فلسفه سیاسی

تبیین سرگردانی ایران در توسعه تا غیاب دولت توسط حجاریان / امنیت و عدالت خصوصی حکمرانی جدید می آفریند / فاجعه آزادسازی اقتصادی بدون انضباط و عدالت

اخبار اندیشهتوماس هابز در لویاتان می‌نویسد: «اگر قدرتی کافی تأسیس نشود تا امنیت ما را تأمین کند، در آن صورت هرکس می‌تواند حقاً برای رعایت احتیاط در مقابل دیگران بر قدرت و مهارت خویش تکیه کند و چنین هم خواهد کرد.» آنچه در ناصیه حکمرانی ما، در پرتو فقدان تئوری توسعه و تئوری عدالت رخ می‌نمایاند، غیبت دولت در حوزه تمهید امنیت عمومی است. در چنین وضعیتی، خصوصاً در جوامع طبقاتی‌شده، میل به تأمین امنیت خصوصی افزایش پیدا می‌کند. به عبارتی هر که پول‌اش بیش، امنیت‌اش بیشتر!

بازاندیشیدن به «ملت-دولت»/ بازگشت به فاز نخست انقلاب و خلق «سوژه‌های سیاسی» و «اراده عام» / دولت اخته خود را ویران می‌کند

اخبار اندیشهجامعه‌ی امروز ما، جامعه‌ی پرمشکلی است. با اندکی تأمل بر علل بروز و ظهور این مشکلات، نقش دولت‌ها را بسیار برجسته می‌بینیم. به بیان دیگر، هرجا مشکلی هست، جای پای دولتی هم هست. لذا، در تحلیل نهایی، دولت‌ها در ایران، همواره خود انکار و عدوی خود بوده‌اند، و خود، خویش را اخته و فاقد فالوس نموده‌اند. از این‌رو، شاید بتوان نتیجه گرفت که تنها راه نجات دولت از خویش، از میان برخاستن آن و ایجاد فضایی برای استقرار دولتی متفاوت است.

در همایش «مبانی علمی و فلسفی هوش مصنوعی» مطرح شد

رضا داوری اردکانی: هوش مصنوعی، مرحله اخیر رشد تکنولوژی است، خدا کند که مرحله آخر آن نباشد

اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی:‌ هوش مصنوعی، چیزی بیش از یک ماشین عظیم پر از اطلاعات و اطلاعات‌پرداز است. هوش مصنوعی می‌تواند منشاء آثار مفید و مضر باشد. اما به احتمال قوی در جهانی که نشان مهر و دوستی در آن کمتر پیدا و میل به قهر و دشمنی غالب است، قدرت ویرانگری بیشتری دارد. هوش مصنوعی، مرحله اخیر رشد تکنولوژی است و خدا کند که مرحله آخر آن نباشد.

پروژه فیرحی: از شالوده‌شکنی سنت تا احیای «پیامبرِ قرارداد» / آتن منشاء تمدن غرب؛ چرا مدینه پیامبر مبنای تمدن ما نباشد؟ /بازخوانی سنت برای دموکراسی

اخبار اندیشهاز آنجا که آتن، شهری کوچک بود و قابلیت تحلیلی بیشتری داشت، به مثالی مناسب برای تحلیل نظم و مناسبات سیاسی تبدیل شد. پس اگر برای آتن چنین جایگاهی ممکن باشد، مدینه پیامبر که وضعیتی مشابه با آتن داشت می‌تواند به منزله نمونه و الگوی تحلیل قرار گیرد. به تعبیر دیگر، اگر متفکران غربی به تأمل پیرامون آتن به منزله «شهر» (یا مدینه به تعبیر فارابی) می‌­پردازند، فیرحی این بار به تأمل درباره­ مدینه­ پیامبر به منزله­ «شهر» و الگویی برای تحلیل سیاسی می­‌پردازد و چه جالب که این شهر، خود «مدینه» نیز نام یافته است.

