مساله تحریم ایران و بازشدن احتمالی اقتصاد ایران مسائل داغی است که در محافل صنعتی، رسانه‌ای و سیاسی موردبحث است.
اغلب این سوال پرسیده می‌شود: «ایران در چه بازه زمانی و با چه سرعتی می‌تواند ظرفیت تولیدش را بالا ببرد؟» یا میادین نفتی ایران چقدر صدمه دیده است؟ وزیر نفت ایران خواهان کاهش عرضه نفت اوپک برای جا باز کردن جهت تولید آتی 4 میلیون بشکه در روز نفت ایران شده است اما کِی؟ اینجا من برخی مسائل را مطرح می‌کنم که نشان دهند چه چیز ممکن است.
تولید میادین نفت ایران قبل از تحریم، به‌طور طبیعی سالی 400.000بشکه در روز کم می‌شد که باید با اکتشافات جدید، حفاری میان چاه‌ها و بازیافت ثانویه جبران می‌شد. به‌طور متوسط، ایران300.000بشکه در روز اضافه کرده و لذا سالی 100.000بشکه در روز از دست داد که این زیان با تولید میعانات گازی و فرآورده‌های آن عمدتا در میدان پارس جنوبی جبران شد.
تولید میعانات گازی ایران به‌طور متوسط 400.000بشکه در روز است و در سهمیه اپک هم لحاظ نمی‌شود اما قیمتش تقریبا مساوی بهای نفت‌خام است. لذا ما نباید این‌دو را با یکدیگر یکی فرض نماییم و باید عنایت داشت که وقتی مسوولان ایرانی از تولید مایعات صحبت می‌کنند اغلب این دو را یکی می‌گیرند.
تحریم آمریکا روی میعانات نبود
تحریم آمریکا اول روی نفت خام وضع شد نه میعانات گازی. هم LPG هم میعانات گازی در زمره گاز قرار گرفتند، نه نفت خام. دولت آمریکا میعانات گازی را به کل صادرات مایعات افزوده است اما فشار روی صادرات میعانات گازی خیلی کمتر از نفت خام است. آمریکا اغلب چشم خود را به میعانات گازی و LPG بسته، اما نفت خام را دقیقا مدنظر داشته است. به این علت صادرات مایعات ایران بیش از آن یک میلیون بشکه در روزی است که دولت آمریکا رسما برای صادرات نفت خام ایران تعیین کرده است.
افت طبیعی میادین و تاثیر تحریم ها
با تحریم، حدود 1 الی 2/1میلیون بشکه در روز تولید نفت ایران از دست رفته است. بنابراین افت طبیعی ظرفیت 400.000 بشکه در روز تولید نفت از میادین کمتر می‌شود. شاید این رقم به حدود 200.000 بشکه در روز برسد. ظرفیت‌سازی‌های اضافه ایران هم کمتر می‌شود، بنابراین ایران به‌طور خالص مقداری ظرفیت تولیدش را از دست می‌دهد که بسیار نیست. البته افت تولید از میدان به میدان فرق می‌کند و هیچ قاعده ثابتی هم ندارد. برخی میادین کاملا تعطیل شده‌اند اما تقریبا صحیح است که بگوییم افت‌ظرفیت تولید ایران به‌لحاظ تحریم‌ها کم بوده است.
از میادین نفت ایران خوب نگهداری شده و تحلیل و تخریب قابل‌توجهی در آنها صورت نگرفته است. از به‌قدرت رسیدن دولت جدید تاکنون، شرکت ملی نفت ایران تلاش نموده تا خود را برای رفع تحریم‌ها آماده نماید. در 6 ماه اخیر، کار قابل‌توجهی انجام شده و ما معتقدیم ظرف 180روز پس از رفع تحریم، ظرفیت تولید نفت ایران می‌تواند به رقم سابق برگردد.
داستان‌های واردشدن صدمه سنگین به میادین صحت ندارد، در مارس 2015 تولید میعانات گازی ایران می‌تواند120.000 بشکه در روز بالا رود اما تا پایان تابستان امسال 40 تا 80هزار بشکه در روز به تولید میعانات گازی می‌تواند اضافه شود که باعث افزایش صادرات آن می‌شود. لذا پس از رفع تحریم‌ها تولید نفت نسبتا سریع می‌تواند به 3/3 الی 3.5 میلیون بشکه در روز منهای میعانات گازی برگردد. ایران نیاز به حجم زیادی از گاز برای تزریق به میادین و بازیافت ثانویه دارد اما با کاهش تولید، این مساله لازم نبوده است. به‌محض افزایش تولید این مساله اولویت بیشتری می‌یابد.
