روشنفکری

معمای مرد مرموز؛ مرشد انقلابی یا باج‌گیر سلطنت‌طلب؟

تاریخ ایراناحسان نراقی نقل می‌کند: بی‌سوادی‌اش را چنان پنهان کرده بود که مدتی طول کشید تا به آن پی ببریم، زیرا از هوشیاری و حافظه شگفت‌انگیزش استفاده می‌کرد و بدون کمترین وقفه، دو ساعت صبح‌ها و دو ساعت بعدازظهرها، به سبک یک انقلابی خالص و غیرقابل انعطاف، به گفته خودش ما را ارشاد می‌کرد.

بیژن عبدالکریمی از اجماع ملی و نحوه مواجهه با بحران‌ها می‌گوید؛ نسخه ضد تجزیه برای حاکمیت و نخبگان ناتویی!

روایت عبدالکریمی از گزینه امریکا برای ایران؛ جنگ یا تسلیم مطلق/ شیفت پارادایم در حوزه داخلی /فقدان تئوری، عامل گیجی حاکمیت در حل مشکلات معیشتی مردم

اخبار اندیشهحاکمیت ایران از فقدان تئوری در حوزه فلسفه اقتصاد سیاسی رنج می‌برد. به همین دلیل حاکمیت در مواجهه با مسائل اقتصادی و مشکلات معیشتی مردم گیج و گنگ است... پایداری ها نیروهای اصیل تاریخی و هویتی ما نیستند. اینها خارج از خرد و لوگوس ایرانی هستند. شخصا مرگ این جریانات را در ایران اعلام می‌کنم. پس از حمله اسراییل به ایران، این نوع گفتمان‌های رادیکال به پایان راه خود رسیدند. اینها به جز برخی حرکات ایذایی، نمی‌توانند نقش جدی در پهنه سیاسی و تصمیم‌سازی ایران داشته باشند.

نگاهی به کتاب «روشنگری، انقلاب و رمانتیسم» نوشته فردریک بیزر

متفکران آلمانی، مطیع در برابر قدرت و بی باک در اندیشه ورزی / بیزر اسطوره «آلمان غیرسیاسی» را در هم شکست / کانت، سیاسی در خفا

اخبار اندیشهمادام دو استال روشنفکران آلمانی، پایان قرن هجدهم را اینچنین توصیف کرد: «آن ها عظیم‌ترین بی‌باکی اندیشه را با مطیع‌ترین شخصیت درآمیختند...هدف روشنفکران آلمانی در انتهای قرن هجدهم، آگاه کردن مردم از حقوق و تکالیف مدنی و اصول دین، سیاست و اخلاق بود، به همین جهت تفکر این روشنفکران عمیقا سیاسی بود، اما به خاطر محدودیت‌ها و فشار حکومت وقت، سیاسی در خفا (cryptopolitical) بود.

نگاهی به کتاب «تاملات پاسکالی» اثر پی‌یر بوردیو

نقد فیلسوفان برج عاج نشین؛ جامعه شناسی برای "عوام الناس"/ علیه توهم تفکر محض / چرا بوردیو می گوید جامعه شناس نباید از مردم عادی دست بکشد؟

اخبار اندیشهبوردیو معتقد است فقط توهم توانایی مطلق تفکر می‌تواند منجر به این باور شود که رادیکال‌ترین شک قادر به تعلیق پیش‌فرض‌هاست. کتاب «تاملات پاسکالی»، تلاش بوردیو برای بازگرداندن جامعه‌شناسی به ریشه‌های فلسفی خود و تأکید بر نقش متعهد و درگیر جامعه‌شناس با واقعیات اجتماعی، در تقابل با اندیشه انتزاعی و بی‌اعتنا به مردم، است.

سال‌مرگ کارل پوپر، فیلسوف اتریشی-بریتانیایی و تاثیر او در ایران

پشتوانه نظری اصلاح‌طلبان / پوپر و هایدگر در ایران، جدال روشنفکری دینی / فیلسوف "جامعه باز" چگونه به حل مسائل ما کمک می‌کند؟

اخبار اندیشهسیامک عاقلی گفت:‌بعدها که آقای سروش راه اصلاح‌طلبی را در پیش گرفت و از لیبرالیسم، سکولاریسم، کثرت‌گرایی، دموکراسی، تکامل معرفت دینی (قبض و بسط تئوریک شریعت) شخص و شهروند صاحب حق تا مکلف و … در تقابل با جامعه تک‌صدایی، جزم