رئیس‌جمهوری که گل آخر را اول زد

تنها ده ماه طول کشید تا باراک اوباما رئیس‌جمهوری ایالات متحده، شکستی را که همه روسای جمهور پیش از او در آخرین سال حضور در قدرت می‌چشیدند، مزه مزه کند: شکست در برقراری صلح در خاورمیانه. دومین روز از حضور باراک اوباما در کاخ سفید بود که او سوار بر اسب سپید خوش‌بینی ، سناتور بازنشسته و کارکشته جورج میچل را به عنوان نماینده خود در امور خاورمیانه منصوب کرد . ماراتن برقراری صلح در خاورمیانه با محور تشکیل دو کشور مستقل فلسطین و اسرائیل در کنار هم آغاز شد .
میچل تمام تلاش خود را به کار گرفت اما همه این تلاش‌ها تنها به پرتاب کردن معاهده صلح میان دو طرف به آینده‌ای نه چندان نزدیک منتهی شد. اکنون رئیس‌جمهوری آمریکا در بن‌بست چگونگی خروج از این بحران قرار گرفته‌است .

اوباما بسیار زودتر از دیگر ساکنان کاخ سفید به این مقوله پرداخت و همین تعجیل در برقراری صلح در خاورمیانه او را از دیگران متمایز کرد . بیل‌کلینتون و جورج بوش رسیدگی جدی به این پرونده را به واپسین سالهای حضور خود در قدرت محدود کرده‌بودند .
علاوه بر این باید متذکر شد که اوباما خاورمیانه را در بدترین وضعیت خود در چند دهه گذشته از بوش تحویل گرفت . او درست در روزهایی به کاخ سیفد رسید که دولت اسرائیل حمله تمام عیاری را به نوار غزه به بهانه نابودی حماس هدایت می‌کرد . حمله‌ای که هم دولتمردان وقت اسرائیل را در مقام اتهام قرار داد و هم بر احساسات ضدصهیونیستی در سطح جهانی افزود .
چند هفته بیش از حضور اوباما در واشنگتن در جامه رئیس‌جمهوری نگذشته بود که اسرائیلی‌ها با حضور در پای صندوق‌های رای تندروترین دولت را برای ادامه مسیر انتخاب کردند . دولتی متشکل از راست‌های افراطی که مخالف تشکیل کشور مستقل فلسطین بودند و البته قصد گسترش اسرائیل تا زمین‌های اشغال شده در سال 1967 را هم داشتند.

در جبهه فلسطین هم او با رهبری ناکارآمد و ناتوان روبه‌رو شد و البته این انتظار که قرار است باراک اوباما بیش از سایر روسای جمهور امریکا به فلسطین و مصیبت‌هایش فکر کند .
اوباما برای مهار این مشکلات پشت سر هم اشتباه کرد . او بر شهرک‌سازی‌های اسرائیل انگشت نهاد و تاکید کرد که تمامی شهرک‌سازی‌ها باید متوقف شود. اوباما این پیش‌شرط را آغازی دانست برای ازسرگیری مذاکرات میان دو طرف. این استراتژی نه تنها بنیامین نتانیاهو را با هدفی غیرقابل دسترس روبه‌رو کرد بلکه هر‌گونه توقف موقت شهرک‌سازی‌ها را هم به منزله شکست برای دولت محمود عباس دانست . محمود عباس در حال حاضر به اندازه کافی به واسطه جنگ غزه بی‌اعتبار شده است و هرگونه توقف موقت می‌تواند حکم طناب دار را برای او بازی کند . عباس از هرگونه مذاکره با اسرائیلی‌ها تا زمان تحقق پیش‌شرط اوباما سرباز می‌زند .

اشتباه بعدی اما دیدار از سر اجبار محمود عباس در نیویورک با نتانیاهو بود . دیداری در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل که تنها فرصتی بود برای عکاس‌ها تا از عباس و بی‌بی دست در دست هم عکس یادگاری بگیرند .در نهایت هم عباس با دستان خالی به وطن بازگشت .پاییز که از راه رسید، محمود عباس هم استعفا سخن گفت. امریکایی‌ها آنچنان با حرکت‌های نسنجیده خود بر اعتبار عباس حراج زدند که راهی برای او نماند جز استعفا.
سال 2009 میلادی با این نمایش بر پرده به پایان رسید: اسرائیل از توقف موقت شهرک‌سازی‌ها سخن می‌گوید اما نه در حد و اندازه‌ای که فلسطینی‌ها را به پای میز مذاکره بازگرداند . حماس در حال دنبال کردن طرح تبادل اسرا با اسرائیل است .

شکست‌های پیاپی دولت باراک اوباما در نهایت همگان را وادار کرد تا دست از دنبال کردن راهکارهای رایج بردارند، و به دنبال شیوه‌ای نو بگردند . بسیاری به باراک اوباما پیشنهاد می‌کنند که با رهبران اسرائیل و فلسطین به شکل جداگانه مذاکره کند و به نوعی نقش میانجی را بازی کند . بزرگترین ایراد به این طرح این است که هزینه شکست در آن برای واشنگتن بسیار بالا خواهد بود .
فرضیه دیگری هم وجود دارد که بر اساس آن واشنگتن باید دست روی دست گذاشته و اجازه دهد که دو طرف هر زمان به لزوم مذاکره با یکدیگر واقف شدند، بر سر میز حاضر شوند . البته استراتژی در دهه نود هم توسط رئیس‌جمهوری وقت ایالات متحده پیاده شد اما در آن زمان هم جواب نداد .

سلام فیاض نخست وزیری فلسطین در این میانه تاکید کرد که تنها راه حرکت مستقل فلسطین است . حرکتی بر اساس پیشرفت‌های اقتصادی و زیربنایی برای تامین امنیت مستقل فلسطین و در نهایت اعلام استقلال یک‌جانبه. بسیاری از تحلیل گران بر این باورند که کشورهای اروپایی و امریکا باید تمامی راهکارهای فعلی را به حاشیه رانده و با تمام وجود به حمایت از طرح فیاض روبیاورند . مشکل اما در مستقل بودن فیاض نهفته است . فیاض نه عضو حماس است و نه در فتح عضویت دارد و همین امر منجر به نبود پایگاه مردمی برای او شده است .
این‌روزها دولت باراک اوباما امیدوار است که با پافشاری بر طرح تشکیل دو کشور مستقل در کنار هم ، روزی را ببیند که دو طرف پشت میز مذاکره و چشم در چشم هم نشسته اند . اگر این آرزو محقق شود، اوباما می‌تواند به موفقیت امیدوار باشد . اما اگر این سناریو جامه عمل بر تن نکند باز هم زمان می‌گذرد و درست مانند آنچه بر سر افغانستان آمد، با گذشت زمان بر هزینه این مذاکرات برای واشنگتن افزوده می‌شود .
تایم/ترجمه: سارا معصومی