وقتی ایران از 4میلیون بشکه در روز صحبت می‌کند این شامل میعانات گازی است. لذا با میعانات 500.000 بشکه در روز در امسال و تولید نفت خام حدود 3.5 میلیون بشکه در روز آنها در سطح 4میلیون بشکه در روز قرار دارند.
لکن افزایش تولید نفت خام بالای 3.5میلیون بشکه نیاز به سرمایه‌گذاری و فناوری خارجی دارد که این به‌سرعت شدنی نیست. هرگاه و اگر تحریم کاملا رفع شود، افزایش ظرفیت تولید نفت خام شاید بیش از 3سال زمان ببرد.
در بهترین حالت معتقدیم ایران می‌تواند تا 1.3 الی 1.5 میلیون بشکه در روز (در مقایسه با 2/2 میلیون بشکه در روز ماقبل تحریم‌اش) تا پایان 2014 صادر نماید.
صادرات بیشتر ازطریق بیمه کشتیرانی و کاهش سخت‌گیری وزارت خزانه‌داری آمریکا در مورد صادرات و تسهیل شرایط پرداخت حاصل می‌شود.
صادرات نفت خام ایران در نوامبر 2013 به 770.000 بشکه در روز کاهش یافت اما در ژانویه 2014 به 157/1 میلیون بشکه افزایش یافته و برای فوریه احتمال صدور 1/1 میلیون بشکه است.
تاثیر افزایش بیمه کشتیرانی هنوز در صادرات نفت ظاهر نشده است اما شاید از مارس به‌بعد قابل رویت باشد.
واردات روزانه 70 هزار بشکه بنزین
ایران اکنون در حال واردات 70.000 بشکه در روز بنزین و 25هزار بشکه در روز گازوئیل است. درحالی‌که واردات گازوئیل به سرعت بالا نمی‌رود، واردات بنزین به‌‌رغم نوسازی پالایشگاه اراک توسط Sinopec می‌تواند بالا رود (زیرا ساینوپک آنجا یکی از بزرگ‌ترین واحدهای تبدیل نفت کوره به بنزین را ساخته است). تمام افزایش قیمت انرژی دوره احمدی‌نژاد با سقوط ریال و تورم عظیم اقتصاد ایران، محو شده است.
توافق ژنو به ایران 4میلیارد دلار از پول بلوکه‌شده‌اش را پس می‌دهد، اما فعلا معلوم نیست این پول از کجا باشد. چین و هند 30میلیارد دلار از پول‌های خود را به بانک‌های ایران داده‌اند و بسیاری بازیگران کلیدی همچون Shell میلیاردها دلار به ایران بدهکار هستند، مقداری از این پول برخواهد گشت. حذف تحریم صادرات پتروشیمی به ایران حدود 3 تا 4 میلیارد دلار دیگر می‌دهد و رفع تحریم از صادرات LPG 1 تا 2 میلیارد دلار دیگر خواهد داد. لذا توافق ژنو حداقل 10 تا 15 میلیارد دلار درآمد اضافه به ایران می‌دهد که مساوی 20 تا 30درصد فروش فعلی نفت آن است.
واقعیت تحریم ایران این است که توافق ژنو به برخی اهداف، هم برای ایران و هم برای 1+5 می‌رسد. بین ایران و غرب گفتمانی صورت می‌گیرد و درآمد ایران به‌طور قابل‌توجه بالا می‌رود اما در سرمایه‌گذاری و فناوری خارجی افزایش عمده‌ای نخواهد بود. صادرات نفت ایران به‌تدریج 200 الی 300هزار بشکه در روز بالا می‌رود و آنگاه همه باید منتظر مرحله بعدی پس از 6 ماه اول باشند.
اوباما قدرت رفع همه تحریم‌ها را ندارد، برچیده شدن قوانین تحریم‌ها، فرآیندی شاید 5 تا 7ساله می‌طلبد. آمریکا می‌تواند اجازه افزایش صادرات را به ایران بدهد اما بازشدن درهای ایران به سرمایه‌گذاری خارجی و فناوری غربی تحت قانون فعلی آمریکا بدون پیمودن کامل مسیر حقوقی ممکن نیست. به‌طور خلاصه هیچ داروی سحرآمیزی و هیچ راه‌حل سریعی وجود ندارد، اما حرکات موزون می‌تواند چندسالی ادامه یابد اگر آهنگ آن همچنان نواخته شود.
3535
نظر شما