شاید آغاز ماه عسل میان تهران ،آژانس و قدرتهای برتر جهانی

با مثالی خوشبینانه به موضوع بنگرید.مطمئن باشید آفتاب صبح دوشنبه 20 ژانویه 2014 بسیار گرمتر ،روشنتر و مطبوع تر از روز مشابه در سال2013 خواهد بود.  بالاخره قطار هسته ای ایران با 7 مسافردرجه یک خود ازایستگاه ژنو حرکت و با توقفی کوتاه در اتریش برای سوار کردن آقای آمانو  ،وین را امروز به مقصد تهران ترک میکنند. آقای آمانو قبل از سوار شدن، بیانیه ای ویژه و بسیار مهم که حاوی جزئیات وظائف و چگونگی طی مسیربود راانتشار داد.
اهمیت  و ارزش سیاسی - فنی گزارش یا بیانیه مدیر کل آژانس  در ارتباط با ایران  و برای تهران در مقایسه با آنچه مجتمع عظیم کارخانجات بزرگ محصولات  دیپلماسی ایرانی در تعامل با قدرت های جهانی طی حدود 4 ماه گذشته  تولید وعرضه کرده بود، اگر کمتر نباشد حداقل برابر است . این بیانیه هرچند حاوی یک نقشه راه است  اما فضا ولحن آن کاملا متفاوت از ادبیاتی بود که آمانو طی سالهای اخیر معمولا  برای ایران به کار میبرد.بنا به گفته یک دیپلمات آگاه به مسائل ایران مقیم وین "اگر به لحن تند و گزارش های بدبینانه آقای آمانو طی سالهای اخیر نگاهی بیاندازید آنگاه پی خواهید برد گزارش اخیر وی تا چه حد میتواند برای همه به ویژه تهران با اهمیت باشد. مهم نیست چه نوشته،به هر حال یک نقشه راه است. مهم لحن و جهت گزارش  مبتنی بر عمل های شدنی است  .برای ایرانی ها بازی بهتر از این نمیشد.."
اما آن چیزی که از امروز به بعد برای تهران میتواند مهم تلقی شود ، نه صرف توافقات با 1+5(که آن نیزبه نوبه خود اهمیت دارد) بلکه هدایت مذاکرات وپروسه سخت راستی آزمایی ایران ازمسیر 6 پایتخت مطرح و قدرتمند به سمت آژانسی ست که بنا به گفته مقامات ایرانی ، قادر است از جنبه فنی و تکنیکی درک بهتری ازبرنامه ها و اهداف این کشورداشته و ارائه دهد.کما اینکه تا زمانی که پرونده در زمان آقای البرادعی به اختلافات  میان تهران با آژانس محدود بود(در بدترین حالت آن)، مسایل در چارچوبی  فنی و تکنیکی مدیریت می شد،حتی اگر بحران رویکردی سیاسی به خو دمی گرفت. بسیاری از این موارد را آقای روحانی در کتاب دیپلماسی هسته ای خود یاد آور شده است.به عنوان مثال  در یکی ازبدترین حالات سوءتفاهمی زمانی که سازمان جاسوسی  مجاهدین خلق در یک عمل تمام عیار جاسوسی  و ضدامنیتی ،اقدام به افشای آنچه خود مراکز مخفی هسته ای ایران خواند،کرده بود ،به دلیل درک فنی آژانس از موضوع و اینکه مسائل مطرح شده از سوی این سازمان  چیزی خارج از پادمان های و قوانین آژانس نبوده و تخلفی آشکار صورت نگرفته است، مسائل به طور طبیعی هرچند بسیار سخت  و پیچیده حل و فصل شدند.
البته شرایط کنونی به همان میزان که میتواند برای 2 طرف امیدوار کننده باشد به همان میزان(اگر نگوئیم بیشتر) ظریف وشکننده هم هست.موضوع پرونده هسته ای ایران به همان اندازه که پیشرفت میکند 2 برابر برای خود مشکل و مخالف در کشورهای متبوعشان می تراشد. به همین دلیل نمی توان مدعی شد فرایند فعلی و مسیرآتی حتما فضایی آکنده از شیر و عسل خواهد بود.  این موفقیت سخت ،هر چند این برای همه و مشخصا آقای اوباما مهم و شیرین است ،اما معلوم نیست که برای مخالفان قسم خورده او در کنگره و سنا و به ویژه اسرائیل به همان میزان شیرین  و گواراباشد.
اما تا آنجا که به تهران مربوط میشود هدایت  مسیر به سمت آژانس در وین به غایت اقدامی مهم و استراتژیک است.به3 دلیل.
اول ،درک مشترک ، تفاهمی و فنی ای که تهران و آژانس میتوانند ازماهیت موضوع داشته باشند، بدون آنکه پرونده الزاما تحت تاثیر فضای سیاسی قرارگیرد.در واقع پروسه راستی آزمائی از مسیر آژانس بسیار راحت خواهد بود.
دوم،تجربه قبلی تهران در تعامل فنی با آژانس تجربه نسبتا موفقی بوده است. حتی در صورتی که آژانس تصمیم بگیرد قدری الزامات سیاسی قدرتهای بزرگ را در فرایند تصمیمات خود وارد کند، کل فرایند دچار مشکل اساسی نخواهد شد.نه صرفا به دلایل فنی که بیشتر به دلایل سیاسی ناشی از حضور و عضویت بسیاری از کشورها در مجمع آژانس و شورای حکام.آنها از این مناقشه طولانی ،خسته و عمیقا نگران ازنوع روابطشان با قدرت های بزرگ و به ویژه ایالات متحده ،خواهان حل وفصل آن چیزی هستند که به قول یک کارشناس سیاسی، موجب میشود دیپلماتها به یک مرخصی با اعصاب راحت بروند.البته این فضا بنا به تجربه  ای دیگر نباید تهران را دچار اشتباهات محاسباتی کند. تا اینجا بازی به نفع تهران پیش  رفته است.
سوم، پیگیری موضوع برای تهران در یک پایتخت و در یک سازمان فنی بین المللی بسیار راحت تر ازدوندگی در 6 پایتخت و 2 نهاد مجمع عمومی و شورای امنیت است.
نمی گویم کار ساده ایست ،اتفاقا کار بسیار بسیار مشکلی است، اما اگر تهران بتواند در آینده ماهیت پرونده را درمحدوده آژانس تعریف و همانجا نگه دارد(باید متوجه بود پرونده به نوعی به وین بازگشته ) باید گفت موفقیت دیپلماسی پر ریسک اما با ضریب مثبت بالائی که تهران در پیش گرفته قطعا به هدف خواهد رسید. (البته مسائل داخلی ایران و پاره ای مخالف خوانی ها را در این فضا ،خوشبینانه موقتا نادیده بگیرید که آن نیز به نوبه خوداز اهمیت فوق العاده ای برخوردار است) بر پایه این مفروض تقریبا قطعی، میتوان متصور بود در آینده ای نه چندان دور سایر مسائلی که همه طرف های در گیر با پرونده هسته ای ایران به دنبال حل آنها و متقابلا ایجاد رابطه با تهران بودند، ابنک فرصتی را که سالها به دنبالش میگشتند به دست  آورده اند.آیا این فرصت را  کاملا به دست میاورند؟شاید!بیشتر به این دلیل که آفتاب 20ژانویه بسیار مطبوع تر از روز مشابه سال قبل خواهد بود. در دیپلماسی هیچ چیز قابل پیش بینی و نهائی کردن نیست.(این مطلب در شماره3536 امروز 30 دی ماه 92 روزنامه خبر انتشار یافته است)matinmos@gmail.com