بیمه زنان خانه‌دار، پول ندارد

 الناز محمدی: بعد از تمام فراز و نشیب‌ها و وعده‌هایی که در مورد بیمه طلاق و ازدواج و بیمه زنان سرپرست خانوار و سهام عدالت و... در چند سال اخیر جریان داشته است، مهم‌ترین برنامه‌ای که در اواخر دولت نهم در حوزه زنان پیگیری شد و البته به نتیجه‌ای هم نرسید، طرح بیمه زنان خانه‌دار بود که با تمام سر و صداهایی که در روزهای نزدیک انتخابات ریاست جمهوری، به پا کرد، اما هنوز و با تمام امیدهایی که این زنان به این طرح بسته بودند دفترچه‌های این بیمه به قفسه‌های کمدهای زنان خانه‌دار ایرانی راه پیدا نکرده است.

بیمه زنان خانه‌دار برای حمایت حداقلی از زنان خانه‌دار ایرانی تهیه شد و به‌نظر می‌رسیدکه دولت‌‌ با گسترش آن، به حمایت زنان خانه‌دار کمک کند. این بیمه که در نخستین سال اجرا با بودجه 2‌میلیارد ریالی به اجرا گذاشته شد بنا داشت تا با رشد بودجه، تمامی زنان خانه‌دار را پوشش دهد. این طرح که در جهت حمایت از زنان و رفع مشکلات آنان تصویب شده بود مدتی پس از اجرا به دلیل مشکلات ایجاد شده (اواخر سال گذشته) متوقف شد اما با گذشت یک سال از عدم اجرای این طرح، تاکنون سازمان بهزیستی به عنوان نهاد حمایتی و مجری در این امر اقدامی انجام نداده است. در حال حاضر حدود 14 میلیون زن خانه‌دار در کشور زندگی می‌کنند و قرار بود با در نظر گرفتن اعتبارات کافی برای اجرای طرح بیمه زنان، سالانه یک میلیون نفر از زنان خانه‌دار تحت پوشش بیمه قرار گیرند در صورتی که به دلیل عدم تخصیص اعتبارات کافی و اجرای نادرست، این طرح در نیمه راه رها شد و در مدت 3 سال اجرایی شدن فقط حدود 30 هزار نفر از زنان خانه‌دار در برخی از استان‌ها بیمه شدند.

زنانی تحت پوشش این نوع بیمه قرار می‌گرفتند که شاغل، دانشجو یا دانش‌آموز نباشند و سن‌شان کمتر از 22‌ و بیشتر از 60 سال نباشد.

به این ترتیب، زنان خانه‌دار با پرداخت ماهانه 5 ‌هزار تومان پس از 20‌ سال می‌توانستند از مستمری پرداختی به کارکنان بازنشسته مشمول قانون استخدامی کشوری برخوردار شوند.

نکته مهمی که در آیین‌نامه بیمه زنان خانه‌دار در نظر گرفته شده، این بود که درصورتی‌که زن خانه‌دار دارای شرایط اعلام شده، حداقل ۵ سال حق‌السهم بیمه خود را به حساب مربوطه در بانک واریز کرده باشد و حداقل سن او هم ۵۰ سال باشد، می‌تواند از حداقل مزایای مستمری بیمه‌ای طرح بهره‌مند شود و امسال سال پنجم این طرح بود و برخی از زنان خانه‌دار می‌بایستی با احراز شرایط‌شان از مستمری برخوردار می‌شدند اما دولت ناگهان معادله را بر هم زد.

مسئولان سازمان بهزیستی، کافی نبودن اعتبارات را تنها مانع اجرایی شدن طرح بیمه زنان خانه‌دار ذکر می‌کردند و معتقد بودند اجرای این طرح با این اعتبار و روند 100 سال به طول می‌انجامد.

نهایی می‌شود، نمی‌شود؟
اما با تمام اما و اگرهایی که در این مورد وجود دارد، با تعیین تکلیف نصفه و نیمه دولت دهم، باز هم از سوی مسئولان، اخباری منتشر می‌شود که نشان از به راه افتادن دوباره این بحث در میان آنان دارد و مثل اینکه زنان خانه‌دار باید باز هم منتظر باشند.

