فضای معدن و صنایع معدنی کشور از جمله بخش های درامد ساز اقتصاد ایران است که در صورت برنامه ریزی دقیق برای آن و جلب مشارکت بخش خصوصی می تواند بهترین جایگزین ها را برای منابع نفتی در اختیار کشور قرار دهد، در نشست اقتصادی کافه خبر گفتگویی دوستانه داشتیم با وجیه اله جعفری معاون معدنی وزیر صنایع و معادن هول محور همین موضوع و اهدافیکه دولت در بخش معدن دنبال می کند، مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید.
•· به نظر شما چرا بخش معدن در ایران همیشه مظلوم واقع شده است؟
برای اینکه ما بتوانیم به مرزهایی که دنبالش هستیم برسیم و از آن مرزها عبور کنیم به عنوان یک پتانسیل می‌شود به آن نگاه کرد، شاید‌ما به این دلیل که به طور کامل و به میزانی که می‌توانستیم از‌این پتانسیل استفاده بکنیم استفاده نشده است، شاید به این نگاه بتوانیم بگوییم مظلومیت ؛ اما آنچه که مسلم است این پتانسیل ،پتانسیلی قوی است.
وقتی کسی می‌خواهد استقلال داشته باشد، باید دستش پرباشد ،وقتی می‌خواهد دستش پرباشد باید تامین یک منابعی که به عنوان مواد اولیه و پشتوانه در اختیار داشضته باشد، وقتی پشتوانه ی خوب را داشته باشد، تازه می تواند آن استقلال را که دنبالش است ایجاد کند.
من فکر می‌کنم ،نفت یا مواد معدنی هرکدام در جایگاه خود می تواند این پشتوانه را برای استقلال ایجاد کند اما ما چه نگاهی باید داشته باشیم؟ به چه صورت باید وارد این فضا شویم؟ این بحثی است که به نظر‌من مهم است که ما چه موقع استفاده و‌به چه صورت استفاده کنیم از‌این پتانسیل که بتوانیم استقلال خود را در‌حقیقت بیشتر‌داشته باشیم .
اما چگونه این استقلال عملی خواهد شد باید به محورها و اهداف بخشی توجه شود، دربحث برنامه پنجم ،از دغدغه های عمده کشور‌در این‌فضایی که الان داریم حرکت میکنیم یکی بحث تحریم است ،یکی بحث توسعه توانایی‌ها است ،یکی جبران عقب‌ماندگی‌هایی است که حالا به حدودی در بخش های مختلف مخصوصا در برنامه چهارم داشتیم و نشد.
•· در برنامه پنجم چشم انداز‌را چگونه می بینید؟ دنبال چه اهدافی هستید؟ خود برنامه پنجم متاسفانه یکی از ضعف‌هایش این است که اهداف کمی را ذکر‌نکرده است حالا شاید از نظر‌برخی مدیران این مثبت تلقی شود ولی ما که اقتصادی هستیم خیلی بد معتاد به اعداد و ارقام هستیم یعنی دلمان می خواهد یک فضای ملموسی برایمان تعریف شود می خواهم ببینم چه اهداف کمی در بخش معدن تعریف کرده‌‌اید ؟
من فکر می‌کنم قبل از آنکه به این موضوع بپردازم در ادامه صحبت اولیه‌ام این نکته را عنوان کنم، ما در حقیقت در بخش معدن جای کار زیاد داریم؛ چند سال قبل در یک مقطعی در وزارتی به نام وزارت معادن و‌فلزات ،حرکت های خوبی هم انجام شد ، بعد شاهد ادغام صنعت و معدن بودیم و امروز هم وزارت صنعت ،معدن ،تجارت.
مطمئنا در‌این کش و‌قوس‌های تغییر ساختار اداری در وضعیت فعلی بخش معدن بی تاثیر نبوده اما آنچه مسلم است امروز وقتی ما در فضای تحریم قرار داریم و باید دنبال استقلال برویم، وابستگیمان کمتر‌شود، هدف غائی مشخص است.
