إکس پرزیدنت

معمولا در جهان، موقعیت رییس جمهورسابق ایجاب می کند به امور خیرخواهانه و عام المنفعه مشغول شود و نه به امور سیاسی. "إکس پرزیدنت" با داشتن جایگاه والا و مهم خویش با کوله باری از تجربه بازهم می تواند به کشور و مردم خود خدمت نماید. ما باید تلاش کنیم چنین فضایی برای رییس جمهورهای سابق بوجود آید.

در جهان مرسوم است که برخی از روسای جمهور سابق با قابلیت های ویژه ای به عنوان سفیر و داور بیطرف در حل و فصل اختلافات بین المللی مشارکت می کنند و یا به عنوان رییس یک سازمان بین المللی برگزیده می شوند. آنها معمولا در مجامع بین المللی برای همزیستی مسالمت آمیز، گفتگوی ادیان و مذاهب، ایجاد ائتلاف بین المللی برای مبارزه با خشونت و تروریسم بسیار مفید و کارآمد هستند و یا در کمپین های منطقه ای مانند حمایت از محرومان، مبارزه با بی سوادی، بیماری های واگیر، دفاع از کودکان بی سرپرست، مبارزه با آلودگی آبها، هوا، گرم شدن زمین و... اهتمام می ورزند. برخی از روسای جمهور بعنوان ناظر انتخابات در کشورهای دیگر حضور می یابند و در واقع از نوعی اعتماد بین المللی برخوردار می شوند که این مسئله مهمی برای اعتباربین المللی کشورها محسوب می شود.

معمولا رییس جمهورهای سابق در چارچوب نظام حزبی، قاعده بازی سیاست را خوب فراگرفته اند و بعد از اتمام دو دوره ریاست دولت، می دانند که نمی بایست دوباره برای پست ریاست جمهوری کاندیدا شوند و یا در سیاست ورود نمایند، لذا آنها یا باید با سیاست خداحافظی کنند و به اصطلاح از سیاست بازنشسته شوند و خاطرات خود را منتشر کنند و یا به کارهای غیر سیاسی و خیرخواهانه که ذکر آن رفت روی بیاورند. در چنین شرایطی است که زمینه برای ورود نیروهای جوان و تازه نفس هموار می شود.

با پیرشدن نظام جمهوری اسلامی، کشور مانیز می تواند دارای رییس جمهورهای سابق و متعددی باشد که دوران تصدی خود را سپری کرده اند. خوشبختانه سازوکار قانونی آن هم وجود دارد. براساس مصوبه‌ای که در آخرین روزهای کار دولت هشتم تصویب شد، نهاد ریاست جمهوری موظف شد تا نیازهای اداری، پرسنلی، پشتیبانی، رفاهی و تشریفاتی روسای جمهور، نخست وزیران دوران انقلاب اسلامی و معاونان اول رئیس جمهور را تامین کند.
برخی از رییس جمهورهای سابق بایستی به دلیل تجربه قبلی از منابع قابل مراجعه باقی بمانند. البته این نکته بسیار مهم است که رییس جمهورهای سابق باید به عنوان "إکس پرزیدنت" در داخل کشور جایگاه خود را حفظ کنند تا در صورت نیاز از توان آنها در راستای اهداف ملی کشور در عرصه بین المللی استفاده شود. تاکنون ما از این ظرفیت مهم راهبردی استفاده نکرده ایم.
پرسش این است که چرا روسای جمهور ما بعد از هشت سال تصدی هدایت دولت، چهره مثبتی از آنها در افکار عمومی وجود ندارد. آنها به عنوان رئیس جمهور از عمق مسائل و اسرار کشور با خبر بوده اند. براستی علت چیست؟ نکته دیگر اینکه چرا باید رئیس جمهور سابق بعد از دو دوره متوالی بازهم خواهان بازگشت به کرسی ریاست جمهوری باشد؟ چرا فردی که چندین بار کاندیدای ریاست جمهوری شده و رای نیاورده باز هم امید دارد به این منصب مهم برسد؟ واقعا مشکل و معضل این وضعیت در کجاست؟

