به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، نمایش‌های آیینی، اگر با زبان مخاطب امروز سخن بگویند، می‌توانند به یکی از اثرگذارترین ابزارهای فرهنگی در انتقال مفاهیم دینی و بازسازی هویت معنوی جامعه تبدیل شوند. در دورانی که فاصله جوانان با مفاهیم مذهبی در حال افزایش است و بسیاری از برنامه‌های مذهبی دیگر جذابیت سابق را ندارند، تولید نمایشی چون «در انتظار» با محتوای عاشورایی و رویکرد امام‌شناسی، اتفاقی قابل تأمل و ستودنی است.
بنا بر روایت حوزه، امیراحمد رحمتی، نویسنده، تهیه‌کننده و کارگردان این نمایش، بر این باور است که محتوای یک اثر دینی اگر دقیق انتخاب شود و روایت آن با دغدغه‌های روز مردم گره بخورد، می‌تواند بدون بهره‌گیری از امکانات پرزرق‌وبرق نیز در ذهن و جان مخاطب ماندگار شود. به گفته او، نمایش آیینی «در انتظار» نه یک بازخوانی صرف از واقعه کربلا، بلکه نگاهی امروزی به نسبت جوان امروز با امام زمان خویش است؛ مقایسه‌ای از دو جبهه یاری امام: در سال ۶۱ هجری و در زمان حاضر.
نمایش «در انتظار است» با مشارکت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، از ۳۱ تیر تا ۱۳ مردادماه، در پردیس تئاتر تهران به روی صحنه خواهد رفت و بیش از ۸۰ نفر در گروه اجرایی و بازیگری آن مشارکت دارند.
بلیت این نمایش رایگان و به نیت نذر فرهنگی در اختیار مخاطبان قرار گرفته است و رسانه رسمی حوزه پیرامون روند تولید و اهداف این اثر، گفت‌وگویی با امیر احمد رحمتی انجام داده که در ادامه با آن همراه می‌شویم.
* نمایش آیینی «در انتظار است» با موضوع عاشورا و شناخت امام عصر (عج)، چه اهدافی را دنبال می‌کند و چگونه محتوای عاشورایی را به مخاطب امروز منتقل می‌سازد؟
در پاسخ به پرسش شما باید عرض کنم که نمایش «در انتظار» در اصل تصمیمی بود که با هدف اثرگذاری اجتماعی و دینی بر مخاطب جوان گرفته شد. نمایشنامه این اثر توسط آقای حسین مهکام بازنویسی شده تا هم ساختار داستانی قوی‌تری پیدا کند و هم از منظر محتوا، عمیق‌تر به باورها و دغدغه‌های نسل امروز بپردازد.
در این نمایش تلاش کردیم تا مفاهیم عاشورایی را نه صرفاً در سطح روایی یا تاریخی، بلکه به‌عنوان یک جریان زنده در بستر زندگی معاصر بازتاب دهیم. بخش مهمی از روایت ما به زمان پس از مرگ شخصیت‌ها مربوط می‌شود؛ جایی که دیگر نمی‌توان حقایق را انکار کرد و حضور امام حسین(ع) و حقیقت پروردگار برای انسان به‌وضوح نمایان می‌شود. این نقطه عطفی است که به مخاطب می‌گوید هر چقدر هم از مسیر حق دور شود، در نهایت بازگشت به حقیقت، گریزناپذیر است.
نمایش ما بر این موضوع تأکید دارد که اگرچه واقعه عاشورا ۱۴۰۰ سال پیش رخ داده، اما تبعات، پیام‌ها و آموزه‌های آن همچنان زنده‌اند. ما تلاش کردیم با تطبیق این آموزه‌ها با زیست امروزی، به ویژه از منظر نسبت انسان معاصر با امام زمان خویش، مخاطب را به تامل درباره مسئولیت‌های فردی و اجتماعی‌اش سوق دهیم. این نمایش نوعی مقایسه میان یاری امام حسین(ع) در عاشورا و یاری امام عصر(عج) در زمان حاضر است. در حقیقت، مخاطب درمی‌یابد که در هر دو مقطع تاریخی، جهالت‌ها، وارونگی‌ها و غفلت‌ها وجود داشته و دارد؛ اما مسئولیت انسانی همان است: شناخت و همراهی با امام حق.
* با توجه به ساختار مفهومی نمایش، جامعه مخاطب مورد نظر شما چه طیفی از مردم است؟ به‌خصوص چه ارزیابی‌ای از تاثیرگذاری این نمایش بر مخاطب جوان دارید؟
در حال حاضر جامعه مخاطب اصلی ما قشر جوانان هستند. آن‌ها بیش از هر زمان دیگری نیازمند مواجهه‌ای جدید و زنده با مفاهیم دینی و آیینی‌اند. از طرفی، فضای فرهنگی کشور نیز به‌گونه‌ای شکل گرفته که اگر تولیدی به زبان درست و بی‌واسطه با جوان امروز حرف بزند، تاثیرگذاری آن چندین برابر خواهد بود.
