فلسفه سیاسی

فراخوان مقاله برای «همایش چیستی، ساختار و کارکرد انجمن علمی»

اخبار اندیشه انجمن علوم سیاسی ایران و اتحادیه انجمن‌های علوم اجتماعی ایران «همایش چیستی، ساختار و کارکرد انجمن علمی» را برگزار می کنند.

به بهانه لغوشدن شب دکتر جواد طباطبایی در دانشگاه تهران

اخبار اندیشهدر روزهای گذشته کانون ایران‌شناسی دانشجویان دانشگاه تهران با همکاری مجله بخارا برنامه‌ای تحت عنوان «شب هشتادسالگی سیدجواد طباطبایی» تدارک دید و قرار بود در این برنامه شماری از استادان و همکاران سابق استاد و گروهی از پژوهشگران به مناسبت هشتادسالگی جواد طباطبایی در سالن فردوسی دانشگاه تهران و همراه علاقه‌مندان به جواد طباطبایی گرد هم آیند و ساعاتی به بزرگداشت و بررسی و ارزیابی آثار سیدجواد طباطبایی پرداخته شود. گویا تمام مجوزهای لازم هم گرفته شده بود و دانشگاه با اجرای برنامه موافقت کرده بود اما یک روز مانده به برگزاری برنامه اعلام شد که نهادهای غیردانشگاهی دولتی با اجرای برنامه مخالفت کرده و برنامه «شب جواد طباطبایی» لغو شد.

دیدگاه های ۱۰ فیلسوف و جامعه شناس در باره «اندیشه و هویت ایرانی» / ایران؛ افق تلاقیِ خرد و هنر / فراخوان فیلسوفان برای بازگشتِ فلسفه به متن زندگی

اخبار اندیشهدر همایش روز ملی فلسفه که با حضور استادان برجسته فلسفه، حکمت و فرهنگ ایران برگزار شد، بیش از ده سخنران به بررسی نسبت میان اندیشه ایرانی، هویت ملی و نقش فلسفه در زندگی اجتماعی پرداختند. از تحلیل حکمت ایرانی و فلسفه اشراقی سهروردی تا بازخوانی فلسفه سیاسی و مفهوم اسلام ایرانی از دیدگاه هانری کربن، این همایش تلاش کرد پیوند میان سنت فلسفی، تجربه تاریخی و چالش‌های معاصر ایران را روشن سازد و نشان دهد که فلسفه ایرانی نه تنها نظریه‌پردازی، بلکه ابزاری برای فهم و سامان‌دهی زندگی جمعی است.

حراست مردم از مردم

اخبار اندیشهچرخه تاریخی و تکرار شونده دمکراسی‌خواهی منتهی به استبداد، به پایان رسیده است. یکسوی میدان بازی‌سازی‌های کلان است که به سمت و سوی خطرناکی پیش می‌رود. سوی دیگر بازی‌سازی‌های خرد است که مضمونش حراست مردم از مردم است. سودای بی‌سرانجام حکومت مردم بر مردم، اینک به حمایت مردم از مردم انجامیده است. مسیر دشواری پیش رو وجود دارد. فهم تازه، سخن تازه، بازیگران تازه و الگوهای ارتباطی تازه می‌طلبد. اگر هوادار اسلام هستیم یا ایران یا هر نام هویت بخش دیگر، باید بپرسیم چه کمکی به این فرایند می‌کنند.  

آینده ایران، به احیای علوم سیاسی علمی نیاز دارد

اخبار اندیشهراه برون‌رفت روشن است: رجوع دوباره به علم. بازسازی علوم سیاسی به‌مثابه دانشی بین‌المللی، روشمند، مسئله‌محور و مستقل از ایدئولوژی. احیای دولت‌پژوهی، سیاستگذاری عمومی، تحلیل نهادی و پیوند دوباره حقوق و علوم سیاسی. بدون این بازگشت، نه بین‌الملل‌گرایی ممکن است و نه توسعه پایدار. روز علوم سیاسی، روز یادآوری یک مسئولیت است: اینکه سیاست را از دست شبه‌علم پس بگیریم و به علم بازگردانیم. آینده ایران، بیش از هر چیز به احیای علوم سیاسی علمی نیاز دارد.