شما بعد از اینکه بورس راه افتاد و سهم بخش صنعت و معدن در بورس مشخص شد، شما یک بررسی کنید جاتیگاه صنعت و معدن در بروس به خوبی گویاست ، امروز فکر می‌کنم بیش از بیست و‌‌سه درصد ارزش بازار بورس‌کشور مربوط به بخش صنعت و معدن است.
نکته اینجاست، زمانی این سهم تاثیرش را نشان می دهد که بورس دچار یک تزلزلی می شود تجربه نشان داده سهانم مجموعه های صنعتی و معدی همیشه ثبات و شرایط خود را حفظ کرده و به بورس کمک می‌کنند.
کشور ما در بخش سیمان کاملا رشد کرده ، در‌بخش فولاد در‌حال رشد کردن هستیم. امروز ما در بخش خصوصی می بینیم که محدوده‌هایی که برای ثبت آهن و ثبت اکتشاف آهن بسیار‌زیاد است اعداد و ارقام بالاست، حالا این اکتشافات به نتیجه برسد یا نه جای خودش، ولی این استقبال نشان می‌دهد که در این بخش ها توانسته اند برای خود یک پشتوانه درست کنند و من تاکید می‌کنم که همیشه اکتشاف را به عنوان هزینه نبینید اکتشاف را واقعا سرمایه ببینید. سرمایه گذاری که باید به موقع از‌آن استفاده بکنید، لذا این فضا امروز نشان می‌دهد که در نگاه برنامه پنجم ما یک نگاه خوش بینانه تری می‌توانیم داشته باشیم .
•· چرا؟
دلایلش این است که امکان ورود بخش خصوصی را به اکتشاف فراهم کرده است. یک روزی اصلا بخش خصوصی به بخش اکتشاف ورود نمی کرد،در حد سنگ لاشه و سنگ تزئینی و چیزهایی که هزینه های بسیار‌سبکی دارد و البته ریسک بسیار کمتر؛ شما به لحاظ تجربی می توانید به راحتی تشخیص بدهید که یک محدوده برای سنگهای تزئینی مناسب است یا خیر، اما هیچ‌وقت نمی شود یک محدوده را به عنوان یک محدوده آهن معرفی شده یا یک محدوده که به عنوان محدوده طلا است را بدون حفاریهای عمیق ،بدون اکتشاف عمیق ارزیابی کرده و بگویید این اقتصادی است یا نیست ؟ ریسک بالایی را باید بپذیرید؛ اما امروز می بینیم بخش خصوصی به این بخش نیز ورود پیدا کرده است.
بخش خصوصی در بخش طلا وارد شده در یک محدوده بزرگ اکتشافی در حال ریسک کردن است، حالا با سرمایه گذاری خارجی و یا با سرمایه گذاری داخلی دربحث سنگ آهن نیز می بینیم بخش خصوصی ورود کرده و خودش دارد اکتشافات عظیمی انجام می‌دهد.
•· الان چند شرکت دارند کار اکتشاف در بخش خصوصی را در کشور به صورت جدی انجام می دهند ؟
تعداد بالاست و شرکت های دولتی ما محدوده های کمی را در اختیار دارند و ما به نوعی به آنها میگوییم یا کار خود را به موقع انجام دهید یا اینکه بخش خصوصی آمادگی این را دارد که به راحتی جای شرکتهای دولتی فعال در بخش اکتشاف را پر کند.
ما به شرکتهای اکتشافی بخش دولتی اعلام کرده ایم لازم نیست در جایی که بخش خصوصی حضور دارد حضور پیدا کنید، در قانون جدید هم این نکته به صراحت آورده شده که دولت فقط جایی باید حضور پیدا کند که تحت هیچ شرایطی بخش خصوصی حضور پیدا نکند.
در نهایت به رغم عدم وجود هدف کمی در برنامه پنجم ما در بخش معدن با توجه به همین زمینه ها و اهدافی که به ان اشاره شد یک هدف کمی تعریف کرده ایم و ان رسیدن به رقم تولیدی بالغ بر 500 میلیون تن در سال است.
•· الان چقدر است ؟
الان دویست و‌هشتاد و پنج‌میلیون تن تولید سالانه محصولات معدنی داریم.
