هر کدام از ما نه یک بار و دو بار، که بارها و بارها داغ شدن موضوع حذف کنکور از نظام آموزشی و بعد ابتر و بی‌نتیجه ماندن تمام بحث‌های کارشناسی و کمیسیون‌های تخصصی را به خاطر می‌آوریم. اما آیا حمله به آخرین حلقۀ یک زنجیره بیمار و معیوب و حذف رادیکال آن، ممکن و اساسا عقلانی است؟
روشن است که کنکور یک بلای آسمانی نازل شده بر سیستم آموزشی کشور نیست، بلکه زاییدۀ ۱۲ سال تکیه و تأکید بر محفوظات، کم‌توجهی به پرورش قدرت تحلیل و حل‌ِ مسئله، رها کردن ظرفیت هوش‌های چندگانه و پرستش بی‌چون و چرای هوش ریاضی، ناچیز انگاشتن تفکر واگرا و خلاقانه، ستایش نمرهٔ ۲۰ و ۱۹ و توقع خروجی‌های شبیه به هم و از دم پزشک و مهندس و وکیل است.
خاتمۀ این سیستم معیوب و پایاترین روش برای ارزش‌یابی و ورود به مرحلۀ بعد چه می‌تواند باشد؟ بله، درود بر کنکور و سوال‌های چندگزینه‌ای! در چنین شرایطی آزمون‌های چندگزینه‌ای از آن‌جا که می‌توانند در مدت زمان کم، هدف‌های متعدد آموزشی را اندازه‌گیری کنند و از آن‌جا که کنکور قصد ارزش‌یابی ۱۲ سال تحصیلی را دارد، حلقۀ نهایی این سیستم بیمار و غربالی برای انتخاب ورودی دانشگاه‌ها می‌شود. سوال‌هایی که از حیث ماهیت غالباً متمرکز بر «دانش»اند و اصولا سطوح بالاتر شناختی را مورد سنجش قرار نمی‌دهند. با این توصیف، چه‌گونه حذف کنکور را منجی نظام آموزشی می‌دانیم و به جای به چالش کشیدن سیستمی که چنین ابزار سنجشی را به ارمغان آورده است، مدام و پی‌درپی برای حذفِ «معلول»، کارگروه و ضرب‌الاجل تعیین می‌کنیم؟
اگر می‌خواهیم کنکور، آن غولِ عذاب‌آورِ ترسناک نباشد، راه‌حل را باید در اصلاح اصولی و تدریجی نظام آموزشی جست‌وجو کنیم. روزی که خلاقیت تنها یک واژه در لغت‌نامه نبوده و آثار آن در برنامۀ درسی و محیط آموزشی قابل مشاهده و ملموس باشد، قدرت تحلیل و حل مسئله از اهداف غایی آموزشی تلقی شود، آموزش‌های فنی و حرفه‌ایِ اثربخش و کارآمد به عنوان مدخلی برای ورود به بازارکار و کاهش متقاضیان ورود به دانشگاه در نظر گرفته شود، می‌توان به پایان سلطۀ کنکور بر نظام آموزشی کشور امیدوار شد.
دانستن این نکته نیز ضروری است که کنکور با ویژگی‌های فعلی، فقط یک نقطۀ پایان برای تحصیل در مدرسه و آزمونی برای ورود به دانشگاه نیست. بلکه میان ویژگی‌های سوالات کنکور (سوالات چندگزینه‌ای)، نتایج آزمون و انتخاب قبول‌شدگان در دانشگاه، با تولید علم و پویایی علمی، رابطه وجود دارد و متداول شدن استفاده از سوالات چندگزینه‌ای می‌تواند مضراتی حتی برای انتخاب افراد برای کارکنان و پست‌های سازمانی داشته باشد.
* روان‌شناس بالینی
نظر شما