فلسفه سیاسی

در همایش «شریعتی و امر ملی» چه گذشت؟

عبدالکریمی: جنگ ۱۲ روزه به روشنفکری مخالف خوان پایان داد/ «امر ملی» قطب‌نمای آینده / شریعتی احیاگر تفکر ملی-دینی، کابوسی برای اپوزیسیون وابسته

اخبار اندیشهتمام آن بخش از جریانات گوناگون روشنفکری ایران که کنشگری را صرفاً به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی علیه حاکمیت تقلیل داده، در این مسیر یا به امر ملی خیانت کرده‌اند یا لااقل دفاع از امر ملی را دال مرکزی گفتمان خود قرار نداده‌اند، بعد از تجاوز اسرائیل به ایران از سپهر تأثیرگذاری اجتماعی در جامعه ایران حذف شده و باز هم بیشتر حذف خواهند شد. دوران این گفتمان‌ها به‌ سر آمده است. امروز، تنها آن دسته از روشنفکرانی در صحنه حیات اجتماعی ایران باقی خواهند ماند که با مسئولیتی عمیق، امر ملی را در کانون اندیشه و دال مرکزی گفتمان خود قرار دهند.

بررسی مواجهه ایرانیان با استعمار نو غرب در چارچوب تکنولوژی و هوش مصنوعی

روایت رضا داوری اردکانی از سودای غربی‌کردن جهان توسط اروپا و آمریکا/ میل به غربی‌شدن در سراسر زمین / فرهنگ راهنمای سیاست در استیلای تجدد

اخبار اندیشهاکنون جهانی که پیش از این مستعمره بوده یا استعداد مستعمره‌بودن داشته در حاشیه جهان جدید قرار گرفته بی‌آن که از وضع خود خبر داشته باشد. این وضع غفلت در راه نبودن و در حاشیه قرار داشتن را من صفت خاص توسعه‌نیافتگی یافتم. باید اندکی بیشتر به تاریخ توجه و مخصوصاً در تاریخ معاصر کشورمان و وضع کنونی جهان تامل کنیم.

ماهیت پیشاسیاسی ایران/آیا دفاع از وطن دفاع از نظام سیاسی مستقر است؟

اخبار اندیشهپیدایش نظریه دولت در قرن هفدهم درواقع طلیعه شکل‌گیری پدیده جدیدی است که آن را امروز دولت ـ ملت می‌نامیم. چه بر دولت تکیه کنیم و آن را آفریننده ملت بدانیم و چه بر ملت تأکید کنیم و آن را آفریننده دولت بدانیم، وطن در هر دو صورت به عارضه فرعی امر سیاسی بدل می‌شود؛ یا ملت، واحدی اصلی است و دولت، برآمده از آن یا دولت، واحد اصلی است و ملت، برآمده از آن.

جایگاه دکتر علیرضا ازغندی در جامعه شناسی سیاسی ایران

اخبار اندیشهآیین یادبود زنده یاد استاد فرزانه دکتر علیرضا ازغندی با موضوع «جایگاه دکتر علیرضا ازغندی در جامعه شناسی سیاسی ایران»، در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می شود.

نگاهی به کتاب «الهیات سیاسی در یهودیت»

«ما از همه بهتر و بالاتریم» در عمق نگاه الهیات سیاسی یهود / چرا باید الهیات سیاسی یهودیت را بخوانیم؟ / ویژه‌گرایی بن‌مایه سیاست یهود

اخبار اندیشهویژگی اصلی الاهیات سیاسی یهودی، اعتقاد به ویژه‌گرایی است. آموزه‌ای که نژاد یهودی را در نقش پیش‌آهنگی بشر قرار می‌دهد. این اصل حتی اگر صریحاً در بستر یک نظریه‌ی الاهیات سیاسی قرار نگیرد، باز هم نظریه‌ای عمیقاً سیاسی است

دموکراسی چیست و بهترین شکل آن کدام است؟ / هیچ الگوی دموکراسی بی نقصی وجود ندارد

اخبار اندیشههیچ الگوی دموکراتیک بی‌نقصی وجود ندارد، اما بهترین دموکراسی آن است که پیوسته خود را نقد، اصلاح و در برابر مردم پاسخگو نگه دارد. به تعبیر جان دیویی، دموکراسی نه صرفاً یک نظام سیاسی، بلکه شیوه‌ای از تجربه‌ اجتماعی و اخلاقی مشترک است.

