دین، رسانه، سازگاری یا ناسازگاری

در این میزگردها متفکران متعددی به ایراد سخنرانی و توضیح مختصر مقاله خود پرداختند که در این بین به گزارش برخی از آنها خواهیم پرداخت .
سید حسن حسینی دانشیار فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف سخنرانی خود را درباره «ماهیت رسانه ، هویت دینی سازگاری یا ناسازگاری» شروع کرد . او بحث خود را متاثر از از فلسفه تکنولوژی جدید آغاز کرد و ماهیت رسانه را در ارتباط با دو مقوله ارزشها و قدرت انسانی مورد بررسی قرار داد .

حسینی در این باره گفت : ( رسانه ها یا از ارزش ها مستقل اند یا اقتضائات ذاتی دارند . همچنین همین رسانه ها در نسبت با قدرت انسانی یا خود مختارند و یا در کف قدرت و اختیار انسانی هستند . ) او در ادامه افزود : ( از این برخورد نگاه ها چهار نظریه شکل می گیرد که هر کدام نگاه متفاوتی نسبت به رسانه دارند . ) این چهار نظریه عبارتند از : جبرگرایی ، ذات گرایی ، ابزارگرایی و نظریه انتقادی . سید حسن حسینی در ادامه در صدد تعریف ماهیت دین بر آمد و گفت : ( رویکرد آدمی به دین می تواند یا واقع گرایانه باشد یا ضد واقع گرایی ) او سپس به چهار نظریه در مورد هویت دین اشاره کرد که هر کدام یا از واقع گرایی نشات گرفته اند یا در ضد واقع گرایی ریشه دارند . این چهار نظریه عبارتند از : سنت گرایی ، تحویل گرایی ، وحدت گرایی و پوزیتیویست منطقی . او در پایان خاطر نشان ساخت می توان با نگاه دینی سنت گرایانه از رسانه برای بیان آموزه های دینی استفاده کرد .

بیژن عبدالکریمی نیز از دیگر سخنرانان همایش دیروز و یا شاید بهترین آنها بود . او با اشاره به نگاه هایدگر در مورد تکنولوژی و رابطه ی آن با جهان و دازاین انسانی سخنرانی خود را با عنوان « رسانه مدرن ، انسان رسانه ای ، و بسط نیهیلیسم » آغاز کرد . دانشیار فلسفه دانشگاه آزاد در ابتدای صحبت هایش خاطر نشان ساخت : ( از آنجا که هم جهان ما رسانه ای شده است و هم انسان ، پس باید دانست مواجهه ی فلسفی با رسانه یک ضرورت غیر قابل انکار است .) او با استناد به این جمله ی هایدگر که تکنولوژی مجموعه ای از ابزار نیست و ما نمی توانیم تکنولوژی را به یک امر تکنیکی تقلیل دهیم افزود : ( در دنیای جدید با این امر روبرو می شویم که رسانه تهی است و خود فاقد هر گونه پیام است . در صورتی که رسانه ها نحوه ی وجود ما و هستی ما را تحت تاثیر قرار داده اند و آن را تعین بخشیده اند . رسانه ها ابزار خنثی و قابل کنترل نیستند . یعنی این رسانه ها هستند که واقعیت را برای ما شکل داده اند . ) او برای تبیین دقیق تر سخن خود این جمله از بودریار را نقل کرد که ما در فراواقعیت زندگی می کنیم . بیژن عبدالکریمی در ادامه به پیوند رسانه های جمعی با قدرت های اقتصادی و سیاسی اشاره کرد که علت گسترش بی معنایی را فراهم آورده اند . او برای این مقصود دو استدلال قابل تامل بیان نمود : 1) رسانه های تکنولوژیک مدرن تحت تاثیر متافیزیک خاصی هستند و نمی توانند آگاهی های غیر مادی را در بربگیرند . 2) رسانه ها حقیقت را تولید می کنند و این منجر به عدم باور به یک حقیقت متعالی می شود .

