اختلاف آراء و سلائق اگرچه امری طبیعی و شاید اجتناب ناپذیر باشد اما چنانچه این اختلافات و مناقشات به جامعه منتقل شود و در بین آحاد مرم ساری و جاری گردد می تواند وحدت و انسجام جامعه را خدشه دار نماید. اتحاد و همبستگی اجتماعی نه تنها در دین مبین اسلام بسیار مورد تاکید قرار گرفته بلکه بسیاری از اندیشمندان غربی نیز بقاء و دوام جامعه را منوط به همبستگی اجتماعی نیروها و غلبه بر نیروهایی که به گسستگی می انجامند قلمداد می کنند.
در نزد ارسطو آنقدر همبستگی اجتماعی که ثبات و پایداری نظامها را بدنبال دارد اهمیت پیدا می کند که حتی حفظ آن از روشهای مصنوعی و غیر واقعی را نیز مجاز می شمارد. اصولا سه عنصر ارزشها، هنجارها و نقش ها که جملگی در قالب نهادها عینیت می یابند علل موجده انسجام اجتماعی محسوب می شوند. اما علل مبقیه انسجام که استمرار انسجام و همبستگی را رقم می زند در چند کارکرد خلاصه می شود: نخست کارکرد تطبیق با شرایط جدید است که چنانچه تغییر و دگرگونیی در جامعه اتفاق افتاده این کارکرد تلاش می کند آن تغییر و دگرگونی را مدیریت کند و در صورت لزوم نوعی تطابق و همزیستی را با آن تغییر ایجاد نماید.
مسئولیت اجرائی این الزام کارکردی بر عهده نهاد اقتصادی جامعه است. کارکرد دوم دسترسی به اهداف است. این کارکرد میزان دسترسی به اهداف را که بوسیله ارزشها تعیین شده اند کنترل می کند و چنانچه کاملا محقق نشده باشند هشدار می دهد و نقاط ضعف را مشخص می نماید و در صدد رفع آنها بر می آید. مسئولیت این کارکرد را دستگاه اجرایی عهده دار می باشد.
دستگاه قضایی با هماهنگ کردن، اصلاح کردن و کنترل روابط گروههای مختلف و برخورد قانونی با نیروهای گسستگی مسئولیت سومین کارکرد را جهت ادامه حیات یکپارچگی در جامعه و فعالیت سالم نیروهای همبستگی برعهده دارد. و بالاخره دستگاه فرهنگی با سکانداری چهارمین کارکرد انگیزه کافی و وافی را در کنش گران برای ایفای بهتر نقش خویش در حفظ الگوها و نشان دادن رفتار مناسب و درخور ایجاد می کند.
پر واضح است که کژکارکردی در هریک از این موارد انسجام و همبستگی جامعه را دچار مشکل می کند و زمینه را برای اختلافات و مناقشات بی حاصل و سریان آنها در بین مردم فراهم می آورد که نتیجه آن کاهش اعتماد عمومی و مشارکت پایین مردم و نهایتا سستی و رخوت در نظام سیاسی جامعه خواهد بود. به گفته قرآن مجید تنها راه برون رفت از این رخوت حفظ اتحاد و انسجام اجتماعی و اطاعت از دستورات الهی، رسول او و ولی امر است " یا ایها الذین آمنوا اطیعوالله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم فان تنازعتم فی شئ فردوه الی الله و الرسول ان کنتم تومنون بالله و الیوم الاخر (سوره نساء، آیه 59) در جای دیگر می فرماید اطیعوا الله و رسوله و لا تنازعوا فتفشلوا و تذهب ریحکم و اصبروا (انفال: 46). بنابراین ضمن اینکه به علل موجده انسجام باید توجه نمود علل مبقیه را نیز باید مطمح نظر قرار دهیم و مجدانه دنبال کنیم. رکن رکین این مجموعه و ستون اصلی این خیمه اصل مترقی ولایت فقیه است که کوچکترین فاصله از آن اقتدار نظام را آسیب پذیر می کند.
استادیار علوم سیاسی دانشگاه اصفهان
/27214
نظر شما