روایت غلامرضا کاشی از نقش همبستگی مدنی در جنگ ایران و اسرائیل

اخبار اندیشههمبستگی مردم حاصل یک هیجان صرف در نتیجه بروز جنگ نبود. حاصل تجربه‌های عمیق طی دهه‌های گذشته بود. مردم به تدریج به این نتیجه رسیده‌اند که در نهایت خودشان پناه‌گاه یکدیگرند. تنها با پناه آوردن به یکدیگر می‌توانند از زلزله‌های عرصه سیاست مصونیت پیدا کنند. همبستگی مدنی می‌تواند همبستگی سیاسی خلق کند. کدام بازیگر سیاسی است که بتواند عامل و سبب‌ساز این خلق و ابداع باشد؟ نظام مستقر از همه بیشتر این شانس را دارد. به شرطی که به ملزومات آن تن در دهد.

تمرکز یا تقسیم قدرت از نگاه شهید بهشتی

اخبار اندیشهمراسم چهل و چهارمین سالگرد شهادت آیت الله شهید دکتر بهشتی و بیش از 72 تن از یاران انقلاب، از طریق فضای مجازی اسکای روم برگزار می شود.

تاب‌آوری در مسیر پیروزی

اخبار اندیشهشاید پیروزی همیشه آسان به دست نیاید، اما پختگی، صداقت و تاب‌آوری، گوهرهایی‌اند که حتی در دل دشواری‌ها و تجربه‌های سخت نیز شکوفا می‌شوند....اگر روزی را تصور کنیم که در آن رسانه‌ها حقیقت را نه برای هراساندن که برای تاب‌آوری بازگو کنند، شاید آن روز بتوانیم از زخم‌های‌مان شرم نکنیم. شاید بتوانیم جامعه‌ای داشته باشیم که به‌جای مجازات خطا، به ترمیم آن فکر می‌کند. شکست، زمانی خطرناک است که دیده نشود، که گفته نشود، که روایت نشود. جامعه‌ای که جرات ندارد شکست‌هایش را ببیند و تحلیل‌کند، توان بازسازی و بازآفرینی ندارد. آنچه ما را از فاتحان جدا می‌کند، ظرفیتِ رویارویی با ناکامی است.

بررسی دیدگاه‌های مختلف در مورد علل جنگ با تمرکز بر نظریه واقع‌گرایی

در چه شرایطی احتمال جنگ کاهش یا افزایش می یابد؟ / ریشه‌های معرفت‌شناختی صلح و جنگ؛ جدال بازدارندگی و مارپیچ منازعه

اخبار اندیشهنظریه‌پردازان مارپیچ، منازعه و بازدارندگی در تقابل با یکدیگر بر این باورند که تجویزهای سیاست‌گذارانه دیگری، به جای کاهش، احتمال جنگ را افزایش می‌دهد. از نظرگاه نظریه‌پردازان مارپیچ منازعه، با تضعیف بازدارندگی احتمال جنگ بالا می‌رود. در مقابل، نظریه‌پردازان مارپیچ منازعه بر آن‌اند که سیاست‌های سرسختانه مورد حمایت نظریه‌پردازان بازدارندگی، تنها سبب مارپیچ منازعه و جنگ می‌شود.

سخن طلایی سیدجواد طباطبایی در باره جنگ

اخبار اندیشهایران زمین با توجه به مکان خود در جغرافیای سیاسی نمی توانسته است در معرض یورش اقوام بیگانه قرارنگیرد، اما با توجه به دائمی بودن تهدید و تجاوز می بایست اندیشه ای از «مدیریت بحران» پیدا می کرد که تا بتواند درد «ضعف طبیعی» خود را با آخرالدوای اراده معطوف به قدرت درمان کند.

نگاهی به «چهار مقاله درباره آزادی» آیزایا برلین

 آزادی مثبت، آزادی منفی؛ چرا مرزهای آزادی حیاتی است؟ / برلین در گذر تاریخ؛ از هیولاپروری آزادی تا ستایش تکثر

اخبار اندیشهمهم‌ترین سهم برلین در اندیشه سیاسی، تمایز میان دو نوع آزادی است: آزادی منفی و آزادی مثبت. آزادی منفی به معنای نبود موانع و دخالت‌های بیرونی در زندگی فردی است، در حالی که آزادی مثبت به توانایی تحقق اهداف و خواست‌های فردی اشاره دارد. برلین هشدار می‌دهد که تأکید بیش از حد بر آزادی مثبت می‌تواند به توجیه استبداد بینجامد، زیرا دولت‌ها ممکن است به نام «رهایی واقعی» افراد، آزادی آن‌ها را سلب کنند.