فراخوان مقاله برای اولین همایش بین‌المللی « خرد و اقتدار ایرانی در جنگ دوازده‌روزه»

اخبار اندیشهانجمن علمی مطالعات جهان و دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برای برگزاری اولین همایش بین‌المللی « خرد و اقتدار ایرانی در جنگ دوازده‌روزه» فراخوان دریافت مقاله داد.

گزارشی از نشست نقد کتاب «از کج‌خوانی تاریخ تا لج‌خوانی تاریخ» در شهر کتاب تندیس

لجبازی با تاریخ وقتی دوستش نداری / حقیقت قربانی نبرد «روایت‌های رسمی» و «انکار عامیانه» / وقتی گذشته میدان خشم و انکار می شود

اخبار اندیشهاکبری: نویسنده کتاب به لج‌خوان‌ها نه مجال دفاع می‌دهد و نه اجازه می‌دهد مخاطب با آن ها همدلی کند. / کاشی: اگر نه کج‌خوانی و نه لج‌خوانی مطلوب نیست، آنگاه موضع بدیل چیست؟ / ایرانمهر: کتاب واکنشی صادقانه به مختصات جهانی است که در آن اضطراب دیگر صرفاً اگزیستانسیالیستی نیست؛ اضطراب این است که گذشته چگونه روایت خواهد شد / گلبهاری: از منظر جامعه‌شناسی تاریخ، می‌توان کتاب را نمونه‌ای قابل تأمل از نحوه گفت‌وگوی اندیشه آکادمیک با افکار عمومی دانست؛ گفت‌وگویی که خود، همچون موضوع کتاب، نیازمند نقد و بازاندیشی است.

«رهاورد ایده روشنگری» منتشر شد

اخبار اندیشهانتشارات نگاه معاصر کتاب «رهاورد ایده روشنگری» اثر استیون پینکر را با ترجمه امیر امجدیان منتشر کرد.

برگزاری نشست «رسانه و تکوین اجتماع مدرن» در دانشگاه علامه طباطبایی

اخبار اندیشهاز سلسله نشست های زیست ارتباطی در جهان معاصر (تاملاتی در باب رسانه و جامعه) نشست چهارم با موضوع «رسانه و تکوین اجتماع مدرن» برگزار می شود.

«دانشنامه علوم سیاسی» ایپسا منتشر شد

اخبار اندیشهانجمن بین‌المللی علوم سیاسی (ایپسا) در دهم دسامبر ۲۰۲۵ کتاب دانشنامه علوم سیاسی خود را منتشر کرد که به ۲۰۰ مفهوم محوری و مهم علم سیاست پرداخته است.

حمله و توهین صداوسیما به دو استاد/ روشنفکران ملی و دینی مدافعان اصلی ایران امروز

اخبار اندیشهامروز هیچ‌کس برنامه «هویت» را در نقد روشنفکران و روزنامه‌نگاران بی‌دفاع به گردن نمی‌گیرد و تهیه‌کننده آن نیز در تاریخ روسیاه مانده است. روشنفکران ملی و روشنفکران دینی، با همه اختلاف دیدگاه‌ها، در این روزگار پرچمدار دفاع از میهن و دین‌اند؛ در حالی که پیمانکاران بنیادگرا مشغول تولید نفرت‌اند تا مانع این نهضت بازگشت به ملیت شوند. اگر امروز مجسمه شاپور در میدان انقلاب سر برآورده، این محصول مستقیم بن‌بست بنیادگرایی و نیاز جامعه به میهن‌دوستی بر پایه تفکر ایرانشهری است؛ تفکری که مستقیم از عهد ساسانی به عصر ما رسیده است. تاریخ را تکرار نکنید. اگر «هویت» شما تراژدی بود، یقین بدانید این «جریان» چیزی بیش از یک کمدی نخواهد بود.

