نشست نقد و بررسی کتاب «اخلاق در عصر مدرن» ۱۲ شهریور با حضور رضا داوری‌اردکانی، غلامحسین ابراهیمی‌دینانی، محمدرضا بهشتی، شهین اعوانی و علی‌اصغر محمدخانی در مرکز فرهنگی شهرکتاب برگزار شد.
محمدرضا بهشتی در این نشست با انتقاد از کم کاری در حوزه اخلاق و فلسفه گفت: در برنامه‌های درسی دانشگاه‌های خارج از ایران عناوین درسی براساس حوزه‌های فلسفی بالای هفتاد درس در ترم‌ها و نیمسال‌ها به حوزه اخلاق و مرتبط با آن است و این نشان می‌دهد که تا چه اندازه تفکر فلسفی و نظری در آنجا حضور دارد و با زندگی گره خورده است درحالیکه در ایران از کارشناسی تا دکتری شاید 5 یا 6 واحد درسی در حوزه مباحث نظری اخلاق وجود داشته باشد و این تفاوت قابل تأمل است و این منحصر به دانشگاه نیست حتی در مسایل سنتی، حاشیه ای و جمع های خصوصی هم این امر مشخص است.
بهشتی با اشاره به مقدمه طولانی و جذابی که استاد داوری بر کتاب «اخلاق در عصر مدرن» نگاشته‌اند، افزود: شاید این مقدمه درد دلی در باب مواجهه ما با مباحث اخلاق باشد که همراه نقد متوجه غرب و برخی نیز با فرهنگ خودمان است. سبک استاد داوری دراین اثر نظیر سایر آثارشان با تداعی و بحث نظام‌یافته فلسفی همراه است.
وی در ادامه افزود: تلقی من از بحث اخلاق همان مباحث در پیوست عمیق با تجربه و زندگی است اگر چیزی شئون فردی و اجتماعی زندگی را دگرگون کند می‌تواند امری جنبی و عرضی محسوب شود. استاد داوری در این اثر چندجا به «خودت را بشناس» جمله معروف سقراط بر سردر معبد آپولون در دلفی مخصوصا در مقابل کلمات قصار و جمله محوری دیگر اندیشمندان توجه داشتند. این جمله فهم‌های زیادی به همراه دارد می‌خواهم یک ذره آن را تغییر بدهم که در فضای یونان باستان به یک معنا به حد خودت را بشناس هم تلقی می‌شود.
بهشتی با طرح پرسش‌هایی مطرح کرد: چرا در حیطه اخلاق ما با این آشفتگی‌ها روبه رو هستیم؟ نسبت خدا، جهان طبیعت با یکدیگر چیست؟ همه این پرسش‌ها به تلقی ما از خودمان باز می‌گردد اینکه چه تصویری از خودمان به عنوان انسان داریم. من که هستم و چه می‌خواهم؟ اگر در این تصاویر ابهامی باشد خودش را در عرصه اخلاق نشان می‌دهد.
بهشتی اظهار داشت: تزلزل ارزش‌ها در عرصه سیاست نیز به خط کشی‌های مدام ما بین خود و دیگران مرتبط است اینکه تا به امروز کسانی خودی و فردا کسان دیگری خودی می‌شوند و هر روز این دایره تنگ‌تر می‌شود به نظرم خود این امر نشان می دهد که ما در این سطح بنیادی تر دچار ابهام هستیم. علت این آشفتگی اخلاقی فقط سستی اخلاقی فرد نیست ما واقعاً در جامعه مشکل داریم.
دکتر شهین اعوانی در سخنانی با بیان اینکه «من از سال 1352 افتخار شاگردی دکتر داوری را دارم» گفت: بعد از انقلاب اسلامی ایران دو دسته کتاب به ما لطمه زیادی وارد کرد؛ یک دسته کتاب‌هایی که از نوار پیاده شدند و دسته دیگر انبوه کتاب‌هایی که مجموعه مقاله بودند.
وی ادامه داد: کتاب دکتر داوری در دسته کتاب‌های مجموعه مقالات قرار گرفته است. البته درست است که تمامی مقالات درباره اخلاق‌اند اما مخاطب این کتاب مشخص نیست. سوال این است که این کتاب برای چه کسانی نوشته شده است؟ آیا برای عموم مردم نوشته شده است یا برای دانشجویان مقطع دکتری.
اعوانی اظهار کرد: البته این مقالات هریک حکایت از دغدغه نویسنده نسبت به مقوله اخلاق دارند اما هر مساله‌ای که در این مقالات بیان شده است، به تنهایی قابلیت طرح در یک کتاب را دارد. ضمن آن‌که در این اثر منابع ذکر نشده‌اند.