نگاهی به کتاب «راهنمای آکسفورد در تاریخ فلسفه سیاسی»

جنگ خوب است یا بد؟ / ماکیاولی علیه مور

اخبار اندیشهبخش آخر کتاب به گفت‌وگویی می‌پردازد که هرگز در تاریخ رخ نداده است بلکه گفت‌و گویی نمادین و تحلیلی میان ماکیاولی و تامس مور است تا تضاد فکری بین دو نگاه متفاوت در عصر نوزایی را نشان دهد. ماکیاولی که در این دوران نماینده واقع‌گرایی سیاسی و حفظ قدرت است و تامس مور که با نگاه اخلاقی و اومانیستی معتقد است سیاست باید در خدمت مردم باشد.

نگاهی به کتاب «بحران در آگاهی اروپایی»

چگونه تلاطم‌های سیاسی و فلسفی، آگاهی مدرن اروپا را شکل داد؟ / فلسفه و بحران‌های مدرن ،از قرون وسطی تا ایدئالیسم آلمانی

اخبار اندیشهبحران در آگاهی اروپایی نوشته بهنام جودی در دو جلد توسط شرکت هزاره سوم اندیشه منتشر شده است. این کتاب، راهنمایی بر اندیشه فلسفی و سیاسی مدرن، از خاستگاه‌های قرون وسطایی آن تا قرن نوزدهم، است و مروری بر ادبیات مربوط به این حوزه را عرضه می‌کند.

آیت الله سید محمدعلی ایازی ویژگی های منظومه فکری صاحب تفسیر المیزان را بررسی کرد

پذیرش مخالف درس بزرگ اندیشه های علامه طباطبایی برای امروز ایران / دستاوردهای علامه طباطبایی برای جهان / قهرمان مبارزه با غلو و خرافات

اخبار اندیشهسیدحسین نصر برخی کتاب‌های علامه طباطبایی را به انگلیسی ترجمه کرده است. هانری کربن، فیلسوف، اسلام‌شناس و ایران‌شناس فرانسوی نیز به مناسبت‌هایی درباره علامه ‌طباطبایی و آثارش کارهایی انجام داده است. این ارتباط طی نزدیک به دو دهه ادامه یافت و شامل گفت‌وگوهایی درباره موضوعات تاریخی، فلسفی و الهیاتی مرتبط با تشیع بود.بخشی از این مباحث بعدها در قالب آثار مکتوب منتشر شد، از جمله در کتاب‌هایی با عنوان «شیعه: مجموعه مذاکرات با پروفسور هانری کربن و رسالت تشیع در دنیای امروز». علامه طباطبایی همچنین در همکاری با کنث مورگان، استاد آمریکایی مطالعات دینی، متونی مقدماتی درباره اسلام نگاشت که با هدف ترجمه و معرفی به مخاطبان غربی تهیه شدند.

شماره سی و پنجم مجله سیاست‌نامه منتشر شد

ترجمان آزادی

اخبار اندیشهداستان جلد سیاست‌نامه به مناسبت نودمین سالروز تولد استاد دکتر عزت‌الله فولادوند، به این استاد مسلم ترجمه آثار اندیشه سیاسی و فلسفه اختصاص داده شده است.

تحلیلی تند و انتقادی درباره "ابتذال" و "سترونی" عرصۀ سیاست در ایران

محمدرضا تاجیک از ابتذال سیاست در ایران می گوید / مردم ایران سیاست را عجوزه کریه منظر می‌بینند

اخبار اندیشهدر فقدان تامل اندیشگی و این فقدان اراده-به-تغییر، سامان اخلاقیِ دروغین و دردناک و تهی از نیکی و حقیقت‌مندی بر زیست فردی و اجتماعی ایرانیان حاکم شده است که دیگر زیستن نمی‌توانش دانست. می‌بیند در این ناوضعیتی (وضعیت انجماد و سترونی و تعلیق) که بر جامعه حاکم شده است، دیگر کسی از کرامت و عدالت و فضلیت برخوردار نیست، و زندگی تبدیل به یک سامان اخلاقی ویران و مرگ‌آفرین و هم‌بستۀ روح تباه و تبهکار طالبان قدرت و منفعت گردیده است.