•· یعنی طی برنامه پنجم تقریبا دو‌برابرخواهد شد؟
بله، می خواهیم تقریبا این عدد را دو برابر کنیم، ولی ما برداشتمان از این عدد صادرات خام نیست بلکه معتقدیم منابعی را که امروز نمی توانیم فرآوری کرده و مجبور به صادرات خام ان هستیم، همان بهتر که برداشت نکنیم و به عنوان ذخیره برای آینده نگهداریم.
صدور مواد خام صنعتی به معنی اتلاف منابع است، منابعی که پایان پذیرند، بنابراین هدف تعیین شده متناسب با نیاز داخلی برآورد شده و در صورتی که نیاز داشته باشیم و صنایع ما قدرت چذب این میزان محصولات معدنی را برای فرآوری داشته باشند به تولید فکر می کنیم.
من میخواهم بگویم که برنامه ی کمی براساس عددی که گفتم بسته شده برای آنکه تا حدودی که ما خودمان برنامه داشته اما احتمال ترمیمش هم وجود دارد ،افزایش ویا کاهش؛ لذا این نیست که بگوییم این عدد تنها عددی باشد که ما دنبال می کنیم.
•· این فرآوری‌ها است که خودتان به نوعی به آن اشاره کردید باید به زنجیره های فراوری منتهی شود ما تجربه خوبی که در صنایع پتروشیمی داشتیم، یعنی در نزدیک‌ترین صنعت به بخش معدن ما و همین دستاوردها بود که توانست صادرات کشور را از زمین بکند. در حالی که ما محصولات پتروشیمی را فقط حلقه اول فراوری نفت می‌دانیم در حالی که محصولات تمام شده و مصرفی آن نیست حالا اگر ما بخواهیم یک همچنین فضایی را برای بخش معدن‌مان این زنجیره‌ها و این خوشه‌ها را تعریف کنیم چقدر نیاز به سرمایه‌گذاریداریم و چه اولویت‌هایی می‌توانیم داشته باشیم تا در این 500 میلیون تن که شما اشاره به آن کردید، در زنجیره تولید به محصول نهایی برسیم؟
در رابطه با بحث فرآوری نتیجه حاصل از زنجیره فرآوری بسیار مهم است به طور مثال در مورد سیمان، ماده اولیه آن چه چیزی است؟ ماده اولیه سیمان،آهک است. چند درصد؟ 95 درصد و البته 5 درصد آهن، آلومینیوم، سلیس و یک چیز‌های خیلی ساده دیگر، ما در کشور آهک داریم و می‌توانیم راحت سیمان را تولید کنیم.
اما آهک از لحاظ ارزشی عدد کمی است، ولی وقتی تبدیل می‌شود به سیمان تازه ارزش پیدا می‌کند. ما آمدیم این را به محصول نهایی تبدیل کردیم و یک محصول بسیار کم‌ارزش را به یک محصول پر‌ارزش و استراتژیک تبدیل کرده ایم.
من در جمله قبل خودم عرض کردم اصلا ما نمی‌خواهیم برای صدور مواد خام را استخراج کنیم چون منابع محدود است و تجدید ناپذیر است، ما نباید این کار را بکنیم ما اگر می‌توانیم مواد معدنی خودمان را تولید بکنیم و به محصولات با ارزش تبدیل و سپس صادر کنیم ، در بخش فلزی مس، سرب، آهن و... ما امروز در چرخه تولید آهن فرایند را تا محصول نهایی در اختیار داریم، یعنی لحاظ فناوری مشکلی نداریم.
البته در چرخه نهایی در ورقه‌های فولادی هنوز فناوری ما با فناوری روز دنیا هماهنگ نیست درست است و مجبور هستیم خیلی جاها واردات انجام دهیم.
این زنجیره را در حال حاضر در بخش سنگ هم داریم هرچند نیاز به یک تغییر فناوری وجود دارد و باید کارخانه‌های سنگی را باز‌سازی کنیم.
به هر صورت فناوری در جهان به گونه‌ای پیش رفته است که اگر ما نتوانیم با آن حرکت کنیم نمی توانیم در زمینه قیمت تمام شده با رقبا وارد رقابت شویم. شما وقتی از یک سنگ قبر یک سانتی می‌توانید سه قواره در بیاورید نباید به یک قواره بچسبیم چرا که قیمت تمام شده ما به یک سوم کاهش پیدا می کند در صورتی که همان سنگ و همان نماست، هیچ فرقی هم ندارد.
