اندیشه مدرن

به مناسبت سالروز درگذشت محمدعلی فروغی

استفاده ابزاری فروغی و استبداد از یکدیگر/ نقد بیماری «سیاه و سفید بینی»؛احیای فروغی و طرد شریعتی / ذکاءالملک در شب استبداد متجددمآبانه ما

اخبار اندیشهفروغی نخست وزیری نبود که صرفا گوش به فرمان استبداد جدید بنشیند، بلکه می‌خواست اهداف و نیات تجددخواهانه‌اش را با ابزار استبداد جدید نیز دنبال کند. به عبارت دیگر، اگر استبداد نو از او استفاده ابزاری می‌کرد او نیز از استبداد جدید استفاده ابزاری می‌کرد. او مغز متفکر تجددمآبی مستبدانه و استبداد متجددمآبانه بود. فروغی نظریه‌پرداز تجدد برای ایران و ایرانِ متجدد بود، ناسیونالیستی مدرنیست.

اطلاعیه تغییر زمان همایش «اندیشه ایران، هویت ایرانی»

اخبار اندیشهروابط عمومی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران اعلام کرد که همایش «اندیشه ایران، هویت ایرانی» به مناسبت روز جهانی فلسفه، که مقرر بود در تاریخ سه‌شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۴ از ساعت ۹ تا ۱۷ برگزار شود، به دلیل شرایط نامساعد آلودگی هوا، به تاریخ سه‌شنبه ۱۸ آذرماه ۱۴۰۴ موکول شد.

پیام فیلسوف ایرانی به مناسبت روز جهان فلسفه

رضا داوری اردکانی: می‌توان با روشن شدن چراغی به ظلمت شب پایان داد/ از این اکنون به آسانی نمی‌توان عبور کرد/ پایان روزگار کانت، هابس، دکارت و بیکن

اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی : ما وارث فلسفه دوره اسلامی هستیم و کم‌وبیش با فلسفه اروپایی هم آشنا شده‌ایم، اما روزگارمان میل و رغبتی به فلسفه ندارد و گردش امور چنان است که حتی به خرد و دانایی نیز احساس نیاز نمی‌شود. دوران بی‌نیازی از خرد دوران عجیبی است. این دوران هرچه باشد مجال مناسبی برای روکردن به فلسفه نیست. هرچند که وقتی این احساس به نهایت شدت برسد می‌توان به روشن شدن چراغی امید بست که به ظلمت شب تاریک پایان دهد و نگذارد که جان‌ها به ستوه آید؛ ولی چنین حادثه‌ای کمتر پیش می‌آید.

بررسی کتاب و کتابخوانی و علل اضمحلال آن در ایران

فراستخواه از زوال طبقه متوسط فرهنگی و کاهش کتابخوانی گفت / مطالعه تمدنی، معاصرساز، مسئله‌محور یا دگرگون‌ساز، و سبک زندگی یعنی چه؟

اخبار اندیشهمقصود فراستخواه چهار گونه خواندن تمدنی، معاصرساز، دگرگون‌ساز و سبک زندگی را به‌عنوان میراث تاریخی و اجتماعی ما صورت‌بندی می‌کند و از زوال طبقه متوسط فرهنگی، زوال اوقات فراغت، فروپاشی مرجعیت فکری و فرسایش حیات ذهنی به‌عنوان موانع تازه بر سر راه خواندن نام می‌برد.

اعلام مراسم ختم و بزرگداشت ابراهیم رزاقی/جزییات

اقتصاد کلانمراسم سوم درگذشت استاد بازنشسته اقتصاد دانشگاه تهران فردا برگزار می‌شود.

ابراهیم رزاقی درگذشت

بازار مالیابراهیم رزاقی، اقتصاددان ایرانی درگذشت.