میلاد نوری پیرامون کتاب «خردورزی در متن تاریخ» می گوید

خردورزی در هزارتوی تاریخ / فراخوانی برای بازخوانی سنت ایرانی با عینک مک‌اینتایر / حقیقت لرزان نیست، زنده است

اخبار اندیشهمن فکر می‌کنم که اندیشه مک‌اینتایر برای جامعه ایرانی که از گسست اجتماعی و ضعفِ گفت‌وگوی جمعی رنج می‌برد، اهمیت بنیادین دارد. ما به جماعت‌باوریِ اخلاقیِ او نیاز داریم تا امکانِ کنشِ مشارکتی را بازسازی کنیم.با این‌ حال، ما به عقلانیتِ لیبرال هم نیازمندیم تا دموکراسی را تحقق بخشیم و حقوق بشر را پاس بداریم. شاید رسالت ما این باشد که توامان به مک‌اینتایر و لیبرالیسمی نزدیک شویم که او نقد می‌کند؛ باید بکوشیم گفت‌وگوی‌مان با سنت و عقلِ مدرن را حفظ کنیم، بی‌آنکه در دامِ هیچ ‌یک فرو افتیم.

تقدیر از اسلام شناس اتریشی در وین / ایران‌شناسی پلی برای دیپلماسی فرهنگی و درک تمدنی

اخبار اندیشهرودریگر لولکر گفت:‌ ایران‌شناسی آینده، باید پلی میان معرفت، دیپلماسی فرهنگی و درک تمدنی بسازد - پلی که بر پایه احترام متقابل و علاقه به حقیقت استوار باشد.

چه چیزی را دربارۀ ایرانِ امروز نمی‌دانیم؟ / نئولیبرالیسم سازنده انسان منفعت جو در برابر انسان مبارز / چه بر سر هویت‌های مقاومت دینی مانند ایران آمد؟

اخبار اندیشهپنداری، سرها در گریبان است و کس جز پیش پا را دید نتواند. پنداری زمستان سیاست است.اما چه باید کرد یا چه می‌توان کرد اگر این «نداستن»ها را سبب در «نخواستن»ها باشد؟ به بیان دیگر، چنان‌چه اهالی قدرت را اساسا اراده-به-دانستنِ راز درون‌پردۀ تغییر حال و احوال خود و جامعه نباشد، چه باید کرد؟ نمی‌دانم.

بررسی فلسفی اتهام پژمان جمشیدی و واکنش ها به آن / زمانی که حقیقت قربانی سرعت و هیجان می شود / همه داریم اشتباهات بزرگ مرتکب می شویم و خبر نداریم؟

اخبار اندیشهدر این آینه (ماجرای پژمان جمشیدی)، دو چهره از بی‌عدالتی پیداست. بی‌عدالتی در حق قربانی، اگر صدایش را نشنویم و بی‌عدالتی در حق حقیقت، اگر پیش از وقت حکم بدهیم. یادمان باشد که اگر هانا آرنت می‌گفت که اندیشیدن، نخستین شکل مقاومت در برابر شر است (Arendt, 1963). در زمانۀ ما، شاید بتوان گفت: اندیشیدن، نخستین شکل مقاومت در برابر هیجان قضاوت است. یعنی مکثی میان خبر و حکم، میان شنیدن و گفتن. یعنی جایی در درون ما هنوز بتواند بپرسد: آیا می‌دانم، یا فقط می‌خواهم که بدانم؟!

یحیی فوزی و میراث علامه نائینی برای ایران امروز

همزیستی دین و تجدد / اندیشه آیت‌الله نائینی برای تعامل «جامعه دینی» با «جهان مدرن» راهگشاست

اخبار اندیشهاندیشه نائینی، با ترکیب «فلسفه تاریخی»، «تحلیل فقهی» و «اجتهاد دینی»، الگویی نو از حکومت دینی ارائه می‌دهد که در آن مردم نقش فعالی دارند، قدرت سیاسی محدود و پاسخگوست و عدالت اجتماعی تحقق می‌یابد. پیام اصلی نائینی برای عصر حاضر، بازاندیشی در نظریه حکومت دینی با ایجاد توازن میان «حاکمیت الهی» و «اراده مردم»، میان «اجتهاد دینی» و «عقلانیت سیاسی» و میان «سنت اسلامی» و «مقتضیات زمان» است؛ الگویی بومی از مردم‌سالاری دینی بر پایه اجتهاد، عدالت و آزادی.

