نتایج سرشماری نفوس و مسکن در سال 85 و ارزیابی های بعدی از ترکیب نیروی کار دربین بخش های مختلف اقتصادی کشور نشان از تغییرات قریب الوقوع ساختاری ایران از منظر توزیع شاغلان بالای 10 ساله و بیشتر بر حسب طبقه بندی نظام تولیدی سه بخشی اقتصاد ایران:کشاورزی،صنعت(شامل استخراج معدن،صنعت،آب،برق،گاز و ساختمان) وخدمات به دست می دهد.
برمبنای ارقام مذکور مشاهده می شود که سهم اشتغال بخش کشاورزی از 29 درصد در سال 1365به 22 درصد در سال 85 کاهش یافته است، اما در دوره مذکور سهم بخش صنعت فقط 1.2 درصد افزایش داشته و از حدود 3/25درصد در سال 65 به 5/26 درصد در سال 85 رسیده و چنانچه سهم اشتغال فعالیت های نامشخص و اظهار نشده را به سهم اشتغال بخش خدمات اضافه کنیم مشاهده می شود شهم اشتغال بخش خدمات از 46 درصد در سال 65 به 52 درصد در سال 85 افزایش پیدا کرده و به نظر می رسد این افزایش همچنان هم ادامه دارد.
ارقام مذکور هرچند تغییرات ساختاری قریب الوقوعی را نشان میدهد یک قواعیت دیگر را نیز در اقتصاد ایران آشکار می کند به این صورت که بیش از 50 درصد از جمعیت شاغلین کشور در گیر تولید کالاهای ملموس مانند تولید غذا، لباس، خانه اتومبیل و... نیستند در این مورد چنانچه تغییرات سهم اشتغال را در این بخش های سه گانه ایران ملاک تغییرات ساختاری قرار دهیم مشاهده می کنیم که اقتصاد ایران وارد فاز جدیدی شده که امروزه به «اقتصاد خدمت» معروف است.
قراین و شواهد موجود بیانگر این واقعیت است که با تعاریف ، مفاهیمو طبقه بندی های سنتی از نظام تولیدی حتی با نظریه های سنتی اقتصادی نمی توان نقش و اهمیت بخش خدمات را در شرایط امروز اقتصاد جهانی که «کوین کلی» آنرا «اقتصاد جدید» می آمد دارای دو ویژگی است: معطوف به اشیاء و امور غیر ملموسی چون ایده ها، اطلاعات ،ارتباطات است و دوم آنکه اجزاء ان به شدت با هم در ارتباط است.
در این ساختار مفاهیمی مانند تولید، کالا، انباشت ثروت و... دگرگون شده و نیاز به تعاریف وطبقه بندی جدیدی است که تبین آنها در قالب رویکرد« پسا صنعتی شدن» ممکن می شود. سنجش ف تعیین و شناسایی قلمرو فعالیتهای بخش چهارم و سپس تحلیل ساختاری آن می تواند بعضی از مولفه های اقتصادی خدمات را در قالب رویکرد پسا صنعتی شدن تامین کند.
اما بررسی ساختارهای اقتصادی و نقش این بخش چهارم در اقتصاد ایران براساس ارزیابی های کارشناسی نشان می دهد بر خلاف کشورهایی مانند ژاپن و کره شمالی رویکردی مصرفی داشته و کمتر حتی نقش واسطه گری را ایفا می کند.
زنجیره تولید ناشی از مبادلات واسطه ای بخش چهارم اقتصاد ایران بسیار ضعیف است در حالی که زنجیره تولید ناشی از القای مصرف به خانوارهای بخش مذکور نسبت به سایر بخش های اقتصادی قابل ملاحظه است و به عبارتی می توان گفت این بخش هرچند تاثیری بر ازجاد ازرش افزوده واقعی نداشته است ایجاد کننده اشتهای مصرف بوده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علامه
نظر شما