از دیگر سخنرانان همایش فلسفه رسانه اندرو گاستافسون ، دانشیار جامعه و اخلاقیات بازرگانی دانشگاه کریگتون آمریکا ، بود . گاستافسون با اشاره به تغییری که رسانه ها در زندگی ما ایجاد کرده اند صحبت های خود را معطوف به سه تغییر گسترده که اینترنت در روابط اجتماعی - فرهنگی ، تاثیرات این فنون جدید بر رسانه سنتی و انبوه دانش رو به افزایشی که حاصل دستیابی سریع از طریق رسانه هایی همچون اینترنت است ، نمود . او از حالت عجیب و غریبی که انسان در مواجهه با انبوه اطلاعات در دنیای جدید دارد خبر داد و افزود : ( واقعا ما شاهد انفجار اطلاعات هستیم و همه چیز تغییر کرده است . این تغییرات به سرعت تکنولوژی رسانه های گذشته را در می نوردد . ) او با اشاره به اینکه رسانه ها و موج اطلاعاتی انسان را سردرگم کرده است افزود : ( تکنولوژی جدید برای ما مسئولیت جدید و سرگردانی جدید ایجاد کرده است . به طور مثال ما برای یک کار تحقیقاتی نمی دانیم با این حجم عظیم منابع به چه چیز هایی رجوع کنیم . ما با انبوهی از اطلاعات مواجهه ایم . ) او در پایان خاطر نشان کرد : ( رسانه ها و به خصوص اینترنت زندگی ما را به سمت بهتر شدن و بدتر شدن سوق داده اند . )

بهمن نامور مطلق سخنرانی خود را با تائید این جمله آغاز کرد که ما در عصر اطلاعات زندگی می کنیم و این اقتضائات جدیدی را برای ما رقم زده است . نامور مطلق بیشتر از نگاه نشانه شناسانه به رسانه پرداخت و با اشاره به غلبه رسانه در دنیای جدید خاطر نشان کرد : ( من نه به عنوان یک فیلسوف یا جامعه شناس بلکه به عنوان یک نشانه شناس به دنبال معادل های رسانه در متن هستم . هرچیزی که مورد توجه رسانه قرار بگیرد ممکن نیست نشانه نباشد . ) او بحث خود را با نامیدن عصر جدید به عصر «بینا» ها و «ترا» ها و «چند» ها ادامه داد و توضیح داد در عصری که چنین مفاهیمی رایج است نمی توان رسانه را جدا تصور کرد و از این رو شاهد تعابیری چون : چند رسانه ای ، بینا رسانه ای و ترارسانه ای هستیم . او در ادامه خاطر نشان ساخت این اصطلاحات بیانگر دگرگونیهای بنیادین در عصر حاضر است . او در پایان به تبیین این مساله پرداخت که آیا پس از دوران جدایی رسانه ها ، وسایل ارتباطی به سوی یک پیوست رسانه ای در حال حرکت هستند یا خیر ؟ استاد دانشگاه شهید بهشتی به علت ضیق وقت نتوانست این مساله را به نحو دقیق تبیین نماید .

یکی دیگر از سخنرانان سیاوش جمادی بود که بیشتر به خاطر ترجمه کتاب « هستی و زمان » هایدگر شهرت بسزایی یافته است . او سخنرانی خود را با موضوع « صنعت فرهنگ در نگاه متفکران فرانکفورت» شروع نمود . او برای جزئی کردن موضوع خاطر نشان کرد که در این موضوع تنها به آراء آدورنو و هورکهایمر در کتاب دیالکتیک روشنگری خواهد پرداخت . جمادی اولین رسانه را خود انسان قلمداد کرد و گفت : ( این واقعیت از اینجا آغاز می شود که انسان می خواهد خود را برای دیگری اظهار کند و این ترجمه ی دیگری است از نگاه ارسطو نسبت به انسان که انسان را مدنی بالطبع می دانست . بنابراین خود انسان یک رسانه است پیس از آنکه رسانه یک ابزار قلمداد شود .

اولین رسانه رابطه ی انسان با انسان دیگر است . ) جمادی هم چنین افزود : ( انسان در عین حال که دارای حالت اظهار است ، حالت گشودگی نیز دارد پس هم می تواند ارتباط برقرار کند و هم ارتباط بگیرد . ) او در ادامه خاطر نشان ساخت : ( صنعت فرهنگی در اندیشه آدورنو یعنی صنعتی که قدرت تولید محصولات و فراورده های فرهنگی را در عصر ما دارد . آدورنو صنعتی بودن را در دوران جدید امکان تکثیر انبوه محصولات و آثار فرهنگی برمی شمارد . ) جمادی هم چنین افزود : (رسانه یکی از آن ابزار های صنعت فرهنگ در دوران جدید است و همین ابزار وسیله ی قدرتمندی برای همانند سازی و پایین آوردن سطح درک عمومی هنر محسوب می شود .)