آن‌چه می‌خوانید گزارشی است که یک خبرنگار افغان از هرات افغانستان برای خبر آنلاین نوشته و در آن به وضع اشتغال و درآمدهای زنان افغان در این ولایت افغانستان پرداخته است. در ویرایش این گزارش تلاش شده لحن خاص و زیبایی فارسی این روزنامه‌نگار افغان حفظ شود و در عین حال برای مخاطب ایرانی نیز قابل‌فهم باشد.
محمد نصیر محمدی - هرات: بیشتر زنان ولایت هرات در افانستان بی‌سواد یا کم سواد بوده و طبق عنعنات [آداب و رسوم] افغانی، خانه‌دار هستند. برای آنان کار خانه از اهمیت خاصی برخوردار است و انجام کارهای خانه از افتخارات محسوب می‌شود. در این میان زنانی هستند که نان‌آور خانه بوده و چاره‌ای جز کارکردن در بیرون از خانه ندارند.
شغل‌هایی نظیر پاک‌کاری [تمیزکاری]، خانه‌سامانی [مرتب‌کردن خانه]، رفتن به کارخانه‌هایی در شهرک صنعتی، کرک‌پاکی [پشمپاککنی] و حتی کمک‌خواستن از مردم در محل های شلوغ، مهم‌ترین منابع درآمد زنان بی‌سواد یا کم‌سواد نان‌آور خانه هستند.
اکثر خانواده‌ها بیشتر از هفت اولاد دارند
زنان تقریبا میان‌سال بیشتر به پاک‌کاری در منازل افراد پیسه‌دار [پول‌دار] می‌روند تا نان شب خانواده‌شان را تامین کنند. بعضی از آنان که جوان‌تر هستند به کارخانه‌ها و کرک‌پاکی رفته و روزانه معاش [مزد] دریافت می‌کنند. معاش روزانه یک زن در کارخانه‌ها و محل‌های کار از 75 تا 150 افغانی (یعنی حدودا 1500 تا 3000 تومان) است که برای آنان حیات‌بخش است. بعضی از آنان سعی در کار بیشتر دارند تا معاش بیشتری نیز دریافت کنند. اکثر خانواده‌ها بیشتر از هفت اولاد داشته و 10 نفر نان‌خور دارند که تامین مخارج زندگی برای آنان بسیار مشکل می‌شود.
در این میان ریاست امور زنان ولایت هرات از ایجاد دوره‌های آموزشی همانند خیاطی، گل‌دوزی، قالی‌بافی و انگلیسی برای زنان خبر داده است. سیما شیرمحمدی، رییس امور زنان ولایت هرات، در این باره گفته که برنامه‌های سوادآموزی برای بزرگ‌سالان نیز در این تشکیلات در جریان است. او گفته است: «ما نهایت تلاش خود را برای رفع مشکلات زنان به‌خصوص نان‌آوران خانواده‌ها به خرج می‌دهیم».
پنج هزار نفر کنار دروازه منتظرند
دروازه خشک شهر هرات یکی از محل‌هایی است که زنان کارگر در آن گرد می‌آیند تا عازم کارخانه شوند. این دروازه هر صبح میزبان بیش از 5 هزار زن است. این زنان در 5 شرکت بزرگ [تولید] کرک [پشم] کار می‌کنند. حاجی غلام‌محمد، تاجر بزرگ پشم، می‌گوید بیشتر کارکنانش را زنان تشکیل داده و بیوه‌ها و افراد فقیر در اولویت قرار دارند. بنا به اظهارات او بیش از هزار زن و 500 مرد در این شرکت کار می‌کنند.
بیشترین معاش مردها روزانه 200 و کمترین 100 افغانی (نزدیک به 4 هزار تومان و 2 هزار تومان) است که زن‌ها درآمد کمتری نسبت به طبقه مذکر دارند. 90 درصد آنان از اطراف هرات و محله‌های مهاجرنشین سرکار می‌روند. اکثر این زنان برای حمایت از خانواده‌شان کار می‌کنند.
نمونه این‌گونه زنان، خدیجه است که در خانواده‌ای فقیر زندگی می‌کند و آقای کهن‌سالش توانایی کارکردن را از دست داده است. خدیجه همراه خانواده پرجمعیتش در اردوگاه مهاجران «مناره‌ها»ی هرات زندگی می‌کند و با درآمد روزانه 100 افغانی (5 هزار تومان) خانواده‌اش را می‌چرخاند.
