یک دانشجوی خوب و یک معلم خوب از دید دانشمند برجسته ایرانی قرن چهارم

[1] دانشجو باید، هدف خود را از آموختن بداند، [2] نزدیک ترین راه را برای رسیدن به هدف درسی خود بشناسد، [3] بهترین ها را که باید بداند، دنبال دانستنش باشد، [4] دنبال چیزی که از دسترس علم بشر خارج است نرود که این جهل مفرط است، بلکه دنبال آن چیزی باشد که در حوزه علم، قابل دسترسی است.  [5] از هر علمی چیزی بداند [بین رشته ای] [6] از این شاخه به آن شاخه نپرد و تا علم اولی را محکم نکرده سراغ دانش دیگری نرود؛ [7] در آموختن علوم، به کیفیت بیندیشد نه کمیت؛ [8] به گونه ای بیاموزد که فراموش نکند؛ [9] با آنچه نمی داند، دشمنی نکند؛ [10] از سختی های بر سر راه علم آموزی، نگران نباشد؛ [11] خود را برای آنچه فوق طاقتش است، به زحمت نیندازد؛ [12] به فکر آسایش و رفع ناراحتی های بدنش هم باشد و آن را ترویح ـ روحبخش ـ کند؛ [13] از پرسیدن آنچه نمی داند، استنکاف نورزد که امام علی فرمود: العلم خزانة، و مفتاحها السؤال»، [14] حتی به وقت پیری هم از آموختن باز نایستد؛ [15] آنچه را می آموزد، بنویسد، و البته به کتابت تکیه نکند، و سعی کند در سینه هم حفظ کند؛ [16] هر دانشی را از نقطه ای و منبعی که باید بیاموزد؛ [17] یک اشتباه و خطا در یک مورد از علم، سبب نشود تا او حکم به فساد آن دانش کند و از آموختن آن فاصله بگیرد، مانند عوام که وقتی طبیبی یا منجمی اشتباه می کند، تمام طب و نجوم را زیر سوال می برند؛ [18] در علم، حق طلب باشد، نه آن که به تقلید از دیگران روی آورد، [19] هدفش از علم، عمل هم باشد، نه آن که صرفا دانش بیندوزد. [20] هدفش از آموختن علم، ریاست طلبی نباشد. [21] مقدار اندکی از علم را که به خوبی فرا گرفته، بیش از همه آن دانشی نداد که مردمان در حال آموختنش هستند.

راغب 9 شرط را هم برای یک معلم خوب بر می شمرد:
[1] نخست آن که نشر علم را واجب بداند، [2] برخوردش با هر دانشجویی فقط از روی علم باشد، و میان غنی و فقیر فرق نگذارد، [3] علم را با قرار دادن در غیر موضعش، مورد ستم قرار ندهد. [4] طبع هر دانشجویی را در نظر بگیرد، [5] در آموزش، ترتیب آموختن مطالب را در نظر بگیرد تا او به سهولت یاد بگیرد. [6] رفتار تندی با دانشجو نداشته باشد؛ [7] برخورد خصمانه نداشته باشد، بلکه با دانشجو مثل یک طبیب و بیمار رفتار کند، [8] سعی کند آنچه آموزش می دهد، آراء درست باشد و باطل را تعلیم ندهد، [9] وقتی چیزی را از و می پرسند که نمی داند، از گفتن «نمی دانم» ابا نورزد.

منبع: رسالةٌ فی فضیلة الانسان بالعلوم، راغب اصفهانی، چاپ شده با کتاب: ادب الاختلاط بالناس،  عمان، انتشارات اروقه، 2015