باید توجه داشت که بسیاری از برنامه‌های مذهبی که پیش‌تر در تلویزیون و رسانه‌ها فعال بودند، امروز دیگر آن جذابیت و تازگی لازم را برای جوانان ندارند. از این رو نمایش آیینی، با بهره‌گیری از ابزارهای زنده، زبان صحنه، و برقراری ارتباط مستقیم با احساس و تفکر مخاطب، ظرفیت بی‌نظیری برای تاثیرگذاری دارد.
جوانان به دلیل ویژگی‌های دوران بلوغ فکری و عاطفی، پذیرش بالاتری نسبت به مفاهیم عمیق دارند؛ به‌ویژه اگر این مفاهیم در قالبی جذاب و غیرکلیشه‌ای ارائه شود. خوشبختانه نمایش ما با محوریت عاشورا و مفاهیم اعتقادی توانسته است این طیف از مخاطبان را به‌شکل ویژه‌ای با خود همراه کند.
* در شرایطی که تئاتر دینی با محدودیت‌های حمایتی و رسانه‌ای مواجه است، شما چه رویکردی را برای جریان‌سازی و تاثیرگذاری فرهنگی در نمایش آیینی مؤثر می‌دانید؟
پیش از هر چیز باید گفت که مهم‌ترین عامل در تأثیرگذاری یک نمایش، انتخاب سوژه درست است. بسیاری از تولیدات، صرف‌نظر از بهره‌گیری از تکنولوژی‌های به‌روز یا امکانات سخت‌افزاری و جلوه‌های بصری، به دلیل ضعف در انتخاب موضوع یا ساختار محتوایی، در برقراری ارتباط با مخاطب ناموفق‌اند.
ما اگر می‌خواهیم یک اثر عاشورایی یا آیینی جریان‌ساز باشد، ابتدا باید متن و روایت آن از جذابیت و عمق لازم برخوردار باشد. در مرحله بعد، ساختار روایی و پردازش شخصیت‌ها باید به نحوی باشد که هر فرد درگیر دغدغه‌های دینی، اخلاقی یا اجتماعی خود، بتواند با داستان همذات‌پنداری کند. وقتی مخاطب احساس کند قصه درونی خودش روی صحنه اجرا می‌شود، آن‌گاه حتی بدون ابزارهای پرزرق‌وبرق هم تأثیر آن ماندگار خواهد شد.
به عبارت دیگر، محتوا و مسئله‌محوری اثر، بر ابزارها و امکانات مقدم است. نورپردازی، موسیقی، طراحی صحنه و دیگر ابزارهای حرفه‌ای، اگر در خدمت پیام نباشند، تأثیری نخواهند داشت. نمایش آیینی باید از بطن جامعه بجوشد، با روح جامعه گفتگو کند، و نیاز امروز را پاسخ دهد.
* بستر عمومی کشور برای تولید آثار نمایشی دینی و آیینی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این فضا حمایتگر است یا چالش‌برانگیز؟
واقعیت این است که فضای فرهنگی کشور ما پتانسیل بسیار بالایی برای گسترش نمایش‌های دینی و آیینی دارد. اما متأسفانه در حوزه حمایت‌های عملی، هنوز ضعف‌های جدی وجود دارد.
همیشه گفته‌ام که در کشوری مانند جمهوری اسلامی ایران، با آن پیشینه‌ای که از شهادت، ایثار و اعتقادات مذهبی دارد، نباید برای نمایش آیینی نگران بودجه و سالن و امکانات اولیه باشیم. این دست نمایش‌ها باید در اولویت باشند، اما در عمل گروه‌های نمایشی باید با مشقت فراوان تیم تشکیل دهند، بازیگر گردآوری کنند، تمرین کنند، نمایش را تولید کنند، و در نهایت برای گرفتن سالن یا حمایت حداقلی، پیگیر و گرفتار فرآیندهای اداری شوند.
تصور ما این است که نهادهای فرهنگی باید با پیش‌قدم شدن، فراخوان دهند، موضوعات تعیین کنند، بودجه اختصاص دهند و سالن‌ها را در اختیار گروه‌ها قرار دهند. اما متأسفانه همه‌چیز برعکس است. گروه‌ها تولید را آغاز می‌کنند، با هزینه‌های شخصی یا حمایتی محدود پیش می‌روند و در نهایت با نبود امکانات مواجه می‌شوند. این مسئله موجب فرسودگی نیروهای هنری و گاه دلسردی آنان می‌شود. نمایش‌های آیینی نه تنها باید مورد حمایت باشند، بلکه باید به‌عنوان بخشی از راهبرد فرهنگی کشور تعریف شوند.
* در ادامه این گفت‌وگو، اطلاعات دقیق‌تری از زمان و محل اجرای نمایش «در انتظار است» و نیز جزئیات گروه اجرایی و هنری این اثر ارائه بفرمایید.