غفلت های بزرگ حجاریان / چرا پروژه‌های فکری مؤثر در ایران شکل نمی‌گیرند؟ / حجاریان معلول را به جای علت می نشاند

اخبار اندیشهایران دارای «صلابت ساختاری» شدید و «سیالیت برنامه‌ای» مزمن است. ساختار قدرت سخت و سنگین هستند، اما استراتژی‌ها و تصمیم‌ها بی‌ثبات و کوتاه‌بُرد. این ترکیب بی‌نظیر باعث می‌شود حتی اگر جریان‌های سیاسی بهترین کیفیت ذهنی یا آرمان‌گرایی را داشته باشند، امکان تبدیل آرمان به برنامه وجود نداشته باشد. در چنین وضعیتی جریان‌های سیاسی به‌طور طبیعی به «گفتار» پناه می‌برند، چون «کنش» در اختیارشان نیست. بی‌اثر بودن گفتار نیز خود نتیجه همین ساختار است، نه علت آن. این همان چیزی است که باعث می‌شود تبیین نویسنده نسبت به واقعیتِ پیچیده سیاست، «ساده‌شده»، «تقلیل‌گرایانه» و از نظر نظری «نابسنده» باشد.

چرا ایرانگرایی؟!

اخبار اندیشهایرانگرایی تنها زبانی است که می‌تواند دولت را دوباره مشروع کند. هابسبام می‌گوید دولت بدون حس ملی «ماشینی بدون روح» است (Hobsbawm, ۱۹۹۰). ایران امروز دقیقاً به این روح نیاز دارد: معنایی که در آن قانون، توسعه، آزادی و امنیت نه امتیاز حاکم، بلکه حق ملت تعریف می‌شود. ایرانگرایی نه بازگشت است و نه اسطوره‌سازی؛ بلکه راهی برای دوباره معنا دادن به جمله‌ای ساده اما تعیین‌کننده: ما، ملت ایران.

سریع القلم و بازخوانی نقش کلیدی ترین طبقه / چرا سریع‌القلم، «قانون‌گرایی» طبقه متوسط را راه نجات ایران می‌داند؟ /  طبقه متوسط موتور توسعه پایدار

اخبار اندیشهدیدگاه دکتر سریع‌القلم نشان می‌دهد که طبقه متوسط و حکمرانی شایسته پیوندی مستقیم دارند. تحلیل‌ها حاکی است که این طبقه ظرفیت بالقوه برای اداره مؤثر کشور و حمایت از نهادهای مدرن را دارد، توسعه پایدار بدون تقویت آن دشوار خواهد بود و نقد دیدگاه‌های او باید منصفانه، مستند و تحلیلی باشد تا هم نقاط قوت مورد توجه قرار گیرد و هم محدودیت‌ها شناسایی شود.

هیچ پیروزی نیست، هیولا همچنان زنده است؛ / نقد ساراماگو بر انفعال روشنفکر و فروپاشی ارزش‌ها / ریکاردو ریش به جای مقابله با هیولا، نظاره گر است

اخبار اندیشهسال مرگ ریکاردوریش نشان می‌دهد که چگونه اسطوره‌ها می‌توانند در برابر قدرت سیاسی به ضد خود بدل شوند. لابیرنت، لابیرس، مینوتور، آداماستور و غیاب الهه‌ها همه استعاره‌هایی‌اند از جهانی که در آن ادبیات و اسطوره، اگرچه تاریخ را روشن می‌کنند، توان تغییر آن را ندارند. وارونگی اسطوره و گسترش تحلیل اسطوره‌ای رمان، نقدی است بر انفعال روشنفکر و فروپاشی ارزش‌ها و فقدان مسیر رهایی در برابر هیولای قدرت.

