الهه محمدی:ایران با داشتن زیست محیطی متنوع جزء کشورهایی است که همواره مسائل محیط زیستی آن پرسر وصدا بوده است.همچنین درایران به عنوان یک کشور درحال توسعه، قوانین بسیاری در راستای حفظ منابع و ذخایر موجود تعریف شده است اما به راستی چه میزان از این قوانین عملا اجرا می شود و مدیریت کشور ما بر محیط زیست و عرصه های منابع طبیعی چگونه است؟ پاسخ به این سوال شاید تا حدودی سخت باشد. از طرف دیگر در برنامه چهارم توسعه دولت موظف بود، برای تسریع در اجرای برنامه عمل حفاظت و بهره‌برداری از تنوع زیستی کشور، هماهنگی لازم را بین دستگاه‌های ذی‌ربط ایجاد نماید. شاخص‌های تنوع زیستی کشور می‌بایست تا پایان برنامه‌ی چهارم به سطح استانداردهای جهانی نزدیک می شدند و وضعیت مناسب پیدا کنند که البته به نظر می رسد به گفته کارشناسان محیط زیست کشور این موارد نیز در برنامه چهارم توسعه به مرحله عمل نرسید.
75 درصد برنامه چهارم اجرا نشد
برنامه چهارم توسعه که در دولت هشتم شروع و بعد از آن نیز تمدید شد به نظر می رسد در حوزه محیط زیست ناکارا عمل کرده است. بطوریکه کارشناسان محیط زیست کشور اراده قوی تری را برای اجرای آن لازم می دانند. معصومه ابتکار رییس سابق محیط زیست یکی از این کارشناسان است. وی درباره عملی نشدن برنامه چهارم توسعه به ایسنا گفت:« فکر می کنم باید دعا کنیم برای اجرای قانون، راه حلی که در نهایت همه به آن می رسند. ظاهرا فقط مشکل قانون با دعا قابل حل هست. وقتی اراده ای برای اجرای قانون وجود ندارد باید بنشینم دعا کنیم تا شاید خداوند فرجی حاصل کند. این یک معضل هست که نخبگان ما و صاحب نظران و متخصصان ما دور هم می نشینند و قانونی را تدوین می کنند، مجلس تصویب می کند، شورای نگهبان تائید می کند، ابلاغ می شود و حتی این قانون تا مرحله اجرا هم پیش می رود و استارت می خورد اما متوقف می ماند و از سوی مسئولان اجرایی جدی گرفته نمی شود! یکی از مصوبات قانون برنامه چهارم تاسیس صندوق ملی محیط زیست ایران بود. اساسنامه این صندوق در شورای نگهبان مصوب شد و قدمهایی برای راه اندازی هیئت مدیره و ارکان صندوق برداشته شد اما بعد به جابه جایی دولت خورد و از آن روز تا حالا متوقف مانده است.»
وی در مورد بحث سند ملی محیط زیست که این روزها از آن بحث می شود، ادامه داد:«ما برای توسعه محیط زیست حتما نیازمند برنامه و راهبردی ملی در این زمینه هستیم اما مهمترین راهبرد در دل همان برنامه چهارم است که توسعه کشور را ترسیم کرده است. هیچ اشکالی ندارد که سندی بنام سند ملی محیط زیست داشته باشیم اتفاقا عنوان قشنگی هم دارد اما امیدوارم به سرنوشت برنامه چهارم توسعه کشور دچار نشود و سندی صرفا آرمانی و شعاری نباشد.»
24 پله سقوط برای ایران
از ماده 58 تا ماده 71 قانون برنامه چهارم توسعه به مسائل محیط زیستی کشور اختصاص دارد. از مهمترین ماده های این برنامه می توان به ماده های 59 و 63 آن اشاره کرد. در این ماده ها بیان شده است سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور مکلف است، با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و سایر دستگاه‌های مرتبط، به منظور برآورد ارزش‌های اقتصادی منابع طبیعی و زیستمحیطی و هزینه‌های ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست در فرآیند توسعه و محاسبه آن در حساب‌های ملّی، نسبت به تنظیم دستورالعمل‌های محاسبه ارزش‌ها و هزینه‌های موارد دارای اولویت از قبیل: جنگل، آب، خاک، انرژی، تنوع زیستی و آلودگی‌های زیستمحیطی در نقاط حساس اقدام و در مراجع ذی‌ربط به تصویب برساند. ارزش‌ها و هزینه‌هایی که دستورالعمل آن‌ها به تصویب رسیده، در امکان‌سنجی طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در نظر گرفته خواهد شد.
همچنین دولت موظف است، حداکثر تا پایان سال اول برنامه‌ی چهارم، به منظور ساماندهی و جلوگیری از آلودگی و تخریب سواحل، با اولویت دریای خزر، طرح جامع ساماندهی سواحل که متضمن اقدام‌های ضروری همچون: تعیین و آزادسازی حریم، استقرار مدیریت یکپارچه سواحل، ضوابط و استانداردهای زیستمحیطی و دریانوردی، صیادی و آبزی‌پروری بازبینی و اصلاح و تکمیل قوانین و مقررات را همراه با تعیین مسئولیت دستگاه‌های ذی‌ربط در زمینه سیاست‌گذاری، اجرا و نظارت، تدوین نماید.
به غیر از این دو مورد اشاره شده، موارد دیگر این برنامه در مورد محیط زیست نیز وظایف دولت را در این زمینه بیان کرده است که به گفته کارشناسان به نظر می رسد اجرای بیشتر آنان ابتر مانده است. یکی از این کارشناسان دکتر سعید متصدی، استاد دانشگاست. وی درباره این ناکارایی می گوید:« متاسفانه وضعیت محیط زیست کشور ما نسبت به سال 2005 میلادی بر اساس شاخص EPI که در رتبه 53 قرار داشتیم هم‌اکنون 24 پله سقوط کرده است و این آمار نشان می دهد برنامه چهارم توسعه در این زمینه ناکارا بوده است.»
ایران در شاخص جهانی زیست محیطی: هم قوی هم ضعیف
شاخص جهانی عملکرد زیست محیطی سال 2010 میلادی نشان می‌دهد ایران در بخش تنوع‌زیستی، آب، آلودگی هوا و تغییرات اقلیمی بر اکوسیستم ضعیف‌ترین عملکرد را در میان سایر شاخص‌ها به خود اختصاص داده است.
به گزارش ایسنا، بر اساس شاخص جهانی EPI 2010 که اخیرا منتشر شده است ایران توانسته در گروه بهداشت محیط تا حدود 70 درصد به اهداف پیش‌بینی شده دست یابد این در حالیست که در گروه پویایی اکوسیستم که همان بخش اصلی محیط زیستی این شاخص جهانی است تنها به حدود 50 درصد اهداف دست یافته است که بدین ترتیب میانگین نمره ایران به عدد 60 و رتبه آن به 78 جهان رسیده است.
تحلیل‌های آماری این شاخص نشان می‌دهد ایران در گروه تاثیرات اکوسیستمی به ترتیب در بخش‌های تنوع‌زیستی با 42 درصد، آب 46 درصد، آلودگی هوا 47 درصد، تغییرات اقلیمی 53 درصد، ماهیگیری 57 درصد و کشاورزی 82 درصد تنها توانسته است به اهداف دست یابد.
نظر شما