حرکت به این سمت در برنامه پنجم هدف گذاری شده است و البته تنها بخشی از آن در بخش معدن قابل توضیح است ولی بخش های زیادی از آن در بخش های دیگر تعریف می شود و نمی توان درصد و میزان سرمایه گذاری تعرف کرد.
•· شما در مورد ورود بخش خصوصی به اکتشاف صحبت کردید، در این زمینه حدود دو ماه پیش هم در یکی از مصاحبه های خود در مورد تشکل کنسرسیوم اکتشاف صحبت کردید، این کنسرسیوم در حال حاضر در چه مرحله ای قراردارد؟
من ابتدا، باید توضیح بدهم، شرکت های مشاور و شرکت های پیمان کاری خودشان مراجعه کردند برای تشکیل کنسرسیوم.
قبلا همه کار اکتشاف توسط دولت انجام می‌شد و این شرکتها می آمدند برای دولت پیمان کاری می‌کردند.
اما امروز دیگر این فضا نیست بالا‌خره آن شرکتها دنبال این هستند که برای خود کار پیدا کنند؛ خودشان به این جمع بندی رسیده بودند که در غالب کنسرسیوم های مختلف این کار را انجام دهند.
ما هم زمینه ای را برای این موضوع و یک در نظر گرفتیم، ما برای هر فرد حقیقی یا حقوقی محدوده معدنی در حدود 40 کیلومتر مربع را تخصیص می دهیم اما برای کنسرسیوم ها می توانیم با یک گرید بالاتری ورود بکند و منطقه بزرگتری را اکتشاف بکند.
ما تمهیدات دیگری را برای اینکه بتوانند به صورت منطقه ای کار کنند پیش بینی کردیم که در قانون جدید هم این تمهیدات دیده شده است.
لذا تشویق کرده ایم که این کنسرت سیون‌ها تشکیل شود و تا آنجایی که در بخش اکتشاف میدانم یک یا دوکنسرسیوم تشکیل است.
در بخش معدن و فرآوری هم امروز به لطف خدا حداقل یکی، دو مورد الان کنسرسیوم هایی سرمایه گذاری کرده اند.
اهمیت این کنسرسیون‌ها نه به این دلیل است که صنایع بزرگ تشکیل شده بلکه به این دلیل اهمیت دارند که سرمایه گذاری های کوچک را در کنار هم می آورند و اینها می توانند درپروژه هایی که به دلیل نیاز به سرمایه بزرگ دولت وارد می شد به عنوان بخش خصوصی فعالیت کنند.
•· در بخش صادرات سهم بخش معدن به چه صورت بوده است؟
در سال گذشته سهم سی و پنج درصدی محصولات بخش معدن و‌بخش صنایع معدنی ازصادرات غیر نفتی را داشتیم و سهم پنجاه و‌دو درصدی را از کل صادرات صنعتی و معدن به این بخش اختصاص پیدا کرده است.
•· کمی از فضای کلان بخش معدن خارج بشویم و به مسائلی بپردازیم که توسط خوانندگان مطرح شده است، کاربران خبر انلاین از سرانجام دو معدن طلای زر شوران و آق دره را پرسیده اند و میخواهند بدانند این دو معدن در چه وضعی هستند؟
طلای زر شوران که در اختیار شرکت تهیه و تولید محصولات معدنی است که یک شرکت دولتی است و در حال حاضر در حال فعایت هم هست، در مورد شرکت آق دره هم در حال حاضر در اختیاریک شرکت خصوصی است.
مشکلی که در تولید این شرکت در آق دره به وجود آمده است به ماشین آلات مربوط است، در اواخر سال گذشته یک چرخ دنده شکست که تا آخر مرداد ماه ترمیم به اتمام می رسد در این مدت در فضای کارگری یک مشکلاتی به وجود آمد که آنها را به لطف خدا با هماهنگی حل کردیم.