 سیدصادق حقیقت به مناسبت پنجمین سالروز درگذشت استاد فقید دانشگاه تهران اندیشه هایش را بررسی کرد

چرا نسل «زد» گفتمان فیرحی را نپذیرفت / فقه سیاسی در بن‌بست مدرنیته: تلاش برای «دموکراتیک کردن سنت»/ پروژه ناتمام فیرحی برای ایران امروز

اخبار اندیشهچالش نظری مهم‌تر آن است که دموکراسی و مردم‌سالاری مفاهیمی مدرن‌اند و در ذات سنت اسلامی به معنای امروزی وجود ندارند. فیرحی بر این باور بود که مفاهیمی چون «بیعت» و «شورا» می‌توانند مبانی دموکراتیک در فقه اسلامی باشند، ...اما چالش اصلی پروژه‌ فکری فیرحی یافتن راهی بود برای پیوند دادن «سنت فقهی» با «مفاهیم مدرن»، بدون آن‌که یکی در دیگری حل شود. در ادامه‌ این مسیر، می‌توان از رویکردی به نام «ظرفیت‌سنجی» بهره برد؛ یعنی سنجش میزان سازگاری و ظرفیت سنت و فقه برای پذیرش شاخص‌های مردم‌سالاری و عقلانیت سیاسی. در واقع، این رویکرد می‌تواند ادامه‌ منطقی «پروژه‌ ناتمام فیرحی» تلقی شود.

نگاهی به کتاب «بحران در آگاهی اروپایی»

چگونه تلاطم‌های سیاسی و فلسفی، آگاهی مدرن اروپا را شکل داد؟ / فلسفه و بحران‌های مدرن ،از قرون وسطی تا ایدئالیسم آلمانی

اخبار اندیشهبحران در آگاهی اروپایی نوشته بهنام جودی در دو جلد توسط شرکت هزاره سوم اندیشه منتشر شده است. این کتاب، راهنمایی بر اندیشه فلسفی و سیاسی مدرن، از خاستگاه‌های قرون وسطایی آن تا قرن نوزدهم، است و مروری بر ادبیات مربوط به این حوزه را عرضه می‌کند.

کهنه اندیشی در پوسته جدید؛ کمدی تلخ نواندیشی / تاملی در پارادوکس نواندیشان کهنسال / نواندیشی بدون رهبری جوانان ایستایی مخرب را جایگزین می کند

اخبار اندیشهباید در نظر داشت که نواندیشی واقعی و حتی حقیقی، آن است که بتواند اصول و پایه‌های یک مبحث را به چالش بکشد و این اتفاق باید توسط افرادی بیفتد که نگاهی تعصبی و تصلبی به موضوع ندارند و همزمان، جرات و شجاعت به چالش کشیدن موضوعات را هم دارند و این همان جایی است که نسل جوان باید با اختیار کامل، نواندیشی را با پویایی و ذهن بازِ بدون تعصب پیش ببرد اما متاسفانه الیگارشی نسلی کهنسالان با یک گارد قهری و قدرت‌نمایی، از این شکل نواندیشی واقعی جلوگیری می‌کنند.

تأملی بر جهان اندیشه آلبر کامو در زادروزش

 شورش عاشقانه در برابر پوچی؛ چگونه بدون امید، زندگی کنیم؟ / پوچی چگونه به جنون تبدیل می شود؟ / چگونه می‌توان در جهانی بی‌معنا، زیست؟

اخبار اندیشهامروز، خواندن کامو نه فقط بازگشت به نویسنده‌ای از میانه سده بیستم است، بلکه مواجهه‌ای دوباره با پرسش‌های بنیادین انسان مدرن است: چگونه می‌توان در جهانی بی‌معنا، زیست؟ چگونه می‌توان در دل نومیدی، امیدی بی‌نام و نشان یافت؟ پاسخ کامو در تمام آثارش یکسان است: با وفاداری به زندگی، با پذیرش پوچی و در عین حال با سرکشی در برابر آن. جهان او جهان تضادهای سازنده است؛ جهانی که در آن تنهایی، سرچشمه همدلی است، و آگاهی، مبدأ عشق.

واکاوی معمای پیشی گرفتن غرب از بقیه جهان

احیای مدرنیته بر روی ویرانه های امپراتوری اروپا / نجات غرب با "شکست" در احیای امپراتوری روم / چندپارگی اروپا و "زمین شکسته"، موتور نوآوری و رقابت شد

اخبار اندیشهدر بخش پنجم، شیدل این پیوند میان سیاست و اقتصاد را آشکار می‌کند. او استدلال می‌کند که همه نظریه‌های موجود درباره علل «برتری غرب» از نهادهای دموکراتیک گرفته تا علم، استعمار، یا سرمایه‌داری در نهایت به یک شرط زیربنایی وابسته‌اند: نبود امپراتوری واحد در اروپا. رقابت مستمر میان دولت‌ها نوآوری فناورانه، اصلاحات نهادی و آزادی‌های نسبی را برانگیخت، زیرا هیچ قدرتی نمی‌توانست برای همیشه بر دیگری چیره شود. 

