آیت الله خامنه ای و دیدگاه «صلح عادلانه»

بسیاری از صاحبنظران، دوره کنونی را "عصر گفتمان سازی" نامیده اند چرا که در این دوره، کشورهای جهان با خلق گفتمان های جدید سعی در هدایت افکار عمومی برای تامین منافع خود دارند.
یکی از اقدامات و ابتکارهای آیت الله خامنه ای در دوره جنگ تحمیلی نیز طرح «دیدگاه صلح‏ عادلانه» که قابلیت تبدیل به یک گفتمان جهانی را دارد.در زمان دفاع مقدس در حالی که بخش بزرگی از اراضی ایران در اشغال عراق بود، کشورهای میانجی و نهادهای بین المللی از جمله سازمان ملل متحد، ایران را به صلح دعوت می کردند. آیت الله خامنه ای در کسوت رئیس جمهور وقت در پاسخ به این دعوت، فرمول گفتمان صلح‏ عادلانه را ابداع نموده و بعدها در این رابطه گفتند.
«در دوران جنگ من به خاطر دارم در مذاکراتی که در مجامع جهانی یا مهمان های خارجی که می‏ آمدند در هر ملاقاتی که با آنها داشتیم به ما می‏ گفتند صلح‏ چیز خوبی است شما چرا صلح‏ را قبول نمی ‏کنید. صلح‏ بهتر است یا جنگ؟ مثل یک بچه ‏ای که سنگی را در چاه بیندازد و کسی نتواند آن را بیرون بیاورد. ما می‏ خواستیم برای اینها تشریح کنیم که صلح‏ همیشه خوب نیست همه ‏ی این گروه‏های مبارز در دنیا که علیه حکومت‏هایشان قیام کردند، جنگ راه انداختند. آنها قبل از این جنگ صلح‏ داشتند و نشسته بودند و زندگی می ‏کردند صلح‏ آن‏وقتی خوب است که در جهت عدالت باشد. بعد بنده هم به مرور فرمولی پیدا کردم که آنها وقتی می‏ گفتند صلح‏، من می‏ گفتم عدل و آنها می‏ ماندند. در محاورات بایستی فرمول پیدا کرد تا بتوانی در مقابل فرمول هایی که ارائه می ‏کنند مقابله کنی ولذا ما می ‏گفتیم عدل بهتر است یا صلح‏؟ خیلی از صلح‏ها را به خاطر عدل از بین می‏ برند اما با عدل هیچ چیزی مقابله نمی‏کند.» (بیانات در جلسه دهم تفسیر سوره بقره ، 08/ 08/ 1370)
از دید آیت الله خامنه ای،عدالت مقدمه صلح است و صلح بدون عدالت،پایدار نمی ماند؛صلح باید بر مبنای عدالت و با معرفت به کرامت انسان و به دور از سلطه و زورگوئی های صاحبان قدرت باشد. از این نگاه،صلح به طور مطلق یک ارزش نیست و و هنگاهی که با عدالت همراه می شود، معنا و ارزش پیدا می کند. رهبر معظم انقلاب در مذاکره با هیئت های میانجی، از موضوع صلح و عدالت به مسئله معرفی متجاوز می رسیدند و شرط تحقق صلح عادلانه را مجازات متجاوز می دانستند.
 «از آغاز جنگ تا به حال، کسانی به عنوان میانجی وارد شده ­اند و ما حرف حقی داشتیم که از اول تا حالا به آنها گفته ­ایم و اگر صد گروه دیگر هم بیایند باز حرف ما این است که ما علاقه­ مند به صلح هستیم ولی صلحی که عادلانه باشد.اولین شرط صلح عادلانه این است که باید متجاوز دست بردارد و به مرزهای خودش برود و گذشته از این خسارتِ تجاوز را هم بپردازد. شرط دوم این است که متجاوز بعد از تجاوز باید مجازات هم بشود و این حرف حقی است که همه­ی دنیا از ما شنیده ­اند و باز هم تکرار می­کنیم، اگر هیأت صلح جدیدی هم بیایند به آنها هم خواهیم گفت.» (مصاحبه­ با خبرنگاران الجمهوریه ترکیه و الشراع لبنان، 29/11/1360)
  ایشان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد(۳۱ /۰۶/۱۳۶۶) نیز این نهادبین المللی را به تامین عدالت که همان مقابله با متجاوز است، دعوت کردند و ضمن تاکید بر اینکه ایران یک کشور صلح طلب است، عدالت را از صلح بالاتر دانستند.