عضو هیات علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران گفت: هر سطر این کتاب یک پیام دارد و البته تعارض‌هایی را هم در آن‌ها می‌بینیم. از جمله اینکه در مقالات چندین‌بار به جمله معروف سیاست عین دیانت و دیانت عین سیاست است، اشاره شده و دکتر داوری اردکانی در یک مقاله تاکید کرده که جدایی سیاست و اخلاق امکان‌پذیر است و در جای دیگر آن را نفی کرده است.
بنابراین گزارش، در این نشست همچنین دکتر رضا داوری اردکانی طی سخنانی با اشاره به عنوان کتاب گفت: این عنوان توسط ناشر انتخاب شده است و من عنوان این تالیف را اخلاق در عصر مدرن نمی‌دانم اما به هرحال همواره ناشران ذوق بیشتری را برای انتخاب عنوان دارند. با این وصف، می‌توان این عنوان را برای برخی مباحث کتاب صحیح دانست و قرابتی میان آن‌ها یافت.
داوری اردکانی با بیان اینکه وارد شدن به مباحثی مانند عمل، سیاست و اخلاق بسیاری از مسایل را طرح می‌کند، افزود: در این سیر درباره اخلاق و سیاست و نظریاتی درباره آن مبنی بر جدا بودن یا به هم پیوستگی این دو مطرح می‌شود. به عنوان، در عالم یونانی اخلاق و سیاست دو مولفه جدا از هم نیستند و برای این ادعا از کتاب اخلاق نیکوماخوس ارسطو یاد می‌کنند.
وی گفت: زمانی‌که به دوره جدید می‌رسیم، سیاست با اخلاق نسبتی ندارد و به بیان دیگر سیاست پاسخگوی اخلاق نیست به این مفهوم که نمی‌توانیم قواعد اخلاقی را به سیاست تحمیل کنیم.
این پژوهشگر تاکید کرد: زمانی که قرار باشد سیاست بر مدار اخلاق بچرخد، دیگر ناامیدی جایی نخواهد داشت و باید امیدوار بود که همه کارها اخلاقی باشد و همه چیز بر منهج درستی گرایش یابد. هرچند که برآورده شدن چنین توقعی دشوار است. به یاد دارم که دوستی از من درباره یکی از آثارم پرسید که در دهه پنجاه نوشته بودم، به زعم او، یکی از آثار من در این دهه مملو از ناامیدی بود و بعد از انقلاب شور عجیبی در نوشته‌هایم نسج یافت که به طبع جواب روشنی دارد.
رییس فرهنگستان علوم ادامه داد: من معتقدم در جهان توسعه نیافته برقرار کردن یک نظم اخلاقی و به وجود آوردن سیاست اخلاقی کار آسانی نیست، چنان‌چه امروز ما در جامعه خودمان با مشکلات مختلفی مواجهیم. من می‌خواستم جامعه‌ای مملو از صدق و صفا را ببینم و بسازم اما اکنون دروغ و زشتی را می‌بینم و هرجا می‌روم همین رفتار وجود دارد. بنابراین، اهل فلسفه باید بپرسند چه شد که ما در راهی که قصد داشتیم برویم، به موفقیت نرسیدیم.
داوری اردکانی با بیان اینکه همواره حرف‌های خوبی زده می‌شود که محتوای آن‌ها حکایت از مهر و دوستی دارد، افزود: چرا در سخن این مهر و دوستی وجود دارد اما در عمل از کینه‌توزی دور نیستیم، ریشه این جدایی میان زبان و عمل کجاست و چرا به نام دین و تقوا توهین می‌کنیم و از افترا ابایی نداریم؟ چرا خودآگاهی نداریم؟
وی ادامه داد: من در نوشته‌های این کتاب «اخلاق در عصر مدرن» به مرز سیاست نزدیک شدم اما به آن مستقیم نپرداختم. البته نمی‌شود درباره اخلاق جامعه بحث شود اما به سیاست نزدیک نشود. با این حال، من در این کتاب اظهار نظری درباره مسایل سیاسی نکردم اما سیاست باید پاسخگوی این چنین مسایلی باشد و همچنین اگر جامعه اسلامی نسبت به جوامع دیگر اخلاقی‌تر نباشد، باید جواب بدهند که چرا چنین نشده است.
داوری اردکانی در پایان افزود: من در این کتاب مسایل جامعه خود را بیان کرده‌ام و با این حال برخی می‌گویند که روزنامه‌ای نوشته‌ام، در حالی که وقتی خوب نگاه کنیم، این سوال پیش می‌آید که چرا کشور ما به‌عنوان سرزمین چهار فصل با آن همه نیروی انسانی و منابع غنی باید با مشکلات مختلفی مواجه باشد. ما می‌توانستیم مدرسه بهتر، دانشگاه بهتر، بهداشت و بهداری بهتر، معلم بهتر و زندان بهتری داشته باشیم اما چرا این چنین نشده و سوال آن است که کجا غفلت کرده‌ایم؟
عکسها: شهر کتاب
6060
نظر شما