بهائی‌ها در ایران دنبال چه بوده‌اند؟

به گزارش خبرآنلاین، چاپ هفتم کتاب «بهائیت در ایران» نوشته سعید زاهد زاهدانی از سوی مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه بازار نشر شد.

این کتاب در صدد تبیین چگونگی پیدایش بهائی گری در ایران است که در این جهت پس از ارائه نظراتی درباب جنبش های اجتماعی، بهائیت را به عنوان یک جنبش اجتماعی تلقی می کند که دارای زمینه اجتماعی، ایدئولوژی و کنشگران مختلف بوده است.

ناشر درباره کتاب نوشته است: «نویسنده پس از بیان زمینه اجتماعی، ایدئولوژی و کنشگران بهائیت، بهائی گری را در سه دوره قاجار، انقلاب مشروطه و عصر پهلوی بررسی می نماید و در پایان اشاره ای نیز به وضعیت بهائی گری پس از پیروزی انقلاب اسلامی دارد. فرضیه اصلی کتاب این است که بهائی گری به عنوان جنبشی سیاسی - اجتماعی به دنبال شکستن اقتدار مذهبی و قدرت روحانیت در ایران بوده است تا به این وسیله کانونهای مقاومت بر ضد سیاستهای استعماری در داخل کشور را - که اصولا منشعب از مذهب شیعه بوده است - از هم متلاشی کند.»

در پیشگفتار کتاب ضرورت مطالعه و بررسى جنبشهاى مذهبى ایران از جمله بهائیت چنین بیان شده است:
بهائى‌گرى به عنوان یک جنبش اجتماعى در قرن سیزده هجرى (نوزده میلادى) در ایران پا به عرصه وجود گذاشت و به عنوان حرکتى علیه سنتهاى دینى و اجتماعى حاکم بر جامعه به حیات خویش ادامه داد. این جنبش در کنار حکومتهاى استعمارى و در مقابل فرهنگ اصیل ملى - اسلامى قرار گرفت و به عنوان ابزار استعمارگران به کار رفت. از نظر اجتماعى، بروز این جنبش در ایران زمانى بود که پس از جنگهاى ایران و روس به علت افزایش تماس با فرهنگ اروپایى، نوگرایى افکار بسیارى از متفکران و نیز عوام را به خود مشغول کرده بود و در نتیجه مخالفت با سنتهاى غلطى نظیر استبداد شاهان، زمینه براى ظهور حرکتهاى اجتماعى فراهم شده بود. در چنین شرایطى جنبشهاى اصلاحى چندى در ایران شکل گرفتند و در این فضا برخى به فکر تغییر فرهنگ ملى حاکم و ایجاد نوآوریهاى مذهبى افتادند. در نتیجه این طرز تفکر بود که فرقه‌هایى چون شیخیه و بهائیه در کنار مکاتب سکولار در ایران ظاهر شدند و همواره در مقابل حرکتهاى احیاگر سنتهاى ملى - دینى ایستادند و حرکتهاى سنت‌شکن را تأیید کردند. با این طرز فکر کلى، این فرقه‌ها - حتى اگر به قول بعضى به وسیله همان استعمارگران به وجود نیامده باشند - آلت دست استعمارگران قرار گرفتند.

براى بیان ضرورت مطالعه جنبشهاى مذهبى ایران از جمله بهائیت، باید گفت که ایدئولوژى نقشى اساسى در ایجاد تشکلهاى سیاسى دارد. یکى از مهمترین وجوه تمایز بین گروهها، دسته ها و احزاب سیاسى، توجه به مرام یا ایدئولوژى آنان است. هر ایدئولوژى براى خود جنبشى ایجاد مى کند و پهنه اى از جغرافیاى سیاسى را به خود اختصاص مى‌دهد. نظرى به جنبشهاى اجتماعى ایران در صد سال اخیر نشان مى دهد که همه آنان از نوعى ایدئولوژى مذهبى بهره مند بوده اند؛ چرا که از زمان روى کار آمدن دولت صفویه به بعد، سیاست کشور ما با دین عجین شد. از سوى دیگر نگاهى به ایدئولوژیهاى غیر مذهبى و طرز تلقى مردم ایران نسبت به آنان از عدم موفقیت این گونه مرامها در این سرزمین حکایت مى‌کند. شدت دورى جستن مردم جامعه ما از ایدئولوژیهاى سکولار (غیر دینى) به اندازه‌اى است که در تاریخ پنجاه سال اخیر ایران، قدرتمندان سیاسى به راحتى توانسته اند آنان را از صحنه سیاست حذف کنند و حتى براى مشروع جلوه دادن سرکوب مخالفان خود آنان را به وابستگى به این دسته از اندیشه‌ها متهم نمایند. از آن جمله مى‌توان به سرکوب سریع وابستگان و هواداران حزب توده بعد از نهضت ملى شدن صنعت نفت و متهم کردن مخالفان به انتساب به این حزب در سالهاى بعد، و نیز استفاده از عبارت «مارکسیستهاى اسلامى» توسط محمدرضا شاه براى سرکوب مخالفان مذهبى خویش در دهه 40 و 50 اشاره کرد.

این امر نشان مى‌دهد که در جغرافیاى سیاسى ایران زمین، براى ایجاد حرکتهاى پایدار سیاسى استفاده از ایدئولوژیهاى مذهبى به مراتب کارسازتر از ایدئولوژیهاى سکولار است. نگاهى به تاریخ ایران از دوره باستان تا به امروز این امر را واضح تر مى کند. دولت مقتدر کورش کبیر با اتکا به ایدئولوژى مذهبى زرتشت قوام گرفت و دولت ساسانیان براى تجدید آن شکوه به وجهى از همان ایدئولوژى تمسک جست. دولتهاى بنى امیه و بنى عباس چند قرن به اسم خلفاى اسلامى بر این سرزمین حکومت کردند و پس از حکومت سلسله‌هایى که تقریباً همگى خطبه هاى نماز جعمه را به نام خلیفه بغداد مى خواندند، اولین دولت پایدار ملى با تشکیل حکومت صفویه و با ایدئولوژى مذهب شیعه به وجود آمد و حدود دویست سال دوام یافت. بعد از نادرشاه که دولت مستعجلى داشت، شاه بعدى به این مناسبت که اعقاب صفویه مشروعیت دارند، خود را وکیل الرعایا خواند و سلسله نسبتاً پر دوام بعدى؛ یعنى قاجاریه با استعانت از دین، و شاهانش با استفاده از لقب «ظل‌اللَّه» پذیرش حکومت خود را بر مردم هموار نمودند. دو انقلاب صد سال اخیر کشور نیز با نام اسلام و با ایدئولوژى مذهبى اتفاق افتاد و نظامهاى سیاسى زمان خویش را دگرگون کرد.

ساکنان تهران برای تهیه این کتاب و همچنین سفارش هر محصول فرهنگی مورد علاقه دیگر(در صورت موجود بودن در بازار نشر) کافی است با شماره 20- 88557016 سامانه اشتراک محصولات فرهنگی؛ سام تماس بگیرند و آن را در محل کار یا منزل _ بدون هزینه ارسال _ دریافت کنند.

6060