در این بیانیه مشترک که از سوی امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس و آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان صادر شده، آمده است: «فرانسه، بریتانیا و آلمان معتقدند که ایران به وضوح مسئول حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی است». هر چند سه کشور اروپایی در این بیانیه مدعی شده اند که همچنان از توافق هسته‌ای سال 2015 حمایت می‌کنند، اما به نظر می رسد جان کلام و پیام اصلی آنها در این بخش از بیانیه نهفته است که آورده اند: «زمان آن فرا رسیده که ایران چارچوب مذاکرات طولانی مدت درباره برنامه هسته‌ای و موضوعات امنیت منطقه‌ای که شامل برنامه‌های موشکی‌اش می‌شود را بپذیرد.»
چنانکه این بیانیه را در کنار سخنان بوریس جانسون قرار دهیم که در مصاحبه با شبکه خبری اسکای‌نیوز اعلام کرد «زمان آن رسیده است که کشورها به یک توافق جدید با ایران دست پیدا کنند»، باید گفت به نظر می رسد در آستانه نوعی چرخش در رویکرد اتحادیه اروپا نسبت به برجام هستیم.
در ماه های اخیر شاهد آن بودیم که تلاش های امانوئل مکرون برای باز کردن یک خط اعتباری به نفع ایران و یا نشاندن ایران و آمریکا پای میز مذاکره با سرسختی آمریکا و شکست مواجه شد. بریتانیا نیز که بعد از تصمیم به خروج از اتحادیه اروپا و به ویژه با روی کار آمدن جانسون به جایگاه سابق «متحد استراتژیک ایالات متحده» بازگشته، ترجیح می دهد به جای فعالیت های مشترک بی نتیجه با اروپا، دَم کدخدا را ببیند.
غول صنعتی اروپا (آلمان) نیز که اساسا موضع سکوت را اختیار کرده و در وانفسای بدعهدی های آمریکا علیه کشورمان، چندان در مورد برجام اظهار نظر نمی کند و بیشتر به مسائل سیاسی و حزبی داخلی خود مشغول شده است. در چنین شرایطی، که ضعف اروپا برای حمایت از توافق بین المللی برجام روز به روز بیشتر برای جامعه جهانی آشکار می شود، سه کشور قدرتمند اروپایی دنبال فرصتی می گشتند تا به شکلی آبرومندانه و با کمترین هزینه بار برجام را از دوش خود بردارند و به لطایف الحیلی با آمریکا همداستان شوند.
حمله به تأسیسات نفتی عربستان همان بهانه ای بود که تروئیکای اروپایی نیاز داشت تا در فضایی مبهم و تاریک که هیچ چیز قابل اثبات یا رد قطعی نیست، مسئولیت این حمله را به دوش ایران بیندازد، رودربایستی را از میان بردارد و از آنچه ماه ها به دنبال آن بود رونمایی کند؛ «لزوم دستیابی به توافقی جدید»!!
هر چند وزیر امور خارجه کشورمان در روزهای گذشته علی رغم تحریم و محدودیت های اعمال شده از سوی دولت آمریکا، نبض رسانه های معتبر بین المللی را در نیویورک به دست گرفته و کوشیده است تا قبل از سخنرانی روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل و ارائه «طرح صلح هرمز»، مسیرهای دیپلماتیک جدید و متنوعی برای تعامل با جامعه جهانی و طرف های برجام و خارج از برجام ایجاد کند، اما متأسفانه باید گفت بیانیه اخیر سه کشور اروپایی یک زنگ خطر جدی است.
در حالی که سیاست جمهوری اسلامی ایران این است که در فضای حضور سران کشورهای جهان در هفتاد و چهارمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، حقانیت و مظلومیت خود و همچنین صلح طلبی و اراده کشورمان برای تعامل با کشورهای منطقه و جهان را به تصویر بکشد و جامعه جهانی را به ایستادن در مقابل یکه تازی و زورگویی ایالات متحده دعوت کند، بیانیه سه کشور اروپایی نشان داد که مسیر و رویکرد آنها در این نشست تا حد زیادی متفاوت است. اروپا آمده است تا به زبان بی زبانی بگوید دیگر از چانه زدن با آمریکا خسته شده و توان مقابله و رویارویی با این ابرقدرت قلدر را ندارد، اما همچون همیشه از بیان شفاف واقعیات طفره می رود و می کوشد در ردای یک مدعی تقصیر این تغییر موضع را به گردن ایران بیندازد و بگوید به دلیل رفتارهای خصمانه منطقه ای ایران، اروپا ناچار شد همچون آمریکا به توافق جدیدی فکر کند که نه تنها برنامه هسته ای که برنامه موشکی ایران را هم شامل بشود.
در چنین موقعیتی، هر چند جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده هرگز به توافق هسته ای جدید و یا توافق بر سر برنامه موشکی اش رضا نمی دهد، اما ماندن بر سر این موضع مستلزم آن است که تفرقه در جبهه کشورهای غربی حفظ شود و تیم واحد بین المللی در مقابل ایران شکل نگیرد. راه کار این امر نیز از یکسو معرفی و ارائه قدرتمند «طرح صلح هرمز» از سوی رییس جمهوری کشورمان است که البته نباید تنها به سخنرانی وی در سازمان ملل ختم شود؛ تلاش های دیپلماتیک بعدی برای متقاعد کردن کشورها برای پذیرش و همراهی با این طرح از الزامات کلیدی است. راهکار دیگر اما به ثمر نشستن رایزنی های رییس جمهوری و وزیر امور خارجه کشورمان در نشست های جانبی سازمان ملل است تا بتوانند با رو کردن همه برگ های برنده کشورمان، کشورهای اروپایی و سایر طرف های باقی مانده در برجام را به حفظ توافق کنونی و عدم همراهی با آمریکا ترغیب کنند.
* استاد دانشگاه و رئیس موسسه فرهنگی اکو
* منتشر شده در سایت دیپلماسی ایرانی
نظر شما