درون را بنگرید و حال را / قورباغه چینی در چاه حکمرانی ایران؛ هشدار برای توقف تئوری توطئه / ناتوانی نخبگان داخلی در تشخیص ریشه‌های درونی بحران

اخبار اندیشهشاید عقلایی‌ترین راه آن باشد که نخست در جست‌وجوی آن‌چه از شماست که بر شماست، برآیید، سپس در نقش دست نامرئی بیگانگان شوید... بسیاری از مشکلات ایران امروز، درونی هستند و ریشه در بدکارکردی‌ها و کژکارکردی‌ها و ناکارکردی‌های مدیریتی، شیوه و روش حکومت‌مندی و سیاست‌ورزی، نارسایی‌های ساختاری و قانونی، و اقطاب قدرت ناهمسو و ناهم‌زبان، دارند. اندکی در محاسبه‌ی نفس شوید، شاید حال بد مام وطن را از حال و قال بد خود بیابید و با تیمار خویش، مرهمی بر روح بیمار و جسم خسته‌ی ایران بگذارید، اندکی به دور و اطراف نه چندان دور خود بنگرید، شاید آن جفا که با مام وطن کرد (و می‌کند) را در آشنا ببینید

نگاهی به زندگی و اندیشه‌های واسلاو هاول نویسنده و سیاستمدار اهل پراگ

زیستن در حقیقت / قدرت قلم در برابر ارتش سرخ: واتسلاو هاول و استراتژی «زیستن در حقیقت» / چگونه یک نمایشنامه‌نویس، چرخه معیوب سکوت در بلوک شرق را شکست

اخبار اندیشهزیستن در حقیقت» هاول، درباره توانایی افرادی است که خودشان را به عنوان افراد مستقل بدون قدرت به حساب می‌آورند....زیستن در حقیقت، انسانیت را به شهروندان باز می‌گرداند و مسوولیت را به عهده آنها واگذار می‌کند که همان ارج‌نهادن به باور مبارزه بدون خشونت برای رساندن راه‌ها به هدف است. او همواره این اعتقاد راسخ خود را تکرار می‌کرد که قدرتی که از زیستن در حقیقت به دست می‌آید، قدرتی است که می‌تواند ساختارهای سرکوبگر را سرنگون کند و پایه‌های دیکتاتوری را متزلزل نماید. هر فردی از چنین قدرتی در درون خود بهره‌مند است.

غول ها چگونه می اندیشند؟

اخبار اندیشهپوپر با وجودی که اعتقاد دینی نداشت اما با پیشنهاد انجمن نویسندگان که روشنفکران جهان باید از اثر سلمان رشدی (آیات شیطانی) حمایت کنند مخالفت کرد چون معتقد بود این دفاع ضمنا به معنای دفاع از توهینی است که سلمان رشدی علیه معتقدان مذهبی مرتکب شده است و همچنین بی‌توجهی به این واقعیت که رشدی، عذرخواهی نکرده است.

با نگاهی به دو کتاب «غائله هایدگر» و «هایدگر و نازیسم»؛

مساله خیانت روشنفکران وهایدگر و نازیسم / سایه‌های تاریک تفکر

اخبار اندیشهآریامن احمدی نوشت: غائله هایدگر و میراث او، تلخ‌ترین شاهد بر این حقیقت است که خطر تبدیل ایدئولوژی‌هایِ به‌ظاهر متعالی به ابزاری برای سلبِ آزادی و توتالیتاریسم، همواره در کمینِ اندیشه‌ بشری است. درسی که از هایدگر و نازیسم آموخته می‌شود، این است که اخلاق و مسئولیت اجتماعی روشنفکر، حتی برای بزرگ‌ترین متفکران، هرگز نباید در قربانگاه جاه‌طلبی‌های فکری و وسوسه‌های قدرت فاشیستی قربانی شود.

