بی گمان علم و دانش اکنون در گستره بین المللی معنا و مفهوم دارد و علم محدود به یک منطقه و مکان بخصوص نیست و اساساً هر نظریه یا تئوری و مفهومی در صورتی در عداد "علم" محسوب می شود که "جهانی" باشد و اصول آن در هر جایی با رعایت لوازم و قواعد آن نتیجه یکسانی داشته باشد و این موضوع در علوم پایه و مهندسی و پزشکی مصداق بیشتری دارد. با این وصف اصول کلی سیاست علمی هر کشور را می توان با عنایت به مقام و موقع خاص آن تبیین، تشریح، و ارزیابی کرد. اما شرایط امکان توسعه و پژوهش علمی در همه جا یکسان نیست. نیازها و اولویت های هر کشور در برخی مناطق توسعه علمی آنچنان گسترده و عمیق است که دیگر توجه به نیازهای عمومی و طرح مسایل جزیی -که پیش تر حل شده است- مهم نیست. در این مناطق پژوهش های "بنیادی" بیشتر مورد توجه است اما در بعضی کشورها مثل ممالک کمتر توسعه یافته، تعریف علم به تبیین و تشریح مسایل و چگونگی یافتن پاسخ برای آن پرسش ها ارجحیت دارد. به عبارتی علم در اینجا راه حل مسایل است؛ یعنی اغلب پژوهش ها بایستی ناظر بر امور کاربردی و حل مسأله باشد و این هیچ منافاتی با اقدام بلشویک ها که برای نخستین بار نگارش مقالات بنیادی را باب کردند و بعدها آمریکائیان و اروپائیان برای حل مشکلات دانشگاهی خود به آن دامن زدند ندارد. چرا که آنها نیز برای پاسخ به مسایل خود که توجه مفرط استادان و دانشجویانشان به بازار و تکنولوژی روز بود به ناچار بدین سیاست روی آوردند تا از ابتذال و روزمرگی جامعه علمی خویش برهند. حال اگر بخواهیم همان شیوه را که با مقتضیات و مسایل ما هیچ تناسبی ندارد به عنوان ملاک و معیار ارزیابی علمی قرار دهیم راه به جایی نخواهیم برد. تعداد مقاله ها اگرچه معیار مناسبی برای تشخیص میزان علاقه فرد به رشته موردنظر است اما این شهرت کاذب است چرا که مسأله مهم تر تأثیر نگارش آن و چگونگی حل مسایل اساسی جامعه توسط پژوهشگر است که گرهی از مشکلات کشور می گشاید. در غیر این صورت پژوهش جهانی می تواند با بودجه و امکانات بین المللی انجام شود. اگر انبوه نگارش مقالات که اکنون ملاک توسعه علمی قلمداد می شود، از مشکلات اقتصاد، مدیریت و صنعت، و آموزش و بهداشت ما نکاهد چه وجه ممتازی دارد؟ فی المثل در حوزه مهندسی ما هنوز در صنعت مونتاژ اتومبیل مانده ایم در حالی که مقالات زیادی در این حوزه در مجلات علمی پژوهشی و ISI منتشر کرده ایم.
آیا صرف کمیت مقالات می تواند معیار کارایی و توان علمی کشور باشد؟
این موضوع در حوزه علوم انسانی و اجتماعی بیشتر رخ می نماید مسأله ای که باید مسئولان آموزش عالی، راه حلی برای آن بیابند.
سیطره کمیت در ارزیابی مقالات علمی، اکنون به اصلی اساسی بدل شده است. به عبارت روشن تر تعداد مقالات ملاک اصلی تشخیص سواد و مرتبه علمی افراد است.
کد خبر 325368
نظر شما