•· در مورد زرشو‌ران سوالی که مطرح کردند این است که بالا‌خره تکلیف این معدن طلای کردستان چه شد؟ آن به دست چینی‌ها سپرده شد ویا روس‌ها ؟
معدن کردستان یک معدن دیگری است که به زر شوران ارتباط ندارد، اما در مورد بحث زرشو‌ران عرض کردم توسط شرکت دولتی در حال بهره برداری است؛ بحث فرآوری راهم به صورت جداگانه دنبال میکنیم و به مناقصه رفته و شرکتی را که در آنجا برنده شده کار خودش را انجام می‌دهد.
مرحله پایلوت آن هم انجام شده و برای سرمایه گذاری اصلی در حال فعالیت هستند؛ به طور همزمان دو بخش آماد‌سازی‌های بخش معدن در حال انجام است و از آن طرف به طور موازی بخش فرآوری‌معدن دنبال می شود. در رابطه به واگذاری معدن به بخش خصوصی بحث هایی بود که هنوز جمع بندی نشده است، به هر صورت در حال حاضر بخش دولتی کار خودش را انجام می دهد ودر صورتی که بحث واگذاری نهایی شد این کار انجام خواهد شد.
•· در مورد معدن کردستان هم توضیح بفرمایید.
در مورد کردستان هم معدن دارشکسته هست که در اختیار شرکت زرکوه است. قبلا سهام‌دار شرکت زرکوه شرکت ریوژینتو بود به همراه یک شرکت ایرانی که این شرکت ریوژینتو سهام خود را منتقل کرد به یک شرکت قزاقی؛ در حال حاضر ما در حال بررسی صدور پروانه فعالیت به نام شرکت ایرانی زرکوه هستیم که به محض صدور پروانه بهره برداری از این معدن هم آغاز خواهد شد. در مورد طرح‌شان هم فکر می‌کنم با بحث‌های آن انجام شده تا پیش از پایان شهریور ماه نهایی خواهد شد و به محض اینکه پروانه را صادر کنند بهره بر داری از این معدن هم آغاز خواهد شد. قرار است طبق برنامه اینها ظرف مدت حداکثر 18 ماه واحد فرآوری‌شان را ایجاد کنند و در حقیقت عملیات آماده‌سازی‌شان در این فاصله 18 ماه انجام بدهند ضمن اینکه مهم‌ترین نکته این است که کار اکتشافی و تکمیلی‌شان هم به طور موازی ظرف 1 و دو سال آینده مزالعات تفصیلی شان را برای بخشی از قسمت‌های برای مورد ذخیره قبلی انجام دهند.
•· ذخیره احتمالی این معدن چقدر است؟
54 تن به صورت احتمالی
•· سوال مطرح شده که بلاخره تکلیف معدن انگوران چه شد آیا فساد در واگذاری درست بود و چرا واگذاری به بخش خصوصی که طالب معدن بود انجام نمی شد؟
این که در بحث واگذاری یک ایرادات قانونی بود از طرف نهاد‌های بازرسی وارد شد که در حقیقت ایرادات به مصوبه دولت وارد بود، بنابراین چون مصوبه دولت تایید نشد، قرار شده یک مصوبه‌ای برای دولت فرستاده شود و اگر این مصوبه جدید بعد از تائید دولت به تائید مجلس هم برسد فرایند واگذاری بر اساس مصوبه جدید مورد ارزیابی قرار بگیرد. البته این معادن هیچ کدام بر اساس قانون واگذار نمی کنیم بلکه بهرهبرداری واگذاری می شود چون این معادن جزء انفال هستند.
•· یکی دیگر از کاربران سایت سوال کرده ، به نظر شما با رکود جهانی اقتصاد آینده صنعت صنایع معدنی ما چه می‌شود آیا ادامه پیدا می‌کند یا خیر؟
من جوابم این است که در هر صورت ما در آنجایی که بحث معدن و صنایع و صنایع معدنی مطرح می‌شود، چون با توجه به نیازمان به مواد اولیه موجود در کشور برای تامین صنایع معدنی از ابتدا بحث مواد اولیه برای کشور خودمان داریم؛ و با توجه به نگاهی که بحث خام فروشی را کم کنیم. صادرات در جایی انجام می شود که نیاز داخلی برطرف شده باشد.