تأملی در آرا و آثار هانا آرنت در پنجاهمین سال درگذشتش

آرنت و زایش انسان و امید سیاسی / بازخوانی آزادی در عصر توتالیتاریسم و انزوای مدرن / چگونه "بی‌فکری" به "ابتذال شرّ" می‌انجامد؟

اخبار اندیشهآرنت نه فیلسوف نظام‌ساز است و نه مورّخی معمولی؛ او اندیشمندی است که فلسفه را ابزار روشن کردن تجربه‌ سیاسی می‌داند. آثار او متنوع و گاه متفاوت در کیفیت‌اند، اما خواندن آنها ـ‌بویژه «خاستگاه‌های توتالیتاریسم» و «وضعیت بشر»‌ـ برای فهم سیاست مدرن ضروری است. در زمانه‌ای که نهادهای دموکراتیک تحت فشار قرار دارند، فضای عمومی قطعه‌قطعه می‌شود و فناوری‌های نوین امکانات جدیدی برای حذف و فراموشی فراهم می‌آورند، آرای آرنت همچنان بکر و هشداردهنده‌اند.

چیستی «نظمِ بدون امریکا» / درآمدی بر فلسفه کانون قدرت در عصر ژله‌ای شدن قدرت / امریکا تنها یک بخش مهم نظم جهانی است، نه بخش مرکزی آن

اخبار اندیشهسخن نخست‌وزیر کانادا، یک هشدار به واشنگتن و یک نشانه مهم برای جهان است: امریکا هنوز قدرتمند است، اما دیگر یگانه نیست. جهان می‌تواند بدون امریکا ادامه بدهد، زیرا نظم دیگر تک‌کانونی نیست. قدرت، ژله‌ای شده است: گسترده، سیال و چندساحتی و در چنین جهانی، «قدرت» نه در دست یک کشور، بلکه در ساختارهای شبکه‌ای و در مدیریت هوشمند روابط چندجانبه است. نظم آینده، نظم همکاری‌های متکثر خواهد بود و در این نظم، هیچ کشوری حتی ایالات‌متحده امریکا مرکز مطلق نخواهد بود.

پنجمین مدرسه فصلی آکادمی طومار اندیشه برگزار می کند

الهیات سیاسی: از مبانی نظری تا زمینهٔ ایرانی

اخبار اندیشهمدرسه فصلی آکادمی طومار اندیشه، با موضوع «الهیات سیاسی: از مبانی نظری تا زمینهٔ ایرانی» برنامه جدید خود را در فصل پاییز برای علاقمندان شرکت در کلاس ها منتشر کرد.

علی میرسپاسی در برنامه جامعه‌شناسی و ایران معاصر (۲)

اخبار اندیشهنشست جامعه‌شناسی و ایران معاصر (۲)؛ تأملی درباب دانشگاه به‌عنوان انجمن مدنی با سخنرانی دکتر علی میرسپاسی استاد جامعه‌شناسی، مطالعات خاورمیانه و اسلام در دانشگاه نیویورک، و رئیس مرکز مطالعات ایران‌شناسی دانشگاه نیویورک در فضای مجازی برگزار می شود.

مروری بر کتاب «فراخنای آزادی و عدالت» اثر سید علی محمودی

فلسفه ای که در میانه جنایت آمریکا با کودتا در ایران و شیلی و جنگ ویتنام شکل گرفت / جان رالز، دو مفهوم آزادی و عدالت را با هم پیوند داده است

اخبار اندیشهکتاب فراخنای آزادی و عدالت، شرحی خوشخوان و فراگیر از اندیشه‌های جان رالز ارائه داده و اندیشه‌های این فیلسوف را در زمینه و زمانه‌اش بررسی می‌کند...رالز در دوره دانشجویی و سپس در مقام استادی دانشگاه، پیگیر رنج‌ها و دردهای مردم بی‌پناه در کشورهای جنوب بود که تجاوز ارتش ایالات متحده به ویتنام، راه انداختن کودتا در برخی کشورها، از جمله در دوران نهضت ملی ایران به رهبری محمد مصدق، از نمونه‌های بارز آن بود. این تجربه‌ها رالز را بر آن داشت که در سرشت و سرنوشت انسان‌ها اندیشه کند و تفلسف را با تحول، و تعبیر را با تغییر همراه سازد.از این جهت می‌توان گفت که نظریه‌های رالز، انتزاعی و بدون دغدغه واقعی و پشتوانه تجربی نیست.

