به پیامبر و صحابه حل کنند. در حالی که ما باید مشکلات جامعه را خودمان حل کنیم. چرا مدام از دین و ائمه مایه بگذاریم؟»
۶۴۵۷
نظر شما