دوران بهبود بعد از بحران به دورانی گفته می شود که علائمی همچون کاهش نرخ بیکاری و افزایش رشد وبازگشت اعتماد مردم و افزایش مصرف در اقتصاد پدیدار شده و نشانه هایی از بازگشت اقتصاد به شرایط عادی و خروج از رکود دیده م یشود. دوران بهبود و بازگشت اقتصاد به شرایط تعادلی جدید از مراحل بسیار حساس در برنامه ریزی های اقتصادی به شمار می رود، زیرا سیاست های مقابله با بحران، خود می توانند تشدیدکننده شرایط نامطلوب اقتصادی بوده و حتی در بخش های دیگر اقتصادی منجر به عدم تعادل شوند. همین امر، به پیچید هتر شدن و اهمیت برنام هریزی بعد از بحران می افزاید.
سیاستگذاران برای برو نرفت از بحران اقتصادی سیاست های خاصی اتخاذ میکنند تا بتوانند از عمیق ترشدن و سرایت بحران به دیگر بخش ها جلوگیری نمایند. اما با عبور از نقطه اوج بحران باید نگاهی متفاوت به شرایط اقتصادی داشت، زیرا در این مرحله سیاستگذاران باید به دنبال راه حلی برای برگرداندن اقتصاد به تعادل جدید و حرکت مجدد چرخ های تولیدی کشور باشند. سیاست های اتخاذ شده از جانب دولتها وهمچنین محدودیت های دسترسی به اعتبارات از جانب بان کها، م یتوانست رکود اقتصادی به وجود آمده بعد از بحران را در کشورها تشدید کند. بنابراین می بایست سیاست های بعد از بحران به گونه ای اتخاذ شوند که بتوانند تعادلی سالم را در اقتصاد ایجاد نمایند.
بحران مالی اخیر، کارآیی تئوریهای اقتصاد بازار آزاد را زیر سؤال برده و این مسئله را مطرح نمود که» اقتصاد بازار آزاد، بدون وجود یک سیستم نظارتی و کنترلی تا چه اندازه می تواند به کار خود ادامه دهد؟«.
وقوع بحران نشان داد که سازوکار های بازار، بدون سیاست های تنظیمی و کنترلی تا چه اندازه می توانندضربه پذیر باشند. البته این بدان معنی نیست که م یتوان نسخه ای جهت حرکت اقتصاد کشورها به سمت اقتصادی دولتی پیچید اما با نادیده گرفتن و کاستن نقش دولت نیز نمی توان مطمئن بود که سازوکارهای بازارآزاد می توانند همیشه مسیر درستی را طی کنند.
حال که بیش از دو سال از شروع بحران می گذرد می توان به بررسی این موضوع پرداخت که این تدابیر تا چه حد به درستی اتخاذ شده و در عمل تا چه اندازه موفق بود هاند و چه علائمی از بهبود بعد از بحران در اقتصاد جهانی مشاهده می شود؟ در این مقاله برای دستیابی به چشم اندازی از وضعیت اقتصادی پس از بحران و دوران ترمیم بخش های آسیب دیده در چرخه تولید و اینکه آیا تا کنون علائمی از بهبود دیده شده است یا خیر، ابتدا به بررسی و ارائه عک سالعمل های سیاستی کشورهای مختلف در مواجهه با بحران جهانی پرداخته و در ادامه، به بررسی و مطالعه روند شاخ صهای اقتصادی بعد از گذر از نقطه اوج بحران پرداخته می شود.
برای ارزیابی میزان موفقیت سیاست های اقتصادی اتخاذ شده بعد از بحران و بررسی عملکرد و دسترسی به چشم انداز اقتصادی پس از وقوع بحران، لازم است روند شاخ صهای کلان اقتصادی در کشورهای آسیب دیده مورد مطالعه قرار گیرد.
به دنبال انقباض در بازار اعتبارات، بیکاری افزایش و تقاضا برای کالا و خدمات کاهش یافته است. همین امر،تأثیرات منفی بر تمامی بنگاه ها، اعم از بزرگ و کوچک، وارد آورده و در مجموع، کاهش شدید رشد اقتصادی را به همراه داشته است. بنابراین، اکثر کشورهای توسعه یافته را که در سال 2009 دارای رشدی منفی شده بودند بر آن داشت تا برای بازگرداندن اقتصاد به حالت عادی و سپری کردن دوران بهبود با کمترین هزینه ممکن درسال 2010 تدابیر ویژه ای را برنامه ریزی کرده و این سال را، سال مهمی در جهت بازسازی بنیان های اقتصادی دانسته اند.
در این راستا، کشورها، برنامه های وسیعی از سیاست های حمایتی سیستم مالی، صنایع آسیب دیده، مصرف خانوارها، برای به حرکت درآورن سیستم تولیدی، در دستور کار خود قرار دادند. اگرچه این بحران باعث به وجود آمدن رکودی شدید در بخش های تولیدی و کاهش رشد ناخالص داخلی و نرخ بیکاری بالا در کشورهای آسیب دیده شد، اما سیاستگذاران توانستند در مهار بحران تا حد زیادی موفق عمل کرده و از سرایت بی رویه آن جلوگیری کنند. در مجموع می توان سیاس تها و تدابیر اتخاذ شده برای جلوگیری از بحران را، نسبتاً موفق دانست.
دوران بهبود اقتصادی بعد از بحران می بایست با علائمی همچون افزایش رشد و بازگشت اعتماد مردم و افزایش مصرف و کاهش بیکاری همراه بوده و نشانه هایی از خروج اقتصاد از شرایط رکودی دیده شود. بررسی متغیرهای اقتصادی کشورهای بزرگ صنعتی دنیا نشان داد که قدم های برداشته شده برای بازگرداندن اقتصاد به شرایط تعادلی جدید، تأثیرات مثبتی را دربرداشته و علائمی از بهبود روند رشد اقتصادی به وجود آمده است. حتی نرخ رشد محقق شده در آمریکا، از آنچه در پیش بینی ها تصور می شد بیشتر بوده است. اما هنوز، نرخ بیکاری در سطحی بالا قرار گرفته و تدابیر اتخاذ شده، تأثیر چندانی بر آن نداشته است. علائم بهبود در وضعیت اشتغال، همیشه در زمان پس از بحران با یک تأخیر نسبت به سایر متغیرهای اقتصادی ظاهر شده واحتیاج به یک برنامه ریزی در توسعه پایدار دارد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی
نظر شما