دولتمردان نباید شعار و دشنام دهند!

یکی «آن بود که دانستنی است و ناگفتنی: چنان بود که عیب محتشمی یا عیب دوستی تو را معلوم شود یا از طریق عقل یا از کار جهان تو را تخایلی [تکبری] بندد که آن نه شرعی بوَد؛ چون بگویی یا خشمِ آن محتشم تو را حاصل آید، یا آزار دوست حاصل شود، یا بیم شوریدنِ غوغا و عامه باشد بر تو». آدمی در می‌ماند که در کشوری با پشتوانه‌ی سترگ فرهنگی که تنها یک قلمِ آن شیوه‌نامه‌ای چنین رسا از سوی یک حاکم است برای فرزند در هزار سال پیش، امروزه شماری از سیاستمداران آداب سخن گفتن را نمی‌دانند!

بسیاری مواقع، یک درگیری بزرگِ منجر به قتل با یک دشنام آغاز می‌شود؛ هر انسان بالغ حتماً در طول زندگی موردهایی را دیده که در جایی دشنام به ستیز، و دعوا به رخدادی جبران‌ناپذیر یا سخت مانند جراحت و قتل و زندان انجامیده است. فحاشی، توهین به باورها، لگدمال کردن پرچم، شعار دادن‌های نامربوط یا تحریک‌کننده، و لاف زدن (به‌ویژه در برابر طرفِ نیرومند و خشن) می‌تواند آسیب‌های  زندگی بربادده در پی داشته باشد.

انتقاد از یک دولت تجاوزگر و سلطه‌جو، از سوی دانشجویان و اهل رسانه و پژوهشگران می‌تواند بسیار تند و حتی بی ملاحظه‌ی توصیه‌های احتیاط‌آمیز صورت گیرد. اما یک دولت که مجهز به ارتش و قوه‌ی قهریه است، نباید زبان به بدگویی‌های تند باز کند چرا که طرفِ روبروی آن احساس خواهد کرد که شاید مورد حمله قرار گیرد. اگر طرف، خوی تجاوزگر هم داشته باشد، فحش و شعار را بهانه‌ی پیش‌دستی در حمله نیز قرار می‌دهد.

شگفت‌آور است که در ایران، سال‌ها است به‌جای آن که امر انتقاد به دانشگاه و اهل رسانه و کنشگران فرهنگی سپرده شود و اینان در بیان نظر ایمن باشند، سخنگاه‌های ملی (مانند صدا و سیما و کیهان) به کسانی سپرده شده که در حکومت‌اند و از گفتن هیچ‌گونه سخن تند و تحریک‌کننده بر ضد جریان‌های فرهنگیِ بومی و همچنین قدرت‌های خارجی ابایی ندارند. شعارها و دشنام‌هایی که از این سخنگاه‌ها داده‌ می‌شود، به قول عنصرالمعالی معمولاً از روی کبر، و شاید گاه به علت نادانی یا به قصد تحریک است که زیانِ آن متوجه همگان می‌شود.

در جنگ، حتی طرفِ پیروز هم به نوعی و تا حدی شکست‌خورده است، چرا که به هر حال دچار اتلاف منابع انسانی و مالی می‌شود. اندیشمندان ما می‌توانند به نقد قدرت‌های جهانی بپردازند، اما دولتمردان‌مان باید با زبان دیپلماسی، که گاه می‌تواند کمی مکارانه هم باشد، با دولت‌های دیگر گفتگو کنند و برای کسب منافع ملی، پاره‌ای از  آن‌چه را که می‌دانند، بنا به توصیه‌ی خردمندانه‌ و رندانه‌ی عنصرالمعالی ناگفته بگذارند.

۴۷۴۷