به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، دوازدهمین جلسه از سلسله سخنرانی‌های قرآنی با موضوع «قوم یهود در قرآن» با سخنرانی حجت‌الاسلام «محمدمهدی میرجلیلی» در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد.
بنابر روایت شبستان، حجت الاسلام «محمدمهدی میرجلیلی» در این جلسه با عنوان «از تیه تا دیاسپورا؛ تأملی در الهیات عهد در متون مقدس» سخنرانی کرد.
وی با اشاره به نسبت میان مفاهیم «تیه» در قرآن و «دیاسپورا» در عهد عتیق و سنت یهودی اظهار کرد: «تیه» به‌عنوان مجازاتی موقت برای قوم بنی‌اسرائیل به دلیل نافرمانی و سرگردانی در بیابان و «دیاسپورا» به‌عنوان پراکندگی طولانی‌مدت قوم یهود و تجربه‌ای هویت‌ساز، مورد تحلیل تطبیقی قرار می‌گیرند؛ در این بحث نقش ویژه‌گرایی الهیاتی در فهم این دو مفهوم را نیز بررسی می‌کنیم.
این پژوهشگر ادامه داد: بررسی مفاهیم سرگردانی، طرد الهی و پراکندگی قومی از دیرباز موضوع محوری در الهیات یهودی و اسلامی بوده است، گفت: واژه «تیه» در قرآن و مفهوم «دیاسپورا» در متون عهد عتیق و متون یهودی، نمونه‌های مهم این بحث‌اند که به‌ویژه در زمینه الهیات عهد، واجد اهمیت‌اند؛ تیه در قرآن به معنای سرگردانی در نتیجه نافرمانی است؛ واژه «تیه» در قرآن تنها یک‌بار در آیه ۲۶ سوره مائده آمده است آنجا که خداوند می‌فرماید: «قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَیْهِمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فِی الْأَرْضِ ۖ فَلَا تَأْسَ عَلَی الْقَوْمِ الْفَاسِقِینَ»؛ واژه «یَتِیهُونَ» از ریشه «تاه» به معنای گمراهی و سرگردانی است؛ این آیه به سرگردانی ۴۰ ساله بنی‌اسرائیل در بیابان سینا اشاره دارد که به علت ترس و نافرمانی آنها رخ داد و مجازاتی موقت برای شکستن عهد الهی بود.
وی گفت: دیاسپورا در عهد عتیق: طرد، اما با وعده بازگشت؛ معنی می شود؛ در عهد عتیق، واژه مشخصی برای دیاسپورا نیست؛ اما پراکندگی قوم یهود در متون متعدد آمده است. در کتاب یسایا، تصویر زن مطرود اما مورد رحمت خداوند، نمادی از پراکندگی و وعده بازگشت است: «زیرا مانند زنی مطرود و اندوهگین، تو را خواندم... اما با رحمت جاودانه تو را بازمی‌گردانم»؛ (یسایا ۵۴:۶)؛ مطابق با نظر هارپر (Harper, ۲۰۰۲)، این تصویر نشانگر امید به بازسازی پس از نقض عهد است.
حجت الاسلام میرجلیلی افزود: بازتاب دیاسپورا در سنت یهود در سخنان اندیشمندان نیز اهمیت دارد؛ نظریات متفکران یهودی درباره دیاسپورا، با توجه به توالی تاریخی عبارت‌اند از: فیلو اسکندرانی (۲۰ ق. م – ۵ م) :فیلسوف یهودی الهیات دیاسپورا را فرصتی برای جهانی‌کردن یکتاپرستی می‌دانست؛ همچنین کتاب ارمیا (۶ ق. م)؛ ارمیا به تبعیدیان یهودی در بابل دستور می‌دهد برای صلح و آبادانی دعا کنند، که پذیرش دیاسپورا و حفظ هویت را نشان می‌دهد (ارمیا ۲۹:۷).
وی ادامه داد: (لئو باک ۱۸۷۳–۱۹۵۶) دیاسپورا را عرصه حفظ هویت یهودی و امید به بازگشت می‌دید؛ همچنین «امانوئل لویناس ۱۹۰۶–۱۹۹۵» لویناس دیاسپورا را عرصه مسئولیت اخلاقی بدون تکیه بر قدرت سیاسی معرفی کرد (Levinas, ۱۹۶۱)؛ از سوی دیگر «آموص اوز ۱۹۳۹–۲۰۱۸» نیز دیاسپورا را تجربه‌ای از تبعید و بازآفرینی تاریخ از طریق روایت می‌دانست (Oz, ۲۰۰۲).
این پژوهشگر گفت: با توجه به آنچه که اشاره شد دیاسپورا به‌مثابه تیه تمدنی؛ جلوه‌ای از ویژه‌گرایی الهیاتی است و تحلیل تطبیقی نشان می‌دهد که «تیه» در قرآن نوعی مجازات موقت و هشدار قاطع برای قوم بنی‌اسرائیل است، در حالی که «دیاسپورا» در سنت یهودی، تجربه‌ای پیچیده‌تر و هویت‌ساز است؛ هر دو مفهوم در چارچوب الهیات عهد معنا پیدا می‌کنند که رابطه خاص میان خدا و قوم خاص را در طرد و بازگشت بازتاب می‌دهد؛ویژه‌گرایی الهیاتی در این میان کلید فهم پویایی این تجربه‌هاست؛ قوم یهود نه فقط مشمول عهد، بلکه در تجربه دیاسپورا، حامل عهد و هویت منحصربه‌فرد خود باقی می‌ماند.
نظر شما