دبیر شورای عالی تأمین اجتماعی از نهایی شدن طرح زنان خانه‌دار خبر داده است: «در حال حاضر زنان خانه‌دار می‌توانند درخواست بیمه‌ مشاغل آزاد را به صورت اختیاری انجام دهند و دولت نیز امتیازاتی برای بیمه‌زنان خانه‌دار در نظر گرفته است که در نخستین جلسه شورای عالی تأمین اجتماعی به تصویب می‌رسد.» این اظهارات در حالی بیان می‌شود که معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی ریاست جمهوری در مراسم تودیع خود و معارفه وزیر جدید کار و امور اجتماعی از تصویب کلیات طرح بیمه زنان کشور در دولت و اجرای آن در آینده نزدیک خبر داده بود و گفته بود: «در حال حاضر اشتغال مشکل بزرگ کشور است.  متأسفانه در حال حاضر هر شخصی در خانه‌اش بیکار داشته باشد مشکلات فراوانی را به همراه خواهد داشت و این مهم یکی از خواسته‌های مردم از دولت است تا از این طریق وضعیت اشتغال بهبود یابد.»

مشکلات بیمه زنان خانه‌دار
بیمه زنان خانه‌دار در سال 1381 با اختصاص ردیفی خاص از قانون بودجه به مبلغ دو میلیارد ریال تصویب شد و اجرای آن برعهده سازمان بهزیستی قرار گرفت اما شرایطی که برای این بیمه گذاشته شده بود، کمی آن را غیرمعقول نشان می‌داد و عملاً مشمول تعداد زیادی از زنان نمی‌شد. مثلاً طبق این طرح، زنانی تحت پوشش این نوع بیمه قرار می‌گرفتند که شاغل، دانشجو یا دانش‌آموز نباشند و سن‌شان کمتر از 22 و بیشتر از 60سال نباشد، در حالی که طبق آیین‌نامه این بیمه، زنان از کارافتاده و بیمار نیز جزو افراد مشمول در نظر گرفته شده بودند؛ زنانی که اگر دارای این شرایط هم بودند باید زیر 60 سال سن داشتند و همین مسئله تناقض بزرگی را در این بیمه آشکار می‌کرد.

اما از سوی دیگر، پس از تمام صحبت‌هایی که در مورد مشکل پیدا کردن شرکت‌های خصوصی‌ای که صغر باشند با سازمان بهزیستی برای بیمه زنان خانه‌دار شده بود و پس از تمام وعده‌هایی که این سازمان به زنان خانه‌دار در مورد محقق شدن اجرای این بیمه برای آنان داده بود، رئیس گروه بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد؛ در آذرماه سال گذشته اعلام کرد که «طی مصوب هیأت‌مدیره سازمان، زنان خانه‌دار را در زمره حرف و مشاغل آزاد قرار دادیم و تمامی زنانی که سن آنها زیر 45 سال است و سابقه حق بیمه ندارند مشمول این بیمه می‌شوند.» در آن زمان قرار بود که این بیمه با نرخ‌های 12، 14 و 18درصد از حقوق ماهانه زنان خانه‌دار، مشمول آنها شود که هر کدام به دوره‌ای از زندگی این زنان مانند دوران بازنشستگی، از کار افتادگی و یا فوت بعد از بازنشستگی اختصاص می‌یافت اما در این میان نکته‌ای که بیشتر از همه به ذهن می‌رسد این که اگر زنان شاغل به مشاغل خانگی را از آمار 6/54 درصدی جمعیت کل کشور که حدود 10 میلیون نفر زن خانه‌دار می‌شود، استثنا کنیم، آیا زنان خانه‌دار از آن میزان پول دریافتی از همسرانشان برخوردار هستند که بتوانند با پرداخت 26هزار تومان از آن، مشمول این بیمه شوند و در کنار مشمولان بیمه صاحبان حرف و مشاغل قرار بگیرند؟ در حالی که در طرح بیمه زنان خانه‌دار، حق بیمه‌ 5هزار تومان تعیین شده بود.

