نهج حیات| از غبار ناامیدی تا افق رحمت: جایی که یأس راه ندارد

به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، وقتی حرف از ایمان و بندگی می‌شود، یکی از مهم‌ترین نکاتی که همیشه باید یادمان باشد، این است که امید به خدا را هرگز نباید از دست داد. این امید یک حالت روحی ساده نیست، بلکه یک اصل اساسی است که به ما کمک می‌کند بعد از هر اشتباهی دوباره بلند شویم و به مسیر درست برگردیم. این دیدگاه، یعنی باور به بخشندگی بی‌پایان خداوند، هسته اصلی شناخت ما از پروردگار است و در سخنان بزرگان دین ما نیز به شدت بر آن تأکید شده است.

بنابر روایت تسنیم، این نکته مهم در کلام پرمعنای امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام به بهترین شکل بیان شده است. ایشان وقتی خداوند را حمد می‌کنند، صفتی از او را بیان می‌کنند که قلب هر مؤمنی را آرامش می‌بخشد: «الْحَمْدُ لِلَّهِ غَیْرَ مَقْنُوطٍ مِنْ رَحْمَتِهِ». به زبان ساده، یعنی ما خدا را می‌ستاییم که رحمتش تمام‌شدنی نیست و ما نباید هرگز فکر کنیم که دیگر کارمان از دست رفته و خدا ما را رها کرده است. این جمله، در واقع یک تذکر دائمی است که خدا همیشه دستگیر ماست.

قرآن کریم هم دقیقاً همین پیام را به زبان ساده و مستقیم به ما می‌گوید. در سوره زمر، آیه 53، خداوند خطاب به کسانی که شاید فکر کنند از بس گناه کرده‌اند دیگر بخشیده نمی‌شوند، یک خبر خوش بزرگ می‌دهد: «بگو ای بندگان من که بر خودتان زیاده‌روی کردید، از رحمت خدا ناامید نشوید! قطعاً خداوند همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.» این آیه دقیقاً همان مرزبان امید است که امام علی در کلامشان به آن اشاره فرمودند.

همچنین قرآن کریم یک اخطار جدی هم دارد تا مسیر یأس را کاملاً ببندد. در سوره حجر، آیه 56، می‌فرماید که «تنها کسانی از رحمت خدا ناامید می‌شوند که گمراه باشند.» این نشان می‌دهد که ناامیدی از رحمت الهی، یک جور انحراف فکری است و از اخلاق یک فرد مؤمن به دور است. اگر کسی بگوید «دیگر امیدی نیست»، در واقع خود را در مسیر کسانی قرار داده که از حقیقت دورند.

وقتی سخنان امام علی علیه‌السلام را کنار آیات قرآن می‌گذاریم، می‌بینیم که چقدر هماهنگ هستند. امام علیه‌السلام با حمد، ما را به سمت درک این حقیقت می‌برند که خداوند ذاتاً رحیم است و قرآن هم با صراحت دستور می‌دهد که ما این رحمت را باور کنیم و دست از امید برنداریم؛ این یعنی این دو منبع، به ما می‌گویند که نگرانی بابت بخشش، بی مورد است.

این اطمینان در کلام امام علیه‌السلام با عبارات دیگری مانند «لَا مَخْلُوٍّ مِنْ نِعْمَتِهِ» و «لَا مَأْیُوسٍ مِنْ مَغْفِرَتِهِ» تکمیل می‌شود، که یعنی نعمت‌های خدا قطع نمی‌شوند و بخشش او هم حد و مرزی ندارد. این تکرار تأکید می‌کند که وظیفه ما فقط این است که تلاش کنیم و مطمئن باشیم که خدا برای بازگشت ما همیشه فضا را باز گذاشته است.

این باور عمیق به رحمت بی‌نهایت و عدم قطع‌پذیری نعمت، اساساً نگاه ما را به خودمان و جهان پیرامون تغییر می‌دهد. فردی که ایمان دارد از رحمت الهی ناامید نخواهد شد، کمتر دچار فرسودگی‌های روحی می‌شود و می‌تواند در برابر شکست‌ها، انعطاف‌پذیری بیشتری نشان دهد. این اطمینان قلبی، مانند یک لنگر محکم در میان تلاطم‌های زندگی عمل می‌کند و به جای تسلیم در برابر سختی‌ها، انسان را به جستجوی راه‌حل‌های خلاقانه و توأم با امید ترغیب می‌کند، زیرا می‌داند که هرگز در جاده‌ی رحمت تنها رها نشده است.

به این ترتیب، تمام اجزای این حمد جامع، یک زنجیره معنایی را تشکیل می‌دهند: چون خدا مهربان است، نمی‌توان از او مأیوس شد؛ چون نعمت‌هایش بی‌شمار است، نباید به کم قانع بود؛ و چون آمرزشش همیشگی است، پس وظیفه بندگی را باید با تمام توان به جا آورد و از آن شانه خالی نکرد.

بنابراین در میان طوفان‌های زندگی و سختی‌های روزمره، اصلی‌ترین پناهگاه انسان، یقین به وجود نیرویی ماورایی است که همواره پشتیبان اوست. این یقین، نه یک توهم شیرین، بلکه یک حقیقت ریشه‌دار در تعالیم بزرگان دینی ماست. وقتی انسان دل به ناامیدی می‌سپارد، ناخودآگاه درهای امید را به روی خود می‌بندد؛ حال آنکه آموزه‌های دینی ما، از اساس بر این بنیان نهاده شده‌اند که چنین بستن درهایی از جانب خداوند، اساساً محال است. این نگاه، اولین گام در استوار کردن قدم‌های ما در مسیر دشوار زندگی است.

در مجموع، آنچه از بررسی این گفتار گرانبها و آیات مرتبط به دست می‌آید، این است که نگرش یک مسلمان باید همواره بر پایه امید بنا شود. حمد امیرالمؤمنین علیه‌السلام صرفاً یک نیایش زیبا نیست، بلکه خلاصه‌ای است از این حقیقت که رحمت خدا همیشه جاری است و این امید، نیروی حرکت ما در زندگی است.