«صلح بی شک کلمه‌ای زیبا و جذاب است؛ تا آن حد که آتش‌افروزان بزرگ بین‌المللی و پدید آورندگان سلاح های جهان‌سوز نیز بدان علاقه نشان میدهند و ریاکارانه از آن دم میزنند. اما به نظر ما عدالت - واژه‌ای که زورمندان و متجاوزان همواره با ترس و احتیاط بدان می نگرند - از صلح بالاتر و مهمتر است. ای بسا مظلومانی که زندگی را و رفاه را و صلح را به خاطر رسیدن به عدالت فدا کرده‌اند، اینها همواره قهرمان شناخته شده‌اند. شهرهای اروپا هنوز به مقاومت خود در برابر تجاوز هیتلری افتخار میکنند و لیننگراد هنوز به خودسوزی اش که ارتش ناپلئون را ناکام و مبهوت کرد و به مقاومت چهار ساله‌اش در محاصره‌ی مهاجمین نازی به خود می بالد. سازمان ملل بخصوص بنا بر اولین ماده‌ی منشور خود موظف به تأمین عدالت در شکل ویژه‌اش - یعنی مقابله‌ی با متجاوز - است. ما همین را از دنیا و از سازمان ملل می طلبیم.»
آیت‌الله خامنه‌ای در سخنان خود در جمع سران جنبش عدم تعهد در هراره پایتخت زیمبابوه(۱۴/۰۶/ ۱۳۶۵) نیز ادعای پوچ صلح خواهی صدام را محکوم و با طرح گفتمان صلح عادلانه بر ضرورت استقرار صلح بر محور عدالت تاکید کردند و اینگونه سخن گفتند:
«آیا وجدان جامعه‌ی جهانی می پذیرد که رژیم متجاوز، صدها میلیارد دلار ثروت دو کشورِ در حال توسعه را به آتش بکشد و دهها هزار نفر مرد و زن و کودک را به قتل برساند، بزرگترین تشنّجها را در مهمترین مناطق استراتژیک دنیا ایجاد کند. اکثر مقررات مهم بین‌المللی را نقض کند و سپس هنگامی که به کفّاره‌ی این همه جنایت، در آستانه‌ی سقوط قرار گرفت، ادعای صلح‌خواهی کند و در مجامع جهانی، شعور و آگاهی نمایندگان کشورها را به مسخره گیرد؟ آیا میتوان باور کرد که تاریخ، قراردادی است و بر حسب اقتضای روز و علایق قدرتها میتوان آن را تغییر داد.؟ به نظر میرسد بعضیها پیشنهاد های سازنده‌ای برای تغییر تاریخ و سرگذشت جنگ دارند. این پیشنهادها هر قدر سازنده باشد، نمیتواند ما را در متقاعد ساختن پدران و مادران داغدار و فرزندان یتیم ایرانی کمک کند که از دست دادن عزیزانشان وهم و خیال بوده است.»