به نظر می رسد یا مشکل در کاندیدا شدن و نیز انتخاب آنها بوده و یا در تغییر روش و گرایش فکری و سیاسی آنها در دوران ریاست جمهوری. اگر چنین است باید فورا برای این درد و بیماری، سازوکار مناسبی اندیشه شود.
نگارنده به عنوان یک معلم علم سیاست معتقد است که مشکل عمده در ظهور این مسئله پرآسیب و پرهزینه، فقدان نظام حزبی و به رسمیت شناختن و اعتبار دادن احزاب در امور سیاسی کشور است. اگر نظام ما برای نقش آوری موثر احزاب مجوزها و تضمین های واقعی و کاربردی لازم را فراهم نماید، بسیاری از مشکلات کشور و برخی از بداخلاقی های انتخاباتی که از سوی فرد کاندیدا ایجاد می شود قابل کنترل و باز خواست خواهد بود. ما باید با عبرت از کاستی سیستم احزاب غربی، الگوی بومی خود را برای تمرین دموکراسی و کاهش هزینه ها و رفع بحران های سیاسی بسازیم.

به واقع، این برای نظام و کشور یک مسئله است. باید برای جایگاه روسای جمهوری سابق فرهنگ سازی شود. این برازنده نظام جمهوری اسلامی نیست که هریک از روسای جمهور سابق به مواردی متهم باشند که البته در هیچ محکمه ای هم ثابت نشده است.
صدا و سیما نیز وظیفه مهم و بسیار خطیری در تثبیت جایگاه احزاب به عهده دارد؛ به جای پررنگ کردن نقش فرد و فردگرایی در روندهای سیاسی بویژه انتخابات، باید کاندیداهای ریاست جمهوری را در چارچوب احزاب معرفی کند تا مردم بتوانند نظام فکری و رفتاری آن فرد را به سهولت رصد کنند و به این وسیله از او شناخت کاملی بدست آورند.
صدا و سیما باید مرام های احزاب رسمی و متعهد و قانونی را پررنگ نماید. سیاستمداران ما باید یاد بگیرند چگونه با هم در چارچوب یک نهاد که همان حزب می باشد همفکری و مشارکت سیاسی نمایند: "یدالله مع الجماعه"، و در همان حال، قاعده بازی سیاست را رعایت کنند. افراد در قالب احزاب ملزم هستند با رعایت خطوط قرمز، حرکت سیاسی خود را تنظیم نمایند.
در صورت وجود احزاب قوی، چه بسا حوادث تلخ سال 88 اتفاق نمی افتاد و یا حداقل روند وقایع بسرعت و سهولت و با هزینه کمتر قابل کنترل بود.

کاندیدای حزبی در یک نظام اسلامی چون مدیون و وامدار آیین نامه و مرام حزب است امکان بروز و ظهور پدیده تکروی و خودمحوری فردی را نمی دهد. لذا بهترین ها بعنوان کاندیدای ریاست جمهوری معرفی می شوند. براین اساس، هنگام تصدی پست ریاست جمهوری نیز در راستای اصول نظام و منافع ملی کشور و مردم حرکت می کنند. در این صورت است که می توانیم "اکس پرزیدنت" های محبوب و محترمی داشته باشیم. درچنین فضایی آنها با داشتن یک شخصیت ملی و جهانی، همچنان می توانند به فعالیت های سازنده و مردمی ادامه دهند، ضمن آنکه در اندیشه بازگشت به قدرت هم نباشند.

در واقع، رییس جمهورسابق در صورت تمایل، در چارچوب حزب خود می تواند به فعالیت سیاسی ادامه دهد. اگر همه دست به دست هم دهیم و تلاش کنیم این روش به عنوان الگویی ایرانی- اسلامی و پسندیده برای نظام سیاسی ما تثبیت شود، آنگاه خواهیم توانست با جلوگیری از هدردادن منابع انسانی، مادی و معنوی کشور، با سرعت روند پیشرفت را طی نماییم.