"دانشگاه ایرانی" را آرش حیدری و زهره عزیزآبادی بررسی کردند

چرا به جای فهم «هستی»ها، تمرکز بر «نیستی‌ها» کردیم؟ / نزاع بنیادگرایی و استعمارزدگی در دانشگاه / «نفرت از لحظه اکنون»، و تبدیل دانشگاه به سهامی خاص

اخبار اندیشه آرش حیدری: در سال‌های اخیر، بحث درباره‌ وضعیت دانشگاه در ایران بیش از همیشه به موضوعی فکری و اجتماعی بدل شده است. اما اغلب تحلیل‌ها، از اصلاح ساختار تا بومی‌سازی، به نظر می‌رسد بر نوعی «نبود» استوارند؛ دانشگاهی که به‌درستی شکل نگرفته، دانشی که محقق نشده، الگویی که باید از نو ساخته شود.

مروری بر اندیشه فلسفه سیاسی علامه محمد حسین نائینی

دفاع فقیه از قانون؛ تأسیس حکومت مشروطه تکلیفی شرعی است / فقه سیاسی نائینی، جایگزین عقل جمعی در عصر غیبت/ کتاب نائینی فقه را به درون تجدد برد

اخبار اندیشهنائینی محدود بودن قدرت را لازمه دین می‌داند و منشأ این محدودیت را در آموزه عصمت می‌جوید. در حکومت معصوم، آزادی و مساوات تضمین می‌شود اما در عصر غیبت، باید ساختاری ایجاد کرد که بیشترین شباهت را به آن وضعیت داشته باشد. نائینی این ساختار را در حکومت انجمنی و قانون‌مند جست‌وجو می‌کند.

نقد و بررسی نظریه ایرانشهر در دانشگاه تهران

تأثیر طباطبایی بر تاریخ اندیشه سیاسی ایران / پیوند اندیشه ایرانی با سنت‌های دینی / ارائه مبانی فلسفه سیاسی ایرانشهری

اخبار اندیشهدر دومین نشست نقد و بررسی نظریه «ایرانشهر» جواد طباطبایی، که در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد، دکتر احمد بستانی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، به تحلیل و تبیین پروژه فکری طباطبایی پرداخت و ویژگی‌های برجسته آن را بررسی کرد. از نظر بستانی یکی از مهم‌ترین دستاوردهای طباطبایی، پژوهش‌های مستقل او در تاریخ اندیشه سیاسی ایرانی است که به‌ویژه بر اساس اصول فلسفه سیاسی انجام شده و از تاریخ‌نگاری صرف متمایز است.

آیا نظریه چند فرهنگی برای ایران مناسب است؟ احمد بستانی بررسی کرد

خطرات نظریه چندفرهنگی کیملیکا در تشدید قوم‌گرایی و تجزیه‌طلبی در ایران / چرا مدل «حق جمعی» در ایران نتیجه معکوس دارد

اخبار اندیشهآیا در ایران دولت ملی قدرتمندی داریم که برابری، شهروندی، حقوق برابر زن و مرد، حقوق برابر اقلیت‌های دینی و امثالهم را به رسمیت شناخته باشد؟ و آیا نظام لیبرال دموکراسی داریم تا بخواهیم در این چارچوب حرکت کنیم؟ برای مثال دختری در خوزستان آیا اولویتش این است که به زور شوهرش ندهند، حق تحصیل داشته باشد، از حقوق برابر با مردم برخوردار باشد یا این که به عنوان یک عرب، حقوق قومی عربی اش به رسمیت شناخته شود؟

بررسی «همبستگی انسانی در پرتو نظریه و روایت» نوشته مرتضی نوری

ریچارد رورتی؛ زدن پل میان نظریه دورکیم و روایت ریکور / قدرت روایت در پسامتافیزیک / فراتر از عقل کانتی؛ همبستگی «ساختنی» رورتی بر شالوده امیدهای مشترک

