علی پاکزاد: هنوز بسیاری از ام تنها ارتباطی که باسیستم بانکی داریم مراجعه دو تا سه ماه یک بار برای واریزی قبض های آب و برق و تلفن است که هر باز نیز برای انیکار با صفهای طولانی مواجه می شویم و از اتلاف وقت خود و سرعت پایین کارمند پشت باجه ناراضی هستیم.
البته این فضا باید حداقل در این چند سال اخیر کمرنگ تر شده باشد و صفهای طولانی کوتاه تر و با توجه به تنوع مبادی انتقال پول نیاز مردم به مراجعه به باجه ها و حضور در داخل شعب کمتر شده باشد ولی می بینیم که این اتفاق نیفتاده و هنوز در ابتدا و انتهای ماه در شعب بانکها همچنان با ازدحام مردم مواجه می شویم.
خدمات نوین اما ناشناس
دلیل این مسئله چیست؟ چرا در حالی که می بینیم بر اساس امارهای بانکی بالغ بر 90 میلیون کارت بانک در توزیع شده و امکان استفاده از اینترنت و POS های خارج از شعب برای پرداخت و در یافتهای بانکی وجود دارد هنوز می بینیم باجه بانکها هنوز محل اصلی مراجعه مردم محسوب می شوند؟
شاید بتوانیم پاسخ این سئوالات را در نظر سنجی پیدا کنمی که توسط بانک مرکزی طی سالهای 87 و88 در مناطق شهر نشین کشور انجام گرفته است. بر اساس نظر سنجی صورت گرفته در مناطق شهری کشور علی رغم آنکه بالغ بر 90 میلیون عابر بانک توسط سیستم بانکی صادر شده است بالغ بر 56 درصد از شهر نشینان کشور حتی یک کارت بانک یا همان عابر بانک ندارند، داشتن عابر بانک از این جهت اهمیت دارد که طی سلاهای گذشته در عمل عابر بانک ها کلید ارتباط شهروندان با سیستم ها خدمات نوین بانکداری تبدیل شده اند. یعنی در حالی که 87 درصد از شهرنشین ها حداقل یک حساب بانکی دارند یعنی سطح ارتباط مردم با سیستم سنتی بانکداری کشور هنوز بسیار بیشتر از ارتباط مردم با سیستم های نوین بانکداری است هنوز بسیاری از مردم از خدمات بانکی در حد کیف پول استفاده می کنند در حالی که طی یک دهه گذشته تنوع خدمات سیستم بانکی بسیار بیشتر شده است ولی مردم آشنایی کافی با این خدمات نداشته و اصلا نمی دانند از این ابزارها چگونه می توانند در زندگی روزمره استفاده کنند.
بانکه در نگاه شهرنشین های ایرانی در حد کیف پولهایی است در جیب دارند و هرگاه دریافت و پرداختی دارند از ان استفاده می کنند و یا در نهایت قلک های بزرگی هستند که اگر بتوانند از آنها وام می گیرند در حالی که گسترده حضور خدمات بانکی نوین بسیار بیشتر از این مراجعات ساده است.
در نظر سنجی صورت گرفته از سوی بانک مرکزی نشان می دهد بخش عمده ای از جامعه شهرنشین ما با ساده ترین خدمات و عباراتی که در استفاده از خدمات بانکی تعیین کننده هستند آشنایی ندارند.
در حالی که حدود ده سالی از آغاز استفاده از پایانه های فروش الکترونیکی در فروشگاههای خرده فروشی می گذرد، شاید بسیار عجیب به نظر برسد که بر اساس نظر سنجی بانک مرکزی بالغ بر 54 درصد از مردم حتی نام پایانه فروش الکترونیکی به گوششان نخورده باشد در حالی که 85 درصد از مردم با عابر بانک آشنایی دارند. یعنی در حالی که یک خدمت مشابه از سوی دو نوع ابزار بانکی ارایه می شود شکلی از خدمات که شاید بسیار گسترده تر از عابر بانکها است برای بخش عمده ای از مردم نا شناس باقی مانده است.
در این زمینه مثال های فراوانی دیگری هم وجود دارد که نگاهی به نتایج این نظر سنجی نشان می دهد از بین 24 اصطلاح رایج اقتصادی و بانکی مورد پرسش در نظر سنجی بانک مرکزی بخش عمده ای از اصطلاحاتی که برای خدمات نوین بانکی به کار برده می شوند برای بخش عمده ای از مردم ناشانس است و البته در مورد خدمات رایج بانکداری سنتی نیز این نا آشنایی ضریب قابل توجهی دارد.مطابق نتایج تازه ترین نظرسنجی بانک مرکزی، 5.4 درصد شهرنشینان تا کنون چیزی به نام چک پول نشنیده اند و12.7 درصد نیز تاکنون چیزی در مورد نرخ سود نشنیده اند.