با ذر نظر گرفتن این دو موضوع یعنی پرهیز از کم فروشی و تامین منابع تولی داخلی و درنهایت صدور مواد فرآوری شده نهایی به نظر نمی رسد به هیچ و جه صادرات کشور کاهش پیدا کند بلکه با عرضه محصولات فرآوری شده می توان انتظار افزایش صادرات را هم داشته باشیم.
•· پرسیده شده: این درست است که افغانستان بزرگ‌ترین معادن سنگ آهن را دارد و حالا که آمریکایی‌ها روی آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند اگر استخراج شود چون خلوصش معادن سنگ آهن ایران بالا‌تر است. ایران دچار مشکل می‌شود.
اصل اینکه افغانستان ذخایر بسیار خوبی داشته باشد، به نفع ما است.
•· به نظرم ما سنگ آهن را که وارد میکنیم.
من میخواهم یک نکته دیگر را بگویم ما با توجه به روند فولاد‌سازی خیلی دنبال این نیستیم که اگر که مثلا بتوانیم گندوله وارد کنیم و واردات سنگ آهن به نفع ما است. ما هدف گذاری کرده ایم تولید محصولات فولادی خود را در چشم انداز 1404 به 55 میلیون تن برسانیم و برای این رقم نیاز به 100 میلیون تن مواد خام داریم در حالی که تولید داخلی ما در حدود 45 تا 46 میلیون تن مواد خام است و در صورت وجود این ذخایر در کشور همسایه برای ما یک فرلصت محسوب می شود.
•· فکر می‌کنم با توجه به جایگاهی که افغانستان دارد اگر که مثلا 2 عدد مشتری بزرگ ایران و چینی خواهد داشت.
نه ما حالا ادامه معادن سنگان ایران در افغانستان است و برای برنامهریزی جهت استخراج آن پیگیری می‌شود بیایید حالا انشا‌الله ایرانی‌ها بتوانند سرمایه‌گذاری کنند. ولی چون هنوز نهایی نشده است نمی توانم خبری را در این زمینه اعلام کنم.
•· تکلیف معاونت معدنی در استان‌ها چیست؟ آیا شما در شهرستان‌ها مدیریت معاونت معدنی خواهید داشت یا اصلا شهرستان‌ها اداره صنعت و معدن و تجارت تشکیل خواهد شد با توجه به اینکه اکثر شهرستان‌ها اداره صنایع بودجه وجود ندارد و سوال آخر برای مشکلات معادن با روستایی‌ها چه برنامه‌ای دارید؟
سوال اول را توضیح می‌دهم ، بعد از تشکیل وزارت صنعت ، معدن و تجارت، گروهی هستند که مخصوص برنامهریزی در مباحث چارت و راهکار و... که حالا یک پیشنهادی را به خود استان‌ها داده اندو بر این اساس پیشنهاد خود استان‌ها گرفته خواهد شد و با کمیته‌هایی تخصصی مرتبط با حوزه‌های مربوطه است مثل ما مشورت می‌شود و نهایتا یک چارت تصویب می‌شود ولی تا الان تصمیم گرفته نشده.
•· احتمال دارد بعضی از استان‌ها داشته باشند و حتی بعضی نداشته باشند؟
اینکه چه می‌شود را ما واقعا نمی‌دانیم ما تلاشمان بر این است که اولاً خب یک استان‌هایی هستند که معاون بسیار قوی دارند ما نمی‌توانیم بگوییم که مثلا معاونت معدنی نداشته‌اند متناسب با آن شرایط تصمیم می‌گیریم بلاخره ساختار قرار است ادغام شود این یک بحث چابک‌سازی است ما می‌خواهیم ساختارمان به سمتی برود که مدیریت بیشتر کند حاکمیت کند اجرا کمتر کند.
•· آیا احتمال دارد که مثلا در سال جدید مثلا 3 عدد از استان‌های که از ذخایر قوی نیستند با هم زیر نظر یک معاونت گرفته شود.
من این را بعید میدانم چون استان‌ها مستقل هستند.
/222
نظر شما