بسیج دانشجویی دانشگاه تهران برگزار می کند: نشست نقد و بررسی «فیرحی و تجدد»

اخبار اندیشهکانال مرحوم داوود فیرحی اعلام کرد که بسیج دانشجویی دانشکده حقوق و علوم سیاسی نشست «فیرحی و تجدد» را برگزار می کند.

نه زندان گذشته، نه انکار اکنون؛ بازخوانی سنت در پرتو عقل مدرن / سنت و مدرنیته: از جدالِ انجماد و گسست تا گفت‌وگوی شکوفایی

اخبار اندیشهسنت و مدرنیته دو مرحله از یک صیرورت انسانی‌اند. «گذشته» منبع الهام و تجربه است، اما نه معیار حقیقت. «مدرنیته»  نیز  ادامه تکامل  همان سنت است، نه  دشمن آن. جامعه امروز برای ساخت آینده، باید از گذشته بیاموزد، اما در آن توقف نکند. بازگشت به گذشته تنها زمانی سودمند است که راهی باشد برای درک عمیق‌تر انسان و تحقق عقلانیت و عدالت، نه برای اسارت در سایه تاریخ. در این معنا، سنت نه بتِ پرستیدنی است و نه دشمنی ضرورتا شکستنی؛ بلکه گفت‌وگویی است دائمی میان آنچه بوده‌ایم  و آنچه  می‌خواهیم  بشویم.

سیدجلال محمودی کتاب «سنت علیه تجدد» را بررسی کرد

فقدان گفت‌وگو نهادمند میان ایران، ترکیه و مصر در حوزه سنت و مدرنیته / کشاکش گفتمانی سنت و تجدد عثمانی و مصر

اخبار اندیشهسید جلال محمودی:‌ هدف اصلی کتاب، بررسی تقابل سنت و تجدد در دو تجربه مهم و تأثیرگذار یعنی مصر و عثمانی است؛ دو کشوری که الگوی بسیاری از جوامع اسلامی در مواجهه با مدرنیته بوده‌اند. این تقابل نه‌تنها تاریخی است، بلکه همچنان در لایه‌های فکری، سیاسی و اجتماعی جهان اسلام امروز حضور دارد.

 پنل «فهم برساخت‌های اجتماعی» در همایش کنکاش‌های مفهومی و نظری

چرا از حرکت ترامپ در ایران درک درستی وجود ندارد؟ / چالش بقا در عصر انقلاب صنعتی ششم/ ایران در کشاکش سنت و مدرنیته

اخبار اندیشهدومین روز از ششمین همایش «کنکاش‌های مفهومی و نظری» در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران با پنلی تخصصی درباره «فهم برساخت‌های اجتماعی در فرایند خلاق مفهوم‌پردازی‌های جامعه‌شناختی در ایران» پیگیری شد. این پنل میزبان استادانی چون ابوالفضل دلاوری، علی جنادله، سید جواد میری و اسدالله حیدری بود و تمرکز اصلی آن بر کالبدشکافی سنت‌های فکری غالب در تحلیل‌های جامعه‌شناسی ایران قرار داشت.

محمد زارع شیرین‌کندی در سال‌روز تولد فیلسوف آلمانی، میزان اقبال از هایدگر را در ایران بررسی کرد

هایدگر ۹۰ سال پیش دولت آمریکا، درنده خویی ها و ... امروز را پیش بینی کرد/ هایدگر را به عنوان مد روز نخوانیم؛ اندیشه‌اش را جدی بگیریم

اخبار اندیشهمحمد زارع شیرین‌کندی گفت: بدترین کار ممکن درباره هایدگر، کشیدنِ پای او به وسط نزاع‌ها و دعواهای سیاسی «خاورمیانه‌ای» در این‌جاست. نه منازعات ایدئولوژیک و جاروجنجال‌های سیاسیِ اغلب بی‌ثمر و گاه خانمان‌سوز و خطرناک در کشور ما نیازی به هایدگر دارند و نه تفکر هایدگر استعداد این کار را دارد.

