به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، این متن سندی است که گفته می‌شود علی(ع) برای فرزندانش در سال ۳۹ ه.ق تنظیم کرد تا قصد خود را برای تبدیل زمین‌هایش به موقوفۀ خیر اعلام کند. این سند زمین‌های علی(ع) را معین می‌کند و مشخص می‌سازد که چگونه ثروت او باید میان فرزندانش تقسیم و مدیریت شود.
بنا بر روایت ایکنا، شان آنتونی (استاد دانشگاه ایالتی اوهایو)، در جدیدترین مقاله خود، به تحلیل تاریخی مفاد این وصیت، سازگاری آن با سنت‌های کشت اراضی زراعی در صدر اسلام، تحریرها و طرق انتقال وصیت در میان خاندان علی(ع) و نیز اختلافات میان علویان بر سر صدقات علی(ع) می‌پردازد.
از این وصیت‌نامه، حداقل ۵ تحریر کهن باقی مانده و آنتونی بیان می‌دارد که همۀ آنها برگرفته از سندی اصیل و قدیمی است که نسخه‌های آن مطمئناً در اختیار علویان نخستین قرار داشته است.
کامل‌ترین نسخۀ این وصیت‌نامه را ابن‌شَبّه اخبار المدینة و سپس کلینی در الکافی حفظ کرده‌اند و آنتونی با تصحیح تحریر ابن‌شبه بر اساس نسخه‌بدل‌های نقل کافی، متن کامل وصیت‌نامه را ترجمه و تحلیل کرده است. فقراتی از این ترجمه از این قرار است:
گفتنی است منبع نقل ابن‌شبه، نسخه‌ای از این وصیت است که در دست حسن بن زید (م. ۱۶۸)، پسر زید بن حسن بن علی‌بن‌ابی‌طالب، یکی از متولیان این موقوفات، بوده است. خوشبختانه در سال ۱۹۹۵ دو کتیبۀ عربی طولانی از زید در وادی‌حزره بین مدینه و ینبع (یکی از محل‌های اصلی موقوفات) کشف و منتشر شد که به تعبیر آنتونی، به عنوان «شهادتی پاک‌نشدنی بر فعالیت‌های زید در آن منطقه» باقی مانده‌اند.
آنتونی در ادامه روایتی را نقل می‌کند که چگونه علی(ع) پس از دریافت سود از زمین‌هایش در ینبع به خرید مقادیر زیادی مواد غذایی پرداخت. «اگرچه خود علی با رژیم غذایی ناچیزی از پورۀ ثرید زندگی می‌کرد، گوشتی را که خریداری می‌کرد آزادانه به مسلمانان کوفه می‌داد تا از آن بهره ببرند.»
آنتونی بر دو ویژگی متمایز این وصیت تاکید می‌کند:
«این وصیت از جهت مفاد متعددی که در آن برای آزادسازی بردگان گنجانده شده، متمایز و برجسته است. به نظر می‌رسد علی سنتی را برای آزادسازی گسترده بردگان در وصیت‌نامه‌ها بنیان نهاد که بسیاری از نوادگانش نیز از آن پیروی کردند و به همین ترتیب تعداد زیادی از بردگان خود را آزاد کردند.» این ویژگی با مفادی از وصیت دیگر علی (ع) مبنی بر لزوم مراعات «ما ملکت ایمانکم» سازگار است.
ویژگی متمایز دیگر، وضعیت برابری است که علی(ع) بین فرزندان خود از ازدواجش با زنان آزاد و برده‌اش قائل شده است. در قوانین روم باستان و یهود فرزندان حاصل از ازدواج با زن غیر آزاد، وضعیت بردگی مادر را به ارث می‌بردند و نمی‌توانستند به عنوان وارث از پدرانشان ارث ببرند. اما در این وصیت، همۀ فرزندان، وارثانی آزاد و هم‌تا برای میراث او محسوب می‌شوند.
نظر شما