در این اتفاق و اتفاقانی نظیر این ،معمولا مسئولین ذیربط بدون اشاره به مسئولیت شخصیشان در یک حادثه، تنها عوامل دیگر را که از کنترل شان خارج بوده را عامل و یا مسئول می دانند.
اما نکته اینجاست که این موضوع نه یک مشکل دولتی و رسمی، بلکه یکی از نقایص تربیتی ما ایرانی هاست که متاسفانه در رفتارهای اجتماعی ما ته نشین شده است.
به عنوان مثال یکی از همان کسانی که در حوادثی مثل پارک ارم یا حوادثی مثل آن بسیار پر حرارت مسئولین مرتبط را به بی مسئولیتی متهم می کند و از آنها می خواهد که استعفا دهند بسیار احتمال دارد که اگر در کوچه ای اشتباها با اتومبیل پارک شده تصادف کند بدون گذاشتن نام و نشان و حتی یک عذر خواهی از محل بگریزد ویا دراتفاقات مربوط به حوزه مسئولیتش در هر حوزه کاری تنها به بالاانداختن شانه اکتفا کند و در خانواده اش نسبت به فرزندان و همسر خود بسیار بی مسئولیت باشد.
در نگاهی اجتماعی به این پدیده باید مسئولیت گریزی را یکی از عوارض کارکرد غلط و یا دست و پاشکسته فرایند جامعه پذیری بدانیم. گروههای مرجع جامعه اعم از خانواده و مدرسه و رسانه های جمعی همگی از بنیانهای ارزش آفرینی در جوامع هستند که مسئولیت پذیری را در یک جامعه نظام مند به اعضا می آموزند.
این آموزش ،مستقیم و دربسیاری مواقع غیر مستقیم و در واقع بازتابی از رفتار گروههای مرجع اعم از پدر و مادر، معلم ،نماینده مردم و بالاخره رییس دولت است.
در فرهنگ عمومی ما متاسفانه قبول مسئولیت جایگاه ارزشی خود را به مسئولیت گریزی داده است .
گریز از مسئولیت و بیرون کشیدن خود از وضعیت دشواری که در به وجود آمدنش ما مقصریم در جامعه ما به زرنگی تعبیر می شود.
تنبلی تاریخی و منفعت طلبی نیز از خلقیاتی است که با ارزشمند شدن در مناسبات اجتماعی به مسئولیت گریزی می انجامد.
در نظام تقسیم کار اجتماعی که اساس بنیان ها ونهادها در هر جامعه ای است ، قبول مسئولیت نقش محول ،کلید پایداری آن نظام اجتماعی است.
در جامعه ایرانی به دلایل اجتماعی زرنگی گاهی ارزشی بیشتر از قبول مسئولیت نقش محول را به همراه می آورد و معمولا توسط افراد بالا دستی تشویق هم می شود.
متاسفانه در هم تنیدن مناسبات بوروکراتیک ما با ساز و کارهای قدرت در سیاست که مبتنی بر منکوب کردن رقیب سیاسی است ، فرهنگ مسئولیت پذیری را در بخش رسمی ما با آفات فراوانی رو به رو کرده است.
به نحوی که مسئول یک سازمان بعد از اتفاق ناخوشایند در حوزه مسئولیتش می پندارد عذر خواهی و احیانا استعفا هیچ کارکردی به جز محروم کردن خود و نزدیکانش از مناسبات قدرت در حوزه مورد علاقه اش ندارد لذا با درایت خاص مسئولیت اتفاق ناخوشایند را به مسئولین قبلی ،نبودن بودجه ،کمبود امکانات اجرایی و خلاصه به هزار عامل ناپیدا ارتباط می دهد.
در نهایت این اخلاق دوباره به مردم منتقل شده و در نظام اجتماعی به مانند دایره خبیثه باز تولید می شود و ابعاد جدید می یابد.
این معضل اجتماعی گرچه راه حل کوتاه مدت ندارد اما می تواند توسط افراد الگو در جامعه مانند سیاستمداران به عنوان الگوی صحیح اخلاقی برای ایفای نقش اجتماعی رعایت شود.
عذر خواهی و استعفای یک مقام عالیرتبه بعد از بروز مشکل در حوزه مسئولیتش بسیار بیشتر از صدها کلاس درس می تواند این اخلاق صحیح اجتماعی را به نسل جوان منتقل کند.
نظر شما