فهم مارکس از مدرنیته

اخبار اندیشهمدرسه مطالعات مدرنیته و نقد متافیزیک باشگاه اندیشه نشست «فهم مارکس از مدرنیته» را برگزار می کند. فهم مارکس از مدرنیته

تحلیل جامعه شناسی سیاسی فیلم «لانتوری» 

وای به روزی که انتقام وجاهت اخلاقی بیابد/کاشی از لانتوری، زخم تحقیرشدگی ساختاری و انتقام می گوید/ بازخوانی رنج‌های پنهان جامعه معاصر در دانشگاه علامه

اخبار اندیشهنشست تخصصی پخش و تحلیل فیلم سینمایی «لانتوری» به کارگردانی رضا درمیشیان، با حضور دکتر محمدجواد غلامرضا کاشی، استاد فلسفه سیاسی و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، در دفتر انجمن علوم سیاسی ایران برگزار شد. کاشی می گوید: من نیز به‌عنوان یک کنشگر فکری باید اعتراف کنم که در ایجاد زبانی کور و بی‌ارتباط با آلام جامعه سهیم بوده‌ام. ما همه در این فاجعه نقش داریم. بنابراین، ایده بخشایش نه‌تنها محور فیلم «لانتوری» بلکه نسخه‌ای برای درمان رنج تاریخی جامعه ماست.

طباطبایی: امپریالیسم را رد نمی کنیم اما ریشه مشکلات در درون است / ورای سایه امپریالیسم: چرا جهان اسلام نمی‌خواهد به "درون" نگاه کند؟

اخبار اندیشهمسئله اصلاً انکار واقعیت تاریخی امپریالیسم نیست حتی قصد انکار نتایج، عوارض جانبی، و پیامدهای بعدی به جامانده از استعمار پیشین هم نیست. مسئله این است که اکنون دیگر روی آوردن از عامل خارجی به تحلیل عامل داخلی مشکل است زیرا به لحاظ روش شناختی درست نیست که زوال تمدن یا جامعه ای را از نقطه نظر تحولات تمدن دیگری تحلیل کنیم که بیرون از آن است.

بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی دین در خانه اندیشمندان علوم انسانی

شجاعی زند و معمای "مکان دین در جامعه" از مارکس و توکویل تا صدری! / جدال تاریخی بر سر جایگاه دین

اخبار اندیشهاز میان پنج محور، صدری "اصلاح‌گری رادیکال" (گونه سوم) را می‌پسندد.حرف اصلاح‌گری رادیکال این است که دین را در دو عرصه خصوصی و مدنی و علاوه بر آن در جامعه سیاسی نیز می‌پذیرد. اما توصیه می‌کند که "هیچگاه به مسند قدرت نزدیک نشو."» دکتر شجاعی‌زند ابراز تمایل کرد که با صدری در مورد چگونگی این امر که چگونه یک جریان دینی در جامعه سیاسی وارد شود و حزب تشکیل دهد، اما به محض امکان دستیابی به مسند قدرت، ادامه راه را متوقف کند، گفت‌وگو کند

افشاگری تکان‌دهنده یک پیوند پنهان! / راز تاریک هایدگر: آیا فلسفه او ریشه در نفرت نازی‌ها داشت؟/ 10 سال پژوهش؛ فیلسوف نازی یا نازی فیلسوف؟

اخبار اندیشهدر دهه‌ی ۱۹۲۰، هم‌زمان با ضعف سیاسی جمهوری وایمار و خیزش گفتمان‌های راست‌گرایانه، هایدگر نیز آشکارا به انتقاد از دموکراسی، لیبرالیسم و سکولاریسم پرداخت. دیدگاه‌های او نسبت به نظم، فرهنگ و معنویت، بیشتر و بیشتر با ایده‌هایی مانند «خون و خاک»، «رسالت تاریخی ملت آلمان» و «بازگشت به ریشه‌های اصیل» همسو شد. فاریاس تأکید می‌کند که این گرایش‌ها نه صرفاً واکنشی فلسفی، بلکه نشانه‌هایی از آماده‌سازی ذهنی برای پذیرش یک ایدئولوژی اقتدارطلب و یکپارچه‌ساز بودند.