اگرچه نتیجه صلح عادلانه، پایداری و ثبات است اما صلح پایداری که امروز کشورهای غربی آن را مطرح و سازمان ملل متحد تکرار می کند، با صلح عادلانه‌ای که مدنظر آیت الله خامنه ای است، تفاوت دارد. صلحِ مبتنی بر عدالت با اشغال سرزمین ها، تجاوز، تروریسم، سلطه طلبی، جنگ افروزی،کودک کشی و آنچه امروز در سرزمین اشغال شده فلسطین می گذرد،مخالف است.امروز در سایه توجه به مبانی صلح عادلانه می توان راهکارهای مناسب برای حل مسائلی همچون فلسطین، یمن، سوریه و افغانستان و همچنین موضوعاتی همچون مقابله با تروریسم پیدا کرد.ایشان معتقدند ضمن حمایت از شعار صلح، شعار عدالت طلبی و مقابله با ظلم را نیز باید به طور جدی پیگیری کرد.
«دعا و نصیحت برای حل مشکلات جهان خوب است اما بدون عدالت طلبی و مقابله با ظلم، هیچ نصیحتی و اقدامی مؤثر نخواهد بود بنابراین عناصری که در کشورهای مختلف جهان و جامعه بین المللی تأثیرگذارند با ظلم واضح و آشکار جاری در فلسطین و عراق مقابله کنند. مبارزه با ظلم راه صحیح و مؤثر دستیابی به صلح عادلانه است. صلح غیرعادلانه، ادامه نخواهد یافت و لازم است ضمن حمایت از شعار صلح، شعار عدالت طلبی و مقابله با ظلم را به طور جدی مطرح و پیگیری کرد.» (بیانات در همایش دین در دنیای معاصر، 22/7/1387)
واکاوی اندیشه‌های آیت الله خامنه ای نشان می‌دهد که ایشان بویژه از دوران جنگ تحمیلی به بعد با رویکرد فراملیتی و جهانی به موضوع صلح و عدالت توجه داشته و برای حل بحران های جاری، راهکارها و دیدگاه های بدیع ارائه کرده اند. موضوع برپائی همه پرسی در سرزمین های اشغالی فلسطین و تعیین نظام آینده این سرزمین توسط مردم، یکی از این ابتکارات بوده که به دنبال استقرار صلح عادلانه مبتنی بر رفع اشغال و تجاوز و توجه به آرای مردم است. از این منظر اگر قرار باشد صلح عادلانه و پایدار در غرب آسیا برقرار شود باید مردم فلسطین حق انتخاب داشته باشند و با آرای عمومی و برگزاری همه‌پرسی سرنوشت خود را تعیین کنند.طرح ایران با محوریت عدالت خواهی، نافی طرح ۲ دولت است که از طرف آمریکا،اروپا و سازمان ملل متحد مطرح شده وعلیرغم اینکه برخی از کشورهای عرب هم به آن امید بسته‌اند،هفتاد سال است که پس از جعل رژیم اسرائیل، امکان اجرا ندارد.این طرح قابل اجرا نیست چرا که رژیم صهیونیستی با تشکیل دولت فلسطین مخالف است و تمام تلاش‌های جنایتکارانه اسرائیل برای تجاوز به فلسطین،نسل کشی و ویران کردن غزه، اعمال فشار به کرانه باختری و حمله به لبنان،یمن و سوریه برای این است که طرح ۲ دولت عملی نشود.در عین حال این طرح به صلح پایدار و عادلانه هم منجر نخواهد شد، چون با حفظ یک محور شرارت یعنی اسرائیل در منطقه، هیچگاه نمی‌توان به برقراری صلح و امنیت امیدوار بود.
امروز نیز ترویج و تببین گفتمان صلح عادلانه، توسط نخبگان می تواند تبدیل به یک گفتمان ملی شده و در حوزه سیاست خارجی به عنوان یک راهکار اصلی برای حل بحران های جهان، مورد استفاده قرار گیرد.
در همین رابطه، طرح مجدد پیشنهاد ایران مبتنی بر همه پرسی در اراضی اشغالی،می تواند توسط آقای دکتر پزشکیان در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح شود.شایسته است دستگاه دیپلماسی این موضوع را در دستورکار ایشان قرار دهد تا از آن تریبون بین المللی،برای جهانیان تشریح و تبیین شود.