خدیجه با چشمان معصومش می‌گوید: «خیلی دوست داشتم به مکتب بروم ولی فقر و تنگ‌دستی اجازه نداد تا به آرزویم برسم. کوشش می‌کنم تا بیشتر کار کرده و مقداری پول ذخیره کنم تا بتوانم در دوره‌های آموزشی خانگی شرکت کنم».
خردترها نصف کلان‌ترها معاش می‌گیرند
در بعضی از موارد دختران و اطفال خردسال نیز برای کار مراجعه می‌کنند که نصف معاش یک بزرگ‌سال را دریافت می‌کنند. شیرین‌گل 13 ساله که از جمله بی‌جاشدگان [آواره‌شدگان] داخلی است و در اردوگاه «شیدایی» زندگی می‌کند نیز در شرکت کرک [پشم‌بافی] کار می‌کند و دستان نحیفش از صبح تا به غروب مشغول جداکردن پشم از مو است.
شیرین‌گل می‌گوید که تا صنف [پایه] چهارم را در مکتب خوانده ولی فقر شدید و داشتن یک پدر کور، او را مجبور کرده همراه مادرش به کرک‌پاکی [پشمپاککنی] روی آورد.
آنان هر دو ساعت 6 صبح از اردوگاهشان حرکت کرده و بعد از یک ساعت پیاده‌روی به شرکت کرک [پشم] می‌رسند. مادرش روزانه 100 افغانی (2 هزار تومان) و شیرین‌گل 60 افغانی (هزار و دویست تومان) معاش می‌گیرند.
به گفته بی‌بی‌گل، مادر شیرین‌گل، شوهرش به خاطر نبود امکانات بهداشتی، یک چشمش را از دست داده و در وضعیت روحی بدی هم قرار دارد. بی‌بی‌گل هفت طفل دارد که دوتای آنان به مکتب می‌روند و چهار طفل خردش نزد پدرشان در خانه می‌مانند و خود بی‌بی‌گل همراه شیرین‌گل که کمی کلان‌تر [بزرگ‌تر] است، به کرک‌پاکی [پشمپاککنی] می‌آیند.
محمدحسین حسینی، رییس کار و امور اجتماعی و شهدا و معلولین هرات، می‌گوید که این ریاست سعی در ایجاد فرصت‌های شغلی با کمک افراد خیّر دارد و به‌زودی تعدادی از زنان و مردان به نهادهای مدنی جهت آموزش و کار معرفی می‌شوند.
به گفته او این تشکیلات تعداد زیادی از خانواده‌های شهدا و معلولین را به این‌گونه نهادها برای کار معرفی کرده که این روند همچنان ادامه دارد. او ادامه می‌دهد: «ما به بودجه کلانی برای رفع نیازمندی‌های زنان و خانواده‌های شهدا و معلولین نیاز داریم که امید است به تدریج حل شود».
زنان بهتر کار می‌کنند
بیشتر از سه دهه جنگ و بی‌سوادی مردم افغانستان به‌خصوص زنان را از درس و تحصیل باز داشته و وضعیت بسیاری از خانواده‌ها زیر خط فقر است. به گفته مالکان این‌گونه شرکت‌ها زنان ارزان‌تر و بهتر کار می‌کنند. به این دلیل آنان طبقه مونث را به مردان ترجیح می‌دهند.
هم‌اکنون بیش از 4000 خانواده در اردوگاه‌های مهاجرین زندگی می‌کنند و نیاز به کمک دایمی دارند. علاوه بر این، آگاه‌نبودن زنان از حقوقشان و محدودیت‌های جامعه باعث خانه‌نشین‌شدن و تحمل خشونت بر آنان شده است.
عده اندکی از طبقه مونث که با سواد و فارغ‌التحصیل از دانشگاه یا حداقل پایه دوازده را گذرانده‌اند، از وضعیت بهتری برخوردار بوده و در صورت اجازه خانواده‌شان در اداره‌های دولتی یا غیردولتی مشغول‌به‌کار هستند. آنان از معاش نسبتا خوبی بهره می‌برند. اگرچه این روند روزبه‌روز افزایش پیدا می‌کند ولی هنوز هم جامعه افغان، به‌آسانی کار زنان در بیرون از خانه را قبول نمی‌کند.
کارشناسان امور افغانستان و هرات عقیده دارند که ایجاد کارخانه‌های مختلف، فرصت‌های شغلی متناسب برای زنان و آموزش، می‌تواند وضعیت آنان را بهبود بخشد.
نظر شما