به منظور پیش بینی زلزله بر مبنای تشخیص الگوهای لرزه خیزی و پیش یابی براساس مدل آماری لرزه خیزی به نتایج جالب اولیه رسیده ایم. به نظر می آید که بر مبنای داده‌های مورد استفاده تا کنون بهره گیری از پیچیدگی خرد لرزه‌های مورد استفاده که به طور مداوم ثبت می شوند، نیازی است که تا کنون به آن پرداخته نشده بود . این موضوع به ویژه از این زاویه اهمیت می یابد که زلزله های رخ داده بزرگ در ایران و نقاط دیگر جهان از نظر آهنگ رخداد و ترتیب وقوع، پیچیدگیهایی را نشان می دهند که تاکنون با استفاده از کاتالوگ داده ها -که نمایانگر آمار داده های زلزله است- امکان درک و مدلسازی احتمال رخداد آنها موجود نبوده است. آخرین داده‌های با موفقیت پیشیابی شده به پیش یابی زمین‌لرزه‌های ثانویه و پس‌لرزه‌های زمین‌لرزه ۲۱ آبان ۱۳۹۶ سرپل ذهاب مرتبط است. بر اساس این پژوهش‌ها، مدل رخداد ریز زمین‌لرزه‌ها بر پایه داده‌های ثبت شده به لحاظ ریاضی و بر پایه پایش زمین‌لرزه‌ها در منطقه غرب زاگرس یافته شد، و نتایج حاصله و منتشره، احتمال رخدادهای بعدی (در بازه زمانی بعد از انتشار مقالات) را به خوبی پیش یابی کرده است.
با بهره گیری از اطلاعات لرزه ای که معمولا مورد استفاده واقع نمی شوند و با کاربرد اطلاعاتی که تا کنون در زمینه زلزله مورد استفاده در ایران نبود، بتوان با توسعه فناوری مرتبط با پیش بینی احتمالی خطر زمین‌لرزه‌های بعدی اقدام نمود.
با مطالعه تغییرات در نحوه انتشار، محتوای فرکانسی و تعداد امواج انتشار یافته در واحد زمان ، مراحل مختلف شکست سنگ را مورد بررسی قرار میگیرد. تغییرات دمایی سنگ‌های تحت تنش نیز در دهه اخیر توسط محققین به عنوان پیش نشانه گسیختگی سنگ و ایجاد زمین‌لرزه معرفی شده است. از آنجا که شکست سنگها در اعماق زمین به عنوان عامل وقوع زمین‌لرزه است، با رصد خرد زمین‌لرزه‌ها و نانولرزه‌ها می‌توان مراحل تجمع انرژی و در نتیجه شکست سنگها را مدل می شود.
بارگذاری تنش‌های زمین‌ساختی ، اصطکاک کنترل کننده لغزش گسل و ناهمگنی ساختاری چشمه، سه عامل مهمی هستند که در الگوهای فیزیکی و عددی شکست منظور می شوند. بارگذاری تنش‌های زمین ساختی با مشاهدات ژئودزی و سنجش از دور نظیر (GPS و InSAR) و اندازه گیری‌های تنش- کرنش مطالعه می‌شوند . نا همگنی مناطق گسلی نیز با روش‌های لرزه شناسی مطالعه شده است. شناخت ناهمگنی‌های ساختاری در چشمه زلزله، اساس فیزیکی پیش‌بینی زلزله را فراهم می‌کند. محاسبه افت تنش هم از تحلیل رویداد زلزله‌های بزرگ قابل محاسبه است. با شناخت بارگذاری تنش‌های زمین ساختی، قوانین اصطکاک و ناهمگنی چشمه زمین‌لرزه، الگوی لرزه‌خیزی، خزش، و رخداد رویداد اصلی الگوسازی می‌شود.
بر اساس اطلاعات حاصل از میکرو زمین‌لرزه‌ها و نانو زمین‌لرزه‌ها امکان‌پذیر بودن براوردهای پیشیابی -پیش‌بینی احتمالی- خطرزلزله نشان داده شده است. کلیه شواهدی که در زمین با ابزارهای لرزه‌نگاری برداشت می‌شود و در بازه مطالعه شده توسط پژوهشگاه زلزله و موسسه ژئوفیزی دانشگاه تهران ثبت شده‌اند. هنوز این برداشت داده‌ها به صورت شبکه‌ای و سامان یافته برای کل کشور نیست. مرکز پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه می‌تواند محل مناسبی برای سامان‌دهی اطلاعات پراکنده مختلف در یک سامانه جامع داده‌های زمین شناختی - ژئوفیزیکی با قابلیت روزآمد شدن مداوم و هم‌چنین پردازش و تجزیه و تحلیل برخط این داده‌ها باشد. این موضوع البته به در دسترس بودن بودجه، امکانات، نیروی انسانی با کیفیت بالا و متخصص و تجهیزات (به ویژه قابلیت بالا در فناوری اطلاعات) و سامان‌دهی برداشت داده‌ها برای کل کشور و منطقه پیرامونی ایران بستگی دارد. قطعاً انجام چنین فعالیتی خدمت ویژه‌ای در سطح ملی است. تا اینجا با استفاده از حداقل امکانات، و برای یک منطقه از کشور و عملا بدون دسترس بودن بودجه و امکانات ویژه کار پیش رفته است. از این پس سرمایه‌گذاری برای توسعه ملی این کار لازم است.
* استاد پزوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم
۴۷۲۳۷
نظر شما