گزارش های آیزایا برلین دبیر اول سفارت انگلیس در باره آمریکا به چرچیل / دو برنده جایزه نوبل سرمیزشام، خوب گوش می کردند و کمتر حرف می زدند

اخبار اندیشهچندرشته‌ای باشید: وینِ، پیش از جنگ جهانی دوم متفکرانی مانند فروید، هایک، کورت گودل و جان فون نویمان، آن دانشمند جامع‌الاطراف را پرورش داد. ساختار دانشگاه شهر به این موضوع کمک می‌کرد. بیشتر رشته‌ها در دانشکده‌های حقوق یا فلسفه تدریس می‌شدند. همین مسئله مرز میان رشته‌ها را محو کرد. ریچارد کوکت در کتاب «وین: چگونه شهر اندیشه‌ها، دنیای مدرن را ساخت» می‌نویسد: «هیچ جداسازی دلبخواهی میان «علوم» و «علوم انسانی» وجود نداشت، همه چیز «فلسفه» به معنای ناب آن بود: مطالعه پرسش‌های بنیادین.»

به مناسبت سالمرگ فردریش نیچه

یک قرن پس از مرگ "دینامیت" فلسفه؛ نیچه هنوز زنده است! / فیلسوف بُت‌شکن / نابغه‌ای که جهان فلسفه را به آتش کشید!

اخبار اندیشهسخن درباره مردی است که خود را دینامیت می نامید، بیش از آنکه سرگرم ساختن باشد، مشغول ویرانی بود. بت‌شکن بود و با پتک می‌نوشت! ...خانه‌اش در را در دهانه آتش‌فشان بنا نهاده بود. اگر چه خود را یگانه می‌پنداشت، اما منصب مرادی و خدایی برای خود قائل نبود... نیچه اگر نه نامبردارترین، ولی پرتکرارترین نام در میان فیلسوفان اروپایی است. کسی که از شوپنهاور آموخته بود به غیرعقلانی بودن واقعیت تصریح کند، اینکه انسان نمی‌داند چگونه باید آزاد باشد و زندگی کند، از سورن کی‌یرکه‌گور فراگرفته بود و اینکه چگونه قوه نبوغ خود را به کار بندد از ریشارد واگنر یاد گرفته بود.

رابطه انسان با واقعیت چگونه قطع می شود؟

اخبار اندیشهصاحبان توهم حقیقت مطلق، با فریز کردن تاریخ و جامعه در الگویی از پیش تعیین شده و با پافشاری بر ایده‌هایی که بارها در آزمایشگاه تجربه، شکست خورده است، جامعه را عملا به بن‌بست‌ تاریک درافکنده‌ و توسعه را ناممکن می‌نماید. در این توهم، "واقعیت"، مهم نیست و ملاک عمل قرار نمی‌گیرد، بلکه آن‌چه اهمیت دارد امور ذهنی حاکمان است که می‌خواهند علی‌رغم هزینه‌ها و رنج‌هایی که برای مردمان فراهم می‌کنند، آن‌ها را اعمال نمایند.  توهم وصول به حقیقت مطلق، صلب و سخت‌ترین توهمی است که شکستن‌اش، اگر محال نباشد، دست کم بسیار دشوار و بسیار پر هزینه است.

قدرتی که تو را به دست خودت کنترل می کند / فوکو: قدرتی که از درون تو آغاز می‌شود

اخبار اندیشهفردی که خود را "زیر نظر می‌گیرد"، آزمایش می‌دهد و نسخه را دقیق اجرا می‌کند، نه از روی ترس، بلکه از سر میل به "سلامت"، محصول دانشی است که بدن و رفتار را هم‌زمان کنترل می‌کند. قدرتی که فوکو توصیف می‌کند، در قالب "مراقبت از خود" پنهان می‌شود؛ و این همان‌جاست که باید آن را تحلیل و نقد کرد.

توهم استثنا بودن و برگزیدگی

اخبار اندیشه"توهم استثنا بودن" در چهره‌ی دوم، یعنی باور به برگزیده بودن،  وقتی رخ می‌دهد که ملتی و یا حاکمانی، خود را نه چونان همه‌ی مردمان تاریخ، که "برگزیدگانی استثناشده"، می‌بینند. گویی نه جزیی از روند کلی تاریخ، که پدیده‌ای جدا و انتخاب شده از سوی خداوند هستند. در چنین رویکردی است که وظیفه و رسالت الهی برای رستگار کردن آدمیان سر بر می‌آورد. رسالتی برای تحقق حاکمیت خدا بر روی زمین.