آیا بیمه زنان خانه‌دار اجرایی است؟
با تمام آمارها و نرخ‌های مختلفی که هر از گاه از سوی مسئولان در مورد بیمه زنان خانه‌دار اعلام می‌شود و با اینکه طبق آخرین اظهارنظر وزیر رفاه، سهم دولت در پرداخت حق بیمه به 27/20درصد افزایش و در ازای آن سهم بیمه زنان خانه‌دار به هفت‌درصد کاهش می‌یابد اما باز هم به نظر می‌رسد اختلاف‌نظرهای زیادی در این مورد وجود دارد. «هادی مقدسی» عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، در این مورد به خبر می‌گوید: «تمام مشکلات به وجود آمده در این مورد برمی‌گردد به اختلاف‌نظرهایی که میان سازمان رفاه و سازمان‌ تأمین ‌اجتماعی به وجود آمده است. در حالی که طبق اصل 21 قانون اساسی، دولت موظف است همه آحاد جامعه را تحت پوشش حمایتی خود ببرد و طبیعتاً زنان خانه‌دار نیز جزو این اصل قرار می‌گیرند.» این نماینده مجلس، زنان خانه‌دار را جزو آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه می‌داند: «زنان خانه‌دار، افرادی هستند که اگر مشکل کوچکی در خانواده به وجود بیاید، بیشترین آسیب را می‌بینند و زودتر از دیگر اعضای خانواده از کارافتاده می‌شوند، بنابراین این مصداق عینی عدالت‌محوری است که در هر دولتی که بر سر کار است یا می‌آید، توجه ویژه‌ای به آنها شود و قوانینی را در این مورد تصویب کنند که شرایط سختی نداشته باشد و همه آنها را شامل شود.» اما از سوی دیگر با اینکه مسئولان تأمین ‌اجتماعی از استقبال بی‌نظیر زنان خانه‌دار از این بیمه خبر می‌دهند، باز هم هستند کارشناسانی که معتقدند زنان نه تنها خود درآمد مستقلی ندارند، بلکه همسران تعداد زیادی از آنها که جزو قشر متوسط جامعه به حساب می‌آیند، آنقدر درآمد ندارند که علاوه بر پرداخت حق بیمه خود، مبلغ مربوط به حق بیمه همسرانشان را نیز بپردازند.

دکتر «مصطفی اقلیما»، دبیر جامعه مددکاری ایران که تحقیقات زیادی را در مورد بیمه‌های مختلف انجام داده است، با اشاره به اینکه دولت موظف است افراد مختلف جامعه را بیمه کند، به خبر می‌گوید: «ما زمانی می‌توانیم از بیمه زنان خانه‌دار صحبت کنیم که خانه‌داری را جزو مشاغل به حساب بیاوریم و مزایای دیگری را نیز به شاغلان آن اختصاص دهیم؛ یعنی اگر به عنوان مثال، براساس پایه حقوق همسرانشان مبلغی از آنها گرفته می‌شود، دو برابر آن به عنوان حقوق مستمری به آنها داده شود نه یک‌پنجم آن.» اقلیما ادامه می‌دهد: «اگر ما بخواهیم از زنان خانه‌داری که هیچ کار خانگی درآمدزایی را انجام نمی‌دهند، حق بیمه دریافت کنیم، باید سراغ همسرانشان برویم، در حالی که بسیاری از این همسران درآمد کافی برای پرداخت حق بیمه خودشان را نیز ندارند چه برسد به همسرانشان، افرادی هم که شوهرانشان دارای بیمه هستند و خود نیز تحت‌پوشش این بیمه قرار می‌گیرند نیازمند به بیمه جدید نیستند، اما اگر جامعه هدف این طرح، زنان سرپرست خانوار هستند، باید بگوییم که طبق قانون، دولت موظف است کمک لازم را به این زنان بکند نه اینکه حق بیمه‌ای را اضافه بر خرج روزانه‌شان از آنها بگیرد.»

به نظر می‌رسد با تمام فراز و نشیب‌هایی که این طرح از پنج سال گذشته به خود دیده است، مسئولان سازمان تأمین ‌اجتماعی و وزارت رفاه، باید با دقت بیشتری شرایط مربوط به بیمه زنان خانه‌دار را تدوین کند و این موضوع را از حد شعارهای تبلیغاتی بگذرانند.