وقتی انتخابات، مدیران وفادار سیاسی را جایگزین کارمندان با تجربه می کند/ پیامدهای منفی جابه‌جایی‌های سیاسی بر کیفیت ارائه خدمات

اخبار اندیشهدموکراسی محلی بدون نهادهای مکمل قوی، ممکن است به جای افزایش پاسخگویی، به کاهش کارایی منجر شود. در غیاب بوروکراسی شایسته‌سالار و عایق‌شده از تغییرات سیاسی، هر تغییر قدرت به قیمت از دست رفتن تجربه سازمانی، کاهش کیفیت نیروی انسانی و افت عملکرد دانش‌آموزان تمام می‌شود. این مسأله نه تنها برای برزیل، بلکه برای ده‌ها کشور در حال توسعه دیگر که ساختار مشابهی دارند، یک هشدار جدی است. تقویت نهادهای خدمات عمومی، محدود کردن انتصابات سیاسی در پست‌های کلیدی و اولویت دادن به شایستگی بر وفاداری، از مهم‌ترین درس‌هایی است که می‌توان از این تجربه گرفت.

روز جهانی فلسفه با حضور فلاسفه جهان در «خانه حکمت ایرانیان در وین» برگزار شد

فیلسوف آمریکایی: ۷۲ درصد مردم جهان در رژیم های اقتدارگرا زندگی می کنند / آمریکا در آستانه تبدیل به حکومت خودکامه / جهان در آستانه تغییر پارادایمیک

اخبار اندیشهبه مناسبت روز جهانی فلسفه، «خانه حکمت ایرانیان در اتریش» به همت رایزنی فرهنگی ایران در وین و با همکاری دانشگاه تبریز، نشستی بین‌المللی با عنوان «آینده جهان و مسائل نوین فلسفی» و با حضور برجسته‌ترین فلاسفه معاصر جهان برگزار کرد. در این همایش مجازی، اندیشمندانی از اروپا، آمریکا و آسیا درباره «آینده فلسفه و چالش‌های انسان در عصر هوش مصنوعی» سخن گفتند. آنان تأکید کردند که جهان در میانه موج‌های بی‌سابقه فناوری، رسانه‌ای و سیاسی قرار گرفته است و تنها با «احیای تفکر فلسفی» است که می‌توان مانع تبدیل انسان به ابزاری در خدمت قدرت و فناوری شد.

«اصقلاب: سیاست، ناجنبش و انقلاب در گفت‌وگو با آصف بیات» منتشر شد/ هفت گفت‌وگو با آصف بیات

اخبار اندیشهمجموعه گفت‌وگوهای با آصف بیات که توسط احمد غلامی و شیما بهره‌مند فراهم آمده جنبه‌های مهمی از زندگی و تکوین اندیشه بیات را روشن می‌سازد.

پارادایم اقتصاد اتریشی چگونه در ایران یارگیری کرد و چرا؟ / از پروپاگاندای میلیاردی تا تنبلی فکری / ریشه‌های نفوذ پارادایم «ضد-تجربه» اتریشی در ایران

اخبار اندیشه  اگر اقتصاد نوکلاسیک برای عمومی شدن، ریاضیات زیادی دشواری دارد و برای آموختنش باید رنج ریاضیاتی کشید، اگر مارکسیسم نیازمند مباحث فلسفی ست*، در عوض اقتصاد اتریشی هیچ نمی‌خواهد جز «تفت دادن». ردیف کردن یک سری گزاره که به نظر منطقی می‌رسند و چون منطقی به نظر می‌رسند حتما با دنیای واقع هم منطبق‌اند. این هم با خوی ایرانیان هماهنگ است و هم با تنبلی فکری‌شان.