گردهمایی اندیشمندان برای گرامیداشت حمید احمدی، از معماران هویت ایرانی / شب حمید احمدی

اخبار اندیشهنشست «شب حمید احمدی»، در هشتصد و پنجاه و دومین شب از شب‌های مجلۀ بخارا، در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می شود.  

در مواجهه‌ی با "ذهنیت خطرخیز"

اخبار اندیشه  شرایط فعلی، عمدتا نتیجه‌ی "ذهنیت خطرخیز" حاکمان، تصمیم گیران و سیاستگذاران است. از این رو، مهم است که برای فهم عمیق‌تر وضع موجود، علاوه بر عواملی دیگر، به ذهنیت و نگرش حاکمان نیز نقبی زده شود تا نسبت "ذهنیتِ حاکمان" با "عینیتِ وضع موجود"، روشن شود. ناگفته نماند که افکار عمومی و نگرش شایع در میان کنش‌گران اجتماعی (به نحو خاص) و کل جامعه (به نحو عام)، در استقرار "ذهنیت حاکمان" اثرگذار بوده است. به این معنا که دست کم در مقطعی از تاریخ چند دهه‌ی اخیر، جامعه، هم مولد و هم مؤید ذهنیتی بود که کشور را به بن بست کشانده است.‌

تاجیک: سر از بال و بالین بیرون کنید / نگاه را به احساس تقصیر آذین کنید

«شعرگونه‌»های نظریه‌پرداز در نشست بهارانه اهالی علوم سیاسی / وقتی چیزی من را اذیت می کند شعر می گویم

اخبار اندیشهکجائید، کجائید مرغان این دهکوره دور از دوستی، کجائید؟ / سر از بال و بالین بیرون کنید / نگاه را به احساس تقصیر آذین کنید. این بخش از ابیات، نقش روشنفکر مسئول را نمایان می کند. ندایی است برای بیداری و احساس مسئولیت. که می تواند همان ۳۰ مرغی باشد که بس پراکنده، نا آشنا، به دور از دوستی به سر می برند، همان نخبگان و روشنفکران، و مردم و حاکمانی که از هم دور افتاده و دوستی و همدلی میانشان کم شده است. بیانی دیگر از این شعر که شجریان نیز آن را سرود: همراه شو عزیز، همراه شو عزیز /تنها نمان به درد، کاین درد مشترک / هرگز جدا جدا، درمان نمی‌شود

اروپا در حاشیه مذاکرات ایران و آمریکا

اخبار اندیشه کمیته روابط بین‌الملل انجمن علوم سیاسی ایران نشست «اروپا در حاشیه مذاکرات ایران و آمریکا» را به صورت مجازی برگزار می کند.

گفت و گو با عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در باره کانت

امید کانت برای نجات عصر آشوب / پاسخ فیلسوف قرن هجدهم به مسائل امروز ما؟

اخبار اندیشهکانت معتقد است که به کمک آموزش و پرورش و آگاهی از اصول اخلاقی، می‌توان به سمت یک اخلاق جهانی حرکت کرد. این اخلاق جهانی می‌تواند به عنوان یک پایه مشترک برای همه فرهنگ‌ها عمل کند و به کاهش تضادها و درگیری‌ها کمک کند. کانت بر اهمیت ایجاد نهادهای بین‌المللی برای حفظ صلح و حل اختلافات تأکید دارد و معتقد است که با ایجاد این نهادها، می‌توان به تدریج به یک جامعه جهانی صلح‌آمیز دست یافت.

عقل سیاسی ادموند برک در سی‌وششمین نمایشگاه کتاب عرضه شد؛

کار عقل پالایش، تطبیق و توسعه سنت است، نه برانداختن آن

اخبار اندیشهکتاب عقل سیاسی ادموند برک یکی از منابع مهم و بنیادی در حوزه فلسفه سیاسی محسوب می‌شود که مفاهیم کلیدی همچون عقل، سنت، تجربه، قانون طبیعی و نظم اجتماعی را در اندیشه برک مورد واکاوی قرار دهد

نشست «بهارانه؛ دیدار و گفت وگوی صمیمانه اهالی علوم سیاسی»

اخبار اندیشهنشست «بهارانه؛ دیدار و گفت وگوی صمیمانه اهالی علوم سیاسی»، همراه با حضور پیشکسوتان، نقل خاطرات و اجرای موسیقی برگزار می شود.