میلاد یوسفی : با توجه به اهمیت کلیدی آموزش و پرورش در فرآیند توسعه، بدون شناخت از گذشته ی نظام آموزشی کشور و مناطق جغرافیایی و فرازو فرودهایی که این بخش از جامعه داشته، طرح ریزی برنامه های آموزشی در آینده با مشکل مواجه خواهد کرد. در واقع جهد و جهاد دیروز تکیه گاهی مناسب برای پویه های امروز محسوب شده و گذشته همچون چراغ راه آینده می باشد.
داستان دست به دست شدن مشعل دانش و سیر تعلیم وتربیت در منطقه اورامانات (شهرستان های پاوه، جوانرود، روانسر و ثلاث باباجانی) واقع در استان کرمانشاه زیباست و پر نور اما چونان طبیعت بکرش در غبار زمان مستور. اگر به گذشته پلی بزنیم می توانیم بگوییم که پاوه و اورامانات در طول ادوار مختلف، همواره به عنوان مرکز علم و اندیشه مطرح بوده است.
اورامانات در گذر زمان علمای بزرگی را به خود دیده است، حضور بزرگان و اندیشمندان به خصوص در حوزه شعر و ادب باعث شده است تا پاوه و اورامانات مرکز ثقل فرهنگ و اندیشه در منطقه باشد.
اهتمام مردم این خطه به امر آموزش و سوادآموزی نسبت به دیگر مناطق ازقدیم الایام با فعالیت مکتب خانه ها در سال های منتهی به ۱۲۸۰ ه . ش یعنی اوایل مشروطیت و در ادامه با تاسیس مدارس به سبک جدید در سال ۱۳۰۵ محرز می باشد.
شهرستان اورامانات به مرکزیت پاوه در سالهای منتهی به ۱۳۰۰ با دارا بودن بخش های جوانرود، روانسر، ثلاث باباجانی، نوسود و باینگان در تقسیمات کشوری جزء استان کردستان بود که بعدها در سال ۱۳۳۲ به استان پنجم -کرمانشاه- پیوست. گذری مختصر به تاسیس اولین مدارس اورامانات در دهه اول، موضوعی است که در ذیل بدان پرداخته می شود.
دبستان شاهپور پاوه
اولین مدرسه اورامانات زیر نظر اداره فرهنگ و معارف کردستان، در سال ۱۳۰۵ به نام دبستان شاهپور در پاوه تاسیس شد. این دبستان چهارکلاسه که بعدها به نام دبستان سعدی پاوه نامگذاری شد، به مدیری و آموزگاری شخصی به نام محمود انور مهرماه همان سال شروع به فعالیت کرد.
محمود انور شهرویرماه ۱۳۰۵ از طرف رئیس اداره فرهنگ و معارف کردستان ماموریت داده شد تا به پاوه برود و مدرسه پسرانه را در آنجا افتتاج کند. محمود انور خود را به پاوه می رساند و شب جمعه در مسجد جامع حضور می یابد و پس از ایراد بیاناتی جریان افتتاح مدرسه را به دستور اداره معارف کردستان مطرح و از اهالی کمک و معاضدت می طلبد.
وی پس از رد و بدل سخنان موافقین و مخالفین موفق می شود نظر اکثریت مردم را نسبت به دایر کردن مدرسه جلب نماید. سپس محل آبرومندی را با ماهی ۸۰ ریال اجاره می کند و از دانش آموزان ثبت نام بعمل می آورد. ابتدا مدرسه ای چهار کلاسه ترتیب می دهد بدین معنی که از باسوادان مکتبی امتحان بعمل آورده و هر یک را به میزان سوادشان در کلاس مربوطه قرار می دهد.
انور در ادامه گزارش فعالیتش را به اداره معارف کردستان ارسال نموده و از آن اداره درخواست معلم می کند. اداره معارف کردستان نیز به آقایان صادق معتمدی و سید محمود سجادی ابلاغ معلمی در پاوه می دهد و آنان را بدانجا روانه می کند.
در سال ۱۳۰۷ که مدرسه پاوه اعتبار و استحکام یافته، آقای محمود انور به افتتاح و مدیریت رزاب اورامان مامور می شود و آقای کریم علاقه بندان به مدیری پاوه انتخاب و صادق معتمدی مدیر و آموزگار مدرسه جوانرود می شود. در سال ۱۳۱۰ آقای صادق معتمدی به دیواندره انتقال می یابد و آقای صالح خردمند با ابلاغ مدیری و آموزگاری به پاوه می رود.........
از کارکنان اولین مدرسه پاوه می توان به آقایان: محمود انور، صادق معتمدی، کریم علاقه بندان، سید محمود سجادی، حسین سعید نیا، صالح خردمند، قادر خان نجفی، ایوب کابلی، حبیب الله مهدی زاده، عبدالمجید بهرامی، سعید عدنانی و حبیب الله اویسی اشاره کرد.