مروری بر کتاب «عثمانی و مصر در نیمه نخست قرن بیستم»

دیدگاه آخرین شیخ‌الاسلام عثمانی در باره تجدد و سنت/ سنت علیه تجدد در اندیشه توقانی در رابطه با دین و سیاست، مسئله زن و قوانین الهی و ...

اخبار اندیشهنویسنده نشان می‌دهد که تجدد در مصر بیش‌تر جنبه معرفتی و اندیشه‌ای یافت، در حالی‌که در ترکیه بیشتر به‌صورت نهادی و سیاسی تحقق یافت. همین تفاوت موجب شد که در مصر مباحث عمیق‌تری درباره نسبت دین و تجدد شکل گیرد، حال آنکه در ترکیه کشاکش اصلی بر سر ساختارهای حکومتی و اجتماعی بود.

تکنولوژی: تهدید یا فرصت برای هویت انسانی؟ /بحران هویت در عصر هوش مصنوعی

اخبار اندیشهبه گمانم یکی از بهترین راه‌حل‌ها می‌تواند این باشد که بر پایه درک عمیق‌تر از آنچه آرنت «شرایط انسانی» می‌نامد، بنا شود؛ فضایی که در آن عمل جمعی، تامل فردی و نوآوری فناورانه در هارمونی با یکدیگر قرار گیرند. این هدف تنها زمانی قابل دستیابی است که جوامع نسبت به ماهیت تغییراتی که در حال وقوع است، آگاهی عمیق‌تری پیدا کرده و راهکارهایی برای هدایت این تحولات به سمت شکوفایی انسانی ابداع کنند.

نگاهی به «زندگی‌های هدررفته: مدرنیته و طردشدگانش»

انسان‌ به مثابه آشغال و علف هرز / تحلیلی بر مفهوم «مدرنیته سیال»

اخبار اندیشهکتاب تحلیلی انتقادی از پیامدهای تاریک مدرنیته، جهانی‌شدن و طرد اجتماعی است و بر تولید «پسماند انسانی» (مانند پناهندگان و بیکاران) تمرکز دارد.باومن از استعاره‌هایی مانند «باغبانی اجتماعی» استفاده می‌کند تا نشان دهد چگونه مدرنیته، انسان‌ها را به عنوان «علف‌های هرز» طرد می‌کند.

در سلسله شب‌های بخارا با عنوان «شب هانری کربن» مطرح شد

کربن پادزهر نیهلیسم مدرنیته را در ایران یافت /هانری کربن علیه ایمان فرمالیستی

اخبار اندیشهمهدی فدایی مهربانی گفت:‌ایمان عامیانه، ما را به فرمالیسم هدایت می‌کند. کربن معتقد بود که اگر ایمان فرمالیستی و در باطن‌مان درونی نشده باشد، حقیقی نیست. شیعه بودن لزوماً به‌معنای مجموعه‌ای از مفاهیم، گزاره‌ها و باورهای شیعی نیست. دین‌داری نیز همین‌طور نیست و کربن اصطلاح دین‌داری اگنوستیک را برای همین به کار می‌گیرد، برای کسانی که گویی معنویت در وجودشان رسوخ نکرده است.

پروژه ناتمام مشروطیت در ایران!

اخبار اندیشهپروژه مشروطیت در راه تحقق اهداف خود با دو مانع اساسی روبرو شد: ۱. نبود نهادهای فراگیر و توازن میان قدرت دولت و جامعه؛ ۲. فقدان درک مدرن از دولت و قانون. این دو مانع چرخه فضیلت را از کار انداخت و موجب شد که نه استبداد مهار شود و نه حکومت قانون به ثبات برسد. مشروطیت در ایران نقطه عطفی بود که مسیر تازه‌ای را گشود، اما همچنان ناتمام ماند. تحقق کامل اهداف مشروطه و گذار به دولت مدرن در ایران، پروژه ای است بلند مدت که به بازسازی نهادی، توازن قدرت دولت و جامعه و فهم دقیق دولت و قانون در جهان مدرن نیاز دارد.