توزیع افراد پاسخگو برحسب میزان علاقه مندی به مفاهیم مالی (مانند نرخ سود، بورس، نرخ ارز، چک پول، سفته، شبکه شتاب، انواع حساب های بانکی و ....) نشان می دهد که 36.2 درصد از آنان به هیچ عنوان علاقه ای به این مفاهیم ند ارند،20.3 درصد از آنان بی تفاوت بوده، 36.9 درصد تا حدودی علاقه دارند و 6.6 درصد خیلی علاقه مند هستند.
مبادلات نقدی هوز اولویت اصلی است
این عدم آشنایی و بی علاقگی از کجا ناشی می شود؟ در جواب به این پرسش بهتر است به بخش دیگری از این نظر سنجی مراجعه کنیم که در آن از شهرنشینان دلایل دارا نبودن حساب بانکی پرسیده شده است.
بر اساس نتایج حاصل از این بخش 64 درصد از مردم در پاسخ گفته اند: پول کافی ندارم تا در بانک بگذارم. این پاسخ به خوبی نشان می دهد که چرا مردم از خدمات بانکی در حد دریافت و پرداخت استفاده می کنند زیرا بخش عمده ای از مردم تنها زمانی که قصد دارند حقوق خود را دریافت کنند و یا پرداختهای رسمی خود را انجام دهند به سیستم بانکی نیاز دارند به غیر از آنکه هنوز معاملات نقدی در اولیوت ذهنی تمام مردم مردم قرار دارد که شاهد این نکته سهم 29 درصدی افزادی است که عنوان کرده اند دلیل عدم گشایش حساب بانکی از سوی آنها عدم نیاز به داشتن این نوع حسابها است و البته حدود 9 /0 درصد از مردم نیز صراحتا عنوان کرده اند که معامله با پول نقد را ترجیح می دهند.
بررسی همین شاخص های این نظر سنجی نشان می دهد در حالی که بانکها طی سالهای گذشته تلاش بسیاری برای ایجاد تنوع در خدمات بانکی به خرج داده اند به دو دلیل اصلی نتوانسته اند این خدمت رسانی در سطوح مختلف مردم تعمیق کنند اول انکه به دلیل پایین بودن سطح درآمد طبقه متوسط و شرایط تورمی موضوعی به نام پس انداز نقدی درمیان اولوینت های مردم قرار نمی گیرد و همین موضوع به خودی خود توجه مردم را نسبت به مباحث مالی کاهش داده است.
از سوی دیگر سیستم بانکی در حالی که برای تنوع بخشیدن به خدمات خود تلاش بسیاری صورت می دهد و هزین های فراونی نیز صرف اعلام قرعه کشی حسابهای قرض الحسنه می کند در زمینه فرهنگ سازی مالی مردم هیچ سرمایه گذاری جدی صورت نداده است و در عمل به رغم ارایه خدمات جدید برای معرفی ان به مردم هیچ تلاشی صورت نمی گیرد در حالی که افزایش سطح سواد و مهارت های مالی در سیستم بانکی به جای هزینه باید در ردیف سرمایه گذاری ها قرار بگیرد که متاسفانه نگاه کوتاه مدت و سنتی سیستم بانکی به این موضوعات بی توجه است.
البته در مورد خدمات نوین بانکی یکی دیگر از دلایل عدم اقبال مردم، نامناسب بودند بسترهای مخابراتی و عدم دسترسی گسترده و ناآشنایی عامه مردم با خدمات اینترنتی به عنوان بستر اصلی این نوع خدمات است.
گفتنی است، زمان آمارگیری اول اسفند 1387 تا پایان مرداد 1388 بوده است. کلیه افراد دارای حداقل 18 سال سن خانوارهای معمولی ساکن در مناطق شهری ایران، جامعه آماری این بررسی را تشکیل می دهند. این بررسی برای اولین بار در مورد خانوارهای شهری ایران اجرا شده است. واحد آماری در این طرح، یک خانوار (معمولی) ساکن در نقاط شهری ایران است. مصاحبه با حدود 6 هزار و 55 خانوار صورت گرفته است .
شایان ذکر است تعداد خانوارهای نمونه بررسی بودجه خانوار د ر سال مذکور 6714 خانوار بوده است که تعداد 659 خانوار به دلایلی مانند جابجایی قابل دسترسی نبوده اند. تعداد پاسخگویان این طرح 15 هزار 922 نفر بوده است . برخی از نتایج بدست آمده به شرح ذیل است: توزیع افراد مذکور برحسب میزان سواد گویای این است که 12.5 درصد بیسواد، 19.7 درصد قادر به خواندن و نوشتن یا دارای تحصیلات ابتدایی 45.7 درصد، 22.1 درصد دارای تحصیلات دانشگاهی بوده اند.
/34
نظر شما