اخبار اندیشهکتاب «همبستگی انسانی در پرتو نظریه و روایت»، با جسارتی ستودنی می‌کوشد تا میان دو قلمرو نظریه انتزاعی همبستگی و جهان انضمامی و زیسته روایت، پل بزند و نشان دهد چگونه در عصر فروپاشی کلان‌روایت‌های متافیزیکی، می‌توان همبستگی را نه بر بنیان‌های متزلزل «ذات مشترک بشر»، بلکه بر شالوده امیدها، آرزوها و داستان‌های مشترک بنا نهاد...ملکیان بر سه ویژگی ممتاز کتاب تأکید کرد: اول، کتاب «گزارش و تحلیل خیلی دقیقی» از آرای ریچارد رورتی است دوم، بخش نقد رورتی برخوردار از «کمال انصاف» و «بی‌طرفی» است و سوم، که شاید مهم‌ترین نکته باشد، این اثر نمونه‌ای اعلا از «نگارش به تمام معنا پژوهشی» است.

نشست «دولت و جامعه در ایران پسا اسنپ بک»

اخبار اندیشهگروه جامعه شناسی سیاسی انجمن جامعه شناسی ایران نشست «دولت و جامعه در ایران پسا اسنپ بک» با توجه به پیامدهای اقتصادی، برگزار می کند.

انجمن جامعه شناسی ایران برگزار می کند

نشست «بازخوانی اجتماعی جنگ ۱۲ روزه؛ مناسک و جنگ»

اخبار اندیشهسلسله نشست های انجمن جامعه شناسی ایران با همکاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، این بار نشستی با موضوع «بازخوانی اجتماعی جنگ ۱۲ روزه؛ مناسک و جنگ» را برگزار می کند.

نظریه ای که جهان را با چالش های جدید مواجه کرد

فیلسوف دموکراسی / دانش، حقیقت و ارزش ایستا نیستند

اخبار اندیشهیاسر پوراسماعیل: حقیقت نزد دیویی امری عملی است که می‌تواند دگرگون شود و در بسترها یا زمینه‌های گوناگون تغییر می‌کند، در حالی که فلسفۀ سنّتی حقیقت را مفهومی ازلی و ابدی و مطلق می‌داند که مستقل از فعالیت انسانی وجود دارد.

عارف مسعودی روایت جواد را در حوزه توسعه به بررسی نشست

طباطبایی و تاکید بر تدوین مبانی فلسفی برای توسعه / سنت ایدئولوژیک‌شده، سد راه توسعه / دو رکن توسعه در دنیای جدید: خرد تکنولوژیک و خرد دموکراتیک

اخبار اندیشه عارف مسعودی گفت:‌ در این کتاب ذکر کردیم که سنت در برزخ ایدئولوژی گیر کرد. ما به تعبیر پل ریکور یک سنت می‌توانیم داشته باشیم که مخزنی است که در درون آن تنش‌ها بین رسوب‌گذاری‌ها و نوآوری‌ها صورت می‌گیرد. این دیدی بود که تا قبل از ایدئولوژیک شدن به سنت وجود داشت. در مشروطه هم همین دید وجود داشت. اما از دوره‌ای به بعد این فضیلت از دست رفت زیرا سنت دچار ایدئولوژی شد و تبدیل به یک سنگ خارایی شد که نمی‌توان به آن نفوذ کرد و صرفاً باید آن را پذیرفت.

  حاکم حکیم؛ نظری بر اندیشه سیاسی سهروردی

اخبار اندیشهاصطلاح مهم دیگر سهروردی، عالم مثال یا عالم خیال است که بدون شناخت آن نمی توان به اندیشه سیاسی او راه برد. عالم مثال، جایی میان جهان معقول و عالم محسوس است، که تنها اصحاب طریقت، قادر به مشاهده آن هستند. این عالم، که سهروردی از آن به «ناکجاآباد» یا «اقلیم هشتم» یاد می کند، جایگاه مجردات و صُوَری است که حالّ در جوهر مادی نیستند. شیخ شهاب الدین همانند فلوطین، نفس انسانی را مایل به صعود به «موطن آسمانی» می‌داند و جهان ماده را مصداق «غربت» می‌شناسد. از این رو، نظم سیاسی مطلوب، آن نظامی است که زمینه‌ساز اتصال انسان به راس نظام هستی، یعنی نورالانوار شود. 