تولد زبان، ادبیات نوین فارسی و اندیشه در مشروطه

اخبار اندیشهرمان «تهران مخوف» با وجود تمام نواقص و کاستی‌هایش، بی‌گمان تأثیر چشمگیری در آثار نویسندگان آینده و در بیداری مردم ایران داشته است.تأثیر انقلاب مشروطه بر ادبیات داستانی ایران را می‌توان در سه سطح زبان، ادبیات و اندیشه مشاهده کرد. پس از مشروطه، نویسندگان بیشتر به موضوعات اجتماعی مانند آزادی، عدالت و حقوق فردی پرداختند.

بررسی ریشه اندیشگی توحش غرب در غزه و حمله به ایران توسط استاد حقوق بشر دانشگاه علامه طباطبایی

محمدی گرگانی از ریشه های فکری جهنم مدرنیسم در غزه می گوید / از نیچه تا فوکو؛ نقدی برغرب و سلطه عقلانیت ابزاری

اخبار اندیشهاشتراوس میان سودمندی و حقیقت تمایز قائل می شود. از نظر اوهر چیزی که سودمند است لزوما حقیقت نیست. اما امروز گویی هرچه به نفع قدرت است، حقیقت است، پس مبنا قدرت است نه عدالت. بشیریه در کتابش به نام احیای علوم سیاسی می گوید نگاه اش تغییر یافته است. چرا؟ او می گوید تا کنون قرار بود سیاست به نفع بشریت باشد، اما امروز سیاست ابزار حفظ قدرت شده است. قدرت از اخلاق ، امر عمومی و خیرمشترک انسان ها جدا شده و بقاء را اصل کرده است.

تحلیل جامعه ایران، تغییرات و مقاومتش در مقابل تجاوز اسرائیل

تقی آزاد ارمکی: ایران جدید در جنگ ۱۲ روزه متولد شد / جامعه ایران با حفظ ریشه ها خواهان زندگی مدرن است / راه حل ایران، تنش‌زدایی و اعتماد به خود

اخبار اندیشهفرهنگ ایرانیان دارای تکثر، تنوع، سرمایه‌های انسانی و تاریخی فراوان است. فرهنگ‌ها تاریخی عمیق دارند. به همین دلیل به ویژه در جنگ اسرائیل علیه ایران، جامعه به تاریخ خود رجوع کرد. این روند موجب شکل‌گیری یک فهم فرهنگی تازه از ایران شد؛ چیزی که من از آن با عنوان «تولد ایران جدید» یاد می‌کنم. این تحول، در رفت‌وبرگشت تاریخی شکل گرفته است؛ فرهنگ و تاریخ، جان‌دار و پویا هستند و می‌توانند به تحولات سامان دهند.

بازخوانی «روح جهان» اثر راجر اسکروتن

 شجاعت زیستن / معنا ما را فرا می‌خواند

اخبار اندیشهکتاب «روح جهان» اثر فیلسوف بریتانیایی، راجر اسکروتن، نقدی است بنیادین بر جهان‌بینی مدرن که با تقدس‌زدایی و انکار معنا، چهره انسانی عالم را مخدوش کرده است.

اندیشه خوارزمی و توازن میان پیشرفت فناورانه و مسئولیت اجتماعی انسان

اخبار دیناندیشه خوارزمی چراغ راهی است برای جامعه داده‌محور امروز که می‌کوشد میان پیشرفت فناورانه و مسئولیت اجتماعی توازن برقرار سازد.

آیا با فنگ‌شویی زندگی‌مون بهتر میشه؟

اخبار دینفنگ‌شویی، یک سنت هزارساله چینی برای هماهنگی انسان و محیط است که بر اساس اصول خاصی به چیدمان و انرژی‌های فضا توجه دارد، اما ادعاهای آن از نظر علمی و دینی محل تردید است. در این متن، شبهات اصلی فنگ‌شویی بررسی و با رویکردی مستند و دینی پاسخ داده می‌شود.

رفع چالش‌های دین‌داری در عصر مدرن با اجتهاد پویا

اخبار دینمعاون آموزش، پژوهش و فرهنگی دانشگاه فرهنگیان پردیس شهید بهشتی با بیان اینکه در جامعه مدرن، بسیاری افراد دچار نوعی سردرگمی معنوی هستند، گفت: فاصله تاریخی با عصر نزول و تحولات فرهنگی، بازخوانی آموزه‌های دینی را دشوار کرده و نیاز به اجتهادی پویا و نواندیشی دینی بیش‌ از پیش احساس می‌شود.