مرخصی مردانه/ پرونده

امید کریمی: افزایش جمعیت از جمله موضوعات پر چالشی است که موافقان و مخالفان بسیاری دارد. هرچند عمده مخالفان با تصمیماتی که عاقبت اندیشی ندارند، مخالفند، اما موافقان می گویند افزایش جمعیت و برنامه ریزی برای آن، در راستای هم هستند.

چهارشنبه، دوم اسفند 91، مجلس شورای اسلامی نخستین قدم برای مشوق های جمعیتی را برداشت (اینجا). در جریان مذاکرات مجلس درباره لغو محدودیت های بیمه های و برخی خدمات اجتماعی برای فرزند چهارم و به بعد و همچنین افزایش مرخصی زایمان و اعطای 2 هفته مرخصی تشویقی به پدران، همین دغدغه کارشناسی شدن تشویق ها و عاقبت اندیشی برای جمعیتی که قرار است افزایش یابد، کاملا مشهود بود. (این پادکست را بشنوید)

همه دغدغه هایی که در چند ماه گذشته از زبان کارشناسان مختلف بیان شده است. به عنوان مثال، دکتر علیرضا مرندی، تئوریسین برنامه تنظیم خانواده و کنترل جمعیت چنین عقیده ای درباره افزایش جمعیت دارد: "اگر تمام دغدغه هایی را که نسل کنونی دارند، ما برطرف کردیم؛ دیگر هیچ کس نگران آینده بچه خودش نمی شود. آن اطمینان خاطر را هم پیدا می کنند. آن قشر جامعه را هم که تحصیل کرده اند و پول هم دارند باید مشکلشان که فرهنگی است را برطرف کرد. در این صورت می توانیم مطمئن شویم که آینده مان تامین است. اما اگر از این پنجره جمعیت غفلت کنیم؛ این پنجره تکرار شدنی نیست. این فرصت است و هر یک سالش هم که از دست بدهیم، مثل این می ماند که پولمان را بریزیم توی چاه. آینده ما به اینها ارتباط دارد و تصویری که از این طریق می توانیم به جوانان نشان دهیم از بین می رود. باید جوان ما ببیند که دارد وضع درست می شود. باید جوان ما ببیند که مهدها و پیش دبستانی ها، وضعیت آموزشی و رفاهی و همه چیز دارد درست می شود." (این گفتگو را بخوانید)

این درحالی است که مرندی خودش به عنوان یک پزشک کودکان، معمولا به خانواده های تک فرزند توصیه می کند به فکر فرزند دوم باشند (این فیلم را ببینید)

توصیه هایی مانند این را جامعه شناسان هم دارند. به عنوان نمونه، دکتر محمدجلال عباسی ‌شوازی، استاد گروه جمعیت شناسی دانشگاه تهران معتقد است برای افزایش جمعیت باید به پارامترهای رفاهی خانواده ها بیشتر توجه شود: "به نظر می‌رسد سیاست‌های جمعیتی در حال حاضر صرفا محدود به باروری و ازدواج شده و سایر مسائل جمعیتی نادیده گرفته شده‌اند. فرض سیاست‌های تشویقی که ارائه شده، این است که خانواده‌ها توانایی تامین هزینه‌های زندگی فرزندان را ندارند و بنابراین با اعطای پاداشی به زوجین می‌توان آنان را تشویق به فرزندآوری کرد. جامعه ما به خانواده و ازدواج و فرزندآوری اهمیت می دهد. مردم تمایل به ازدواج و بچه آوری دارند اما مشکل اقتصادی دارند." (اینجا و اینجا)

این درحالی است که در نطقه مقابل، مسوولانی هستند نظرات متفاوتی دارند. مثلا علی اکبر محزون مدیر کل دفتر آمار و اطلاعات جمعیتی و مهاجرت سازمان ثبت احوال می گوید: " در سیاست های جمعیتی بررسی کردیم که نقاط اثرگذار بر افزایش جمعیت ازدواج، دغدغه نگهداری فرزند، طلاق کدامیک هستند. به این نتیجه رسیدیم که دغدغه اصلی نگهداری فرزند است و ما باید در این مورد سرمایه گذاری کنیم چون موضوع هزینه فرزند است." (اینجا)

با همین استدلال است که مجلس مصوب می کند مرخصی زایمان به 9 ماه افزایش پیدا کند و پدران هم دو هفته مرخصی تشویقی بگیرند (اینجا و اینجا)

به هر حال اتفاق نظر درباره دلایل بی علاقگی ایرانیان به بچه وحود ندارد. (این پادکست را بشنوید و این گفتگو را بخوانید)

در این میان اما یک اتفاق نگران کننده افتاده است؛ حذف بودجه تنظیم خانواده، لغو برنامه های آن و البته تغییر کتاب تنظیم خانواده. تنها واحد درسی در تمام نظام آموزشی ایران که به سلامت باروری و روابط جنسی می پردازد.

درباره عواقب حذف برنامه های تنظیم خانواده، بسیار گفته شده است (به عنوان نمونه این خبر را بخوانید)

اما هر چه که هست، دولتی ها مخالف کتاب تنظیم خانواده هستند. این نظر معاون مرکز امور زنان نهاد ریاست جمهوری است: "پیشگیری از باروری در حال حاضر سیاست دولت نیست. علیرغم اینکه اکنون افزایش باروری سیاست دولت است؛ اما به دختر و پسر پیشگیری از باروری آموزش داده می‌شود." (اینجا)

با تلاش های او بود که کتاب تنظیم خانواده و جمعیت به کتاب شکوه همسرداری تغییر پیدا کرد (اینجا، اینجا، اینجا و اینجا)

اما درحالی برای افزایش جمعیت تلاش های زیادی وجود دارد و برنامه های تشویقی مصوب می شود (اینجا و اینجا) که برای ترویج ازدواج، اتفاقی که پیش درآمد افزایش جمعیت است، عملا کار خاصی نشده؛ وام که نمی دهند، کار که نیست، پس انگیزه ازدواج هم وجود ندارد. فقط یک بار وزارت ورزش و جوانان یک بسته تشویقی نه چندان جدی و عملی ارائه کرد. (اینجا، اینجا و اینجا)

اما واقعا دادن دو میلیون و هشتصد هزار هفته مرخصی زایمان در سال به پدران چقدر می تواند به افزایش جمعیت کمک کند؟ (اینجا، اینجا و اینجا)

4747