نقد و بررسی نظریه ایرانشهر دکتر جواد طباطبایی در دانشگاه تهران

اخبار اندیشهکانون جهان ایرانی دانشگاه تهران با همکاری نشر فلات سلسله نشست های «نقد و بررسی نظریه ایرانشهر دکتر جواد طباطبایی» برگزار می کنند.

پریشانی داوری اردکانی از نظمی که برای سلاخ‌خانه مناسب است / از بی‌نظمی بیمارستان تا اتوبان دوطبقه /بحران توسعه‌نیافتگی در پوشش ظواهر مدرن 

اخبار اندیشهاگر گفته ام که به مسائل جزیی بی اعتنا نباشیم مراد این بوده است که بسیاری از غفلت ها و رویکردهای ما به مسائل هر روزی مثل ترافیک و خیابان کشی و بخصوص مدیریت مظاهر درک و فهم و تواناییها، ناتواناییهای ما در حل مسائل هستند و توقع نداشته باشیم که که همه مسائل در عزل و نصب های سیاسی حل شود. آنچه از قول من نقل شده است ارتباطی بسیار اندک آنهم ظاهری با گفته مزبور دارد. و نکته آخر اینکه به اصل قضیه و بحث فلسفی هیچ اعتنایی نشده است. اگر به فلسفه و تفکر اعتنا داشتیم مسلما سخن یکدیگر را بهتر می فهمیدیم. 

در مراسم افتتاحیه همایش کنکاش‌های مفهومی مطرح شد

روایت پرویز پیران از قدرت زنان: کلید عبور از «جامعه لحظه‌ای» در دستان زنان است / زوال خرد جمعی و کابوس «مدرنیته معکوس» در تاریخ ۱٥۰ ساله ایران

اخبار اندیشهپرویز پیران با یادآوری نقش جامعه‌شناسی در نقد و بازاندیشی گفت: «جامعه‌شناسی نقاد است و بدون نقد نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد. ما باید از خود بپرسیم که جامعه‌شناسی ایرانی چگونه می‌تواند در خدمت فهم و ساخت آینده ایران باشد.»

حسین راغفر و ناصر زرافشان در نشست نقد و بررسی کتاب«ویروس لیبرال» مطرح کردند

نئولیبرالیسم فاجعه ای که انسان را از جامعه می گیرد / بی معنایی نئولیبرالیسم ایران را به فنا می برد؟

اخبار اندیشهناصر زرافشان گفت:‌ نئولیبرالیسم هیچ مبانی نظری و اجتماعی مشخصی ندارد و اصلاً بی‌معنی است. حتی با خود فلسفه لیبرالی هم تشابهی ندارد. بیشتر عنوانی جعلی است که بیشتر برای یک رشته از سیاست‌های عملی سرمایه‌داری انتخاب شده است و برای مواجه با کاهش نرخ سود و بحرانی که در نیمه دوم سده بیستم برای سرمایه داری بوجود آمد اجرایی شد.

تنفر شدید نیروهای درون سیستم از یکدیگر / سرمایه سیاسی برای ایران امروز

اخبار اندیشهسرمایه قدرت همچون سرمایه اقتصادی است و برای تولید و قوام و دوام آن نیاز به امنیت دارد. اگر امنیت برای تولید «کالای قدرت» در جامعه‌ای فراهم نشود حاکمیت ملی در معرض آسیب‌ها و بیماری های گوناگون قرار می‌گیرد. یک دغدغه مهم برای هر نظام سیاسی نه‌تنها حفظ خود بلکه حفظ سرمایه‌های قدرت است...اینک باید دید که در ایران کدام‌یک از این سرمایه‌ها به حدی مصرف شده یا محدود شده‌اند که دیگر از حیث تولید قدرت سیاسی عقیم‌اند. اگر ظرفیت های تولید سرمایه سیاسی زائل شده باشد نیروهای سیاسی باید تدبیر کنند که در بحران چگونه می‌توان سرمایه قدرت را «تولید» کرد.