مدرسه دولتی رونق جوانرود
این مدرسه در سال ۱۳۰۶ به مدیریت صادق معتمدی با ظرفیت چهار کلاس تشکیل و ثبت نام از دانش آموزان در کلاسهای مختلف به تناسب سواد و معلومات انجام شد.
صادق معتمدی از جمله افراد لایق و باسوادی بوده که برای سامان دهی مدرسه ای در محل از وجودش استفاده شده است. وی تا پایان سال ۱۳۰۹ در جوانرود ماند و وضعیت مدرسه را بر روال خاصی ترتیب داد. از این تاریخ به دیواندره که از محلهای عشایری بسیار حساس بود منتقل و بجای او سید محمود سجادی فرزند سید صادق به مدیری و آموزگاری انتخاب شد.
گفتنی است در سال ۱۳۱۰ جمعاً ۲۹ باب مدرسه دولتی و غیردولتی (دارای مجوز) در کرمانشاهان فعالیت داشته اند؛ این در حالی است که در اورامانات حداقل سه مدرسه فعال بوده است.
لیست اسامی کارکنان این مدرسه که زمانی رونق و زمانی وصال نامیده میشد:
صادق معتمدی، سید محمود سجادی، محمود شاه غیبی، سید موسی سجادی، بهاءالدین بهلول و مسعود فاضل دربندی
دبستان چهار کلاسه امام محمد غزالی نوسود
این دبستان در سال ۱۳۱۳ در محل اهدایی و وقفی از طرف یکی از اهالی تاسیس شد و هم اکنون نیز دبستانی به همین نام در شهر نوسود فعال می باشد. اشخاصی که در سالهای اولیه در این دبستان کار کرده اند:
حسین سعدی نیا، عبدالکریم حق شناس، مهدی مرشدی زاده ،علی اشرف سپهری، بانو طلعت سپهری، رضا علی دیوانیان، حاج شیخ حسین شفیقیان، محمد امین بطحایی، عبدالله شادان، نظام الدین مردوخ، برهان الدین حمدی و فرخنده آژیر.
دبستان چهار کلاسه الفت نودشه
در سال ۱۳۱۴ به نام دبستان الفت، در زمان ریاست فرهنگی آقای حسین شکیبا تاسیس شد. کارکنان اولیه این دبستان این اشخاص بوده اند: مهدی زاهدی، سید موسی سجادی، ملا محمد خالد مفتی زاده، هادی فریقی، علی فرومند، محمود پاکزادیان و محمد مبارکشاهی.
دبستان دولتی روانسر
این دبستان چهار کلاسه به موازات دبستانهای جوانرود و پاوه و نوسود و نودشه تشکیل شده سابقه اولیه چندانی در دست نمی باشد. بدون شک موقعیت روانسر از لحاظ لزوم داشتن مدرسه بیشتر از جوانرود و نودشه بوده و یقینا پیش از این سه محل دارای مدرسه بوده است.
کارکنان این مدرسه از سال ۱۳۱۵به بعد به ترتیب زیر مشخص اند:
غلامحسین تاجبخش، ابراهیم شهسواری، صالح کنعانیان و...
دبستان خرم هانی گرمله
این دبستان در سال ۱۳۱۵تشکیل شد و کارکنان اولیه این دبستان بدین قرارند: حسن زاهدی، محمود پاکزادیان، ابراهیم عظیمی و محمد مبارکشاهی
مدرسه ادیب هجیج
این مدرسه در سال ۱۳۱۹ به وسیله آقای ادیب راه اندازی و تاسیس شد. از سال ۱۳۲۱ آقای حسن جمیع مدیر و مسئول مدرسه ادیب بوده، در مهر ماه ۱۳۲۶ که مجددا نامه ها و گزارشهای ماهیانه به امضاء او به اداره رسیده و معلوم می شود تا آن موقع هم در آنجا مسئول بوده است.
در سال های اولیه در این مدرسه چهار پنج دانش آموز بیشتر جذب نشده اما در اثر جدیت آقای جمیع تعداد ۲۵ دانش آموز به تحصیل پرداخته اند. حسن جمیع در سال ۱۳۲۶ گزارشی به اداره میفرستد و می گوید چون آبادی هجیج بسیار گرم و از اول بهار معیشت در آنجا مشکل می نماید و اهالی که تحمل گرما را ندارند به ییلاق و هوار می روند سالهای گذشته با مشکل زیادی روبرو شده ام ، اجازه دهید بعداز تعطیلات عید امتحانات آخر سال را انجام دهیم تا دانش آموزان بی محابا و خودسرانه مدرسه را تعطیل نکنند، اداره مربوطه مدیر را به پیروی از مقررات موظف ساخته است.
منبع: پیشینه آموزش و پرورش کردستان؛ اثر فاروق داودپور، سیدعبدالحمید حیرت‌سجادی
46
نظر شما