نمایش آیینی «در انتظار » از تاریخ ۳۱ تیرماه تا ۱۳ مردادماه، به‌مدت ۱۴ شب، هر شب ساعت ۲۰:۳۰ در پردیس تئاتر تهران روی صحنه خواهد رفت. این نمایش به‌همت گروه فرهنگی نمایشی «تراب» تولید شده و با مشارکت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به اجرا درمی‌آید. هدف اصلی این اثر، آشنا ساختن هرچه بیشتر جامعه با فرهنگ عاشورا و همچنین شناخت عمیق‌تر نسبت به جایگاه و نقش امام عصر (عج) در زندگی انسان معاصر است.
من وظیفه نویسندگی، تهیه‌کنندگی و کارگردانی این اثر را بر عهده دارم، و در این مسیر از همکاری و همیاری عزیزان دلسوز و توانمندی بهره‌مند شده‌ام که بخش مهمی از بار اجرایی کار را بر دوش کشیدند. بازنویسی متن نمایش را آقای حسین مهکام انجام داده‌اند که با نگاهی روزآمد و تحلیلی، محتوای عاشورایی و امام‌شناسی را با روایت نمایشی امروزی پیوند زده‌اند. مدیریت روابط عمومی این پروژه بر عهده سرکار خانم فاطمه سادات میرهادی بوده است. همچنین در امر کارگردانی، از همراهی سه دستیار محترم بهره برده‌ام: آقای سید صالح طباطبایی‌فر، خانم فاطمه موحد، و خانم مرجان امینایی.
در بخش صحنه، مدیریت صحنه را آقای محسن مکرمی بر عهده داشته‌اند و مسئولیت اجرایی صحنه نیز با آقای محمد ثقفی بوده است. طراحی و اجرای گریم توسط خانم محیا اکبری انجام شده و اجرای دقیق آن نیز به آقای عرفان شریفی سپرده شده است. در بخش نورپردازی، از مهارت و خلاقیت آقای محمدرضا کلایی بهره‌مند بوده‌ایم، و صدابرداری نمایش نیز به آقای سید علی قنات‌آبادی واگذار شده است.
در بخش بازیگران، جمعی از هنرمندان توانمند در قالب گروه بزرگسال و کودک و نوجوان، در کنار هم ایفای نقش کرده‌اند. بازیگران اصلی نمایش عبارت‌اند از: امیرحسین قائمی، علی طاوسیان، محمدمهدی عظیمی، محمدحسن خوش‌نظری، سید صالح طباطبایی‌فر، رسول خطیب، امیرحسین مرادزاده، سید حسین صندید، بنیامین حکیمی‌نژاد، و یوسف نیشابوری.
نکته مهمی که لازم است ذکر شود، این است که تمام این گروه بزرگ اجرایی و هنری، با انگیزه‌ای خالصانه و بدون پشتوانه‌های مالی رسمی، تنها با اتکای به نذر فرهنگی و مشارکت‌های خیرخواهانه کار را پیش برده‌اند. ما تلاش کردیم تا با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و کمک‌هایی چون شهرداری تهران، معضلات مالی را تا حدی مدیریت کنیم، اما همچنان نیاز به حمایت‌های جدی‌تری وجود دارد.
بلیت این نمایش به صورت کاملاً رایگان و با نیت نذر فرهنگی در اختیار عموم مردم قرار گرفته است. متقاضیان می‌توانند برای تهیه بلیت به شکل فردی از طریق وب‌سایت torabart.ir اقدام کنند، و در صورتی که به صورت گروهی قصد حضور دارند، با شماره ۰۹۱۹۲۰۶۴۰۵۶ تماس بگیرند.
* در پایان اگر نکته یا درخواستی دارید که لازم می‌دانید در این گفت‌وگو مطرح شود، بفرمایید.
تنها خواسته‌ام این است که مخاطبان، چه مذهبی و چه غیرمذهبی، فرصت دیدن نمایش‌های آیینی را از دست ندهند. حتی اگر کسی با این نوع نگاه هنری آشنا نیست، یا باورهای دینی او هنوز مستحکم نیست، با دیدن این آثار می‌تواند افق تازه‌ای در ذهنش باز کند. ممکن است در گام اول، باور تغییر نکند، اما نگاه متفاوتی نسبت به مفاهیم مذهبی و اجتماعی پیدا می‌شود.
نمایش «در انتظار» با بیش از ۵۰ بازیگر و حدود ۳۰ تا ۴۰ نفر عوامل، به‌صورت دلی و بدون حمایت‌های مالی عمده تولید شده است. با حمایت خیران و نهادهایی مانند شهرداری تهران، بخشی از مشکلات‌مان حل شده، اما هنوز به حمایت‌های جدی‌تر نیاز داریم.
نکته آخر اینکه، حضور مردم و پر شدن سالن نمایش برای ما مهم‌ترین پشتیبانی است. بلیت‌ها رایگان است و با نیت نذر فرهنگی تقدیم مردم شده. اگر مردم حضور داشته باشند، ما دلگرم‌تر، مصمم‌تر و پرامیدتر به کارمان ادامه می‌دهیم.
نظر شما