رسول شقاقی:
تمام جار و جنجالی که موسسه استاندارد در مورد عدم شماره‌گذاری خودروهایی که استانداردهای 55 گانه را پاس نمی‌کنند برپا کرد، ختم شده به دو خودرویی که اولی اصلا تولید نمی‌شد و دومی از مدت‌ها پیش شکست خورده و با کمترین تیراژ فقط زنده بود. «آردی» دو سالی هست که از خط تولید ایران‌خودرو خارج شده و «پراید 141» نیز کمترین سهم در پرایدهای تولیدی را دارد.
پیروزی در صبح سه‌شنبه
سه‌شنبه دو هفته پیش (شش مهر) در تماسی از دفتر وزیر صنایع جلسه با خودروسازان در مورد استانداردهای 55 گانه لغو می‌شود تا آنها به تجربه بدانند قرار نیست اتفاق مهمی در خطوط تولیدی بیفتد. با این حساب ابلاغیه 24/3/89 با امضای رئیس مجلس، 30/3/89 با امضای رئیس جمهور و 7/4/89 با امضای وزیر صنایع که با صراحت لهجه و بدون اغماض اولین روز پاییز را آخرین فرصت در تایید استانداردهای 55گانه و ارتقای کیفیت دانسته بود محدود به تقریبا هیچ شد و فقط دو خودرویی که سهمی در بازار ندارند از گردونه تولید کنار رفتند.
جالب آنکه موسسه استاندارد به گفته سخنگوی خود هنوز وانت‌ها را در برنامه ارزیابی قرار نداده و گرچه شهریور دو هفته پیش پایان یافته اما هنوز نوبت بررسی آنها «به دلایلی» فرا نرسیده است.
نگاهی به تاریخ
از اولین روزهای سال 82 چهار استاندارد زیست‌محیطی به خودروسازان ابلاغ شد. آنها تا امروز نگران پاس کردن این استاندارد نبوده‌اند. توان فنی لازم در بیشتر محصولاتشان برای ارتقا استاندارد آلایندگی را دارند و البته به بهانه نبود سوخت مناسب متناسب با استانداردهای ارتقا یافته‌ای همچون یورو3 و 4، تولید با یورو2 را ادامه می‌دهند. آنها در بازی آلاینده‌ها فعلا پیروزند. اما 51 استاندارد دیگر نیز وجود دارد. از ابتدای مهر 82 یازده استاندارد اجباری ابلاغ شد. این عدد دو سال بعد به 14 رسید و از ابتدای شهریور 84 تمامی 55 استاندارد اجباری ابلاغ شد. خودروسازان ناتوان از پاس این تعداد استاندارد و با الحاقیه مصوب سال 85، تا پایان برنامه چهارم (پایان سال 88) فرصت گرفتند. برنامه چهارم یک سال در وقت اضافه ادامه یافت تا آنها همچنان ابتدای سال 90 را نشانه روند.
آنهایی که استاندارد ندارند
وانت مزدا گروه بهمن، پراید صبا، 141 و 132، پیکان وانت، روآ، پژو405 و وانت نیسان زامیاد در صدر لیست متهمین قرار دارند. در این بین 405 و روآ با اصلاحاتی که داشته‌اند 55 استاندارد اجباری را پاس کرده‌اند اما سایر خودروها همچنان در ردیف اول دادگاه حضور دارند و به جز 141 با بیشترین تیراژ تولید می‌شوند. در این بین سوالاتی اساسی نیز وجود دارد از جمله اینکه آیا خانواده پراید با توجه به مردودی پراید141، تست‌هایی همچون تصادف از جلو، از عقب (اشتعال‌پذیری و ایمنی باک)، فرمان‌پذیری در نیروی تصادف، تصادف از بغل، کمربند ایمنی، استحکام صندلی و همچنین EMS (امواج ااکترومغناطیس و رادیو) را واقعا پاس کرده است؟ نکته دوم حضور تقریبا تمام وانت‌های تولیدی در این لیست است. گرچه حتی اگر وانت‌ها نیز در این لیست نبودند هر رهگذری در خیابان‌های شهر حتی اگر از 55 استاندارد فوق خبر نداشت می‌توانست اظهار نظری کارشناسانه داشته باشد!
چه کسانی بیشتر ضرر می‌کنند
در صورتی که تمام خودروهای فوق را ناتوان در کسب استانداردهای 55 گانه فرض کنیم حدود دو سوم تیراژ سالیانه خودرو را از دست داده‌ایم. در این بین سایپا بیش از دیگران متضرر خواهد شد که به لطف پراید هم فروش خوبی دارد و هم درآمد عالی. آنها در جایگزینی آن‌قدر کند بوده‌اند که نتوانند «تیبا» را به این زودی به تولید انبوه برسانند. زامیاد می تواند «شوکا» را جایگزین وانت‌های آبی خود کند و گرچه تیراژ به کندی بالا خواهد رفت اما به قطب اصلی بازار بدلیل نبود رقیب تبدیل خواهد شد. ایران‌خودرو بازار وانت را به کلی از دست خواهد داد. آنها که نتوانسته‌اند نظر مثبت وزارتخانه در مورد وانت چینی جدید و محرمانه خود را کسب کنند به وانت تندر 12 تا 14 میلیونی روی خواهند آورد که البته نمی‌تواند تیراژ زیادی در کوتاه‌مدت داشته باشد. گروه بهمن نیز که در سال‌های گذشته وانت‌های خوبی وارد بازار کرده نمی‌تواند جایگزینی هم سطح با وانت فعلی خود وارد بازار کند. وانت کاپرای آنها قیمت بالایی دارد و بنابراین گرچه بعید نیست این خودروساز مرموز بتواند جان بدر برد اما با ضرر هنگفتی مواجه خواهد شد. 405 نیز گرچه استانداردها را پاس کرده اما در صورت حذف آن، تولید سمند افزایش خواهد یافت و حاشیه سود این شرکت کاهش.
فرار زیرکانه خودروسازان
یک مهر نشان داد خط و نشان مقامات سطح بالای کشور نیز نمی‌تواند در ارتقای کیفیت موثر باشد. خودروسازان با اهرم اشتغال‌زایی، به الزامات و دستورات در سطح حداقلی پایبندند و دولت هر بار بدلیل بحران‌هایی که ممکن است در جامعه کارگری بوجود آید کوتاه می‌آید. اینکه بیش از دو سوم محصولات به عنوان متهم در لیست 55 تای پاس نشده حضور دارند نشان می‌دهد چطور دولت ناتوان از کنترل صنعتی است که خود متولی آن بشمار می‌رود. تجربه اردیبهشت 84 اما تجربه مغتنمی است که توجه به آن شاید می توانست در بهبود وضعیت فعلی موثر باشد. در آن سال پیکان به اصرار رئیس وقت سازمان محیط زیست و حمایت وزیر صنایع از تولید خارج شد و حتی 400 میلیارد تومان وامی را هم که قرار بود به ایران‌خودرو بدهند، ندادند اما ایران‌خودرو زنده ماند و با تنوع محصول و البته چند شکست، در مسیر طراحی و بهبود قرار گرفت تا امروز که به دانشی در حد «رانا» رسیده است. (گرچه نیازی به استفاده از آن نمی‌بیند!) در سال 84 تصمیم بر این بود که پراید نیز یک سال پس از پیکان از خط تولید خارج شود. پراید ماند و پول درآورد. تیراژ آن به نصف خودروهای تولیدی رسید و سایپایی‌ها پس از این همه سال و این همه پول فقط در چند ماه گذشته از نهضت طراحی و توسعه محصول سخن گفته‌اند. در سایه سیاست تولید پراید، البته روآ و 405 نیز توجیه دارند! در مورد وانت‌ها اما شاید بهتر است سکوت کرده و به صدای رهگذران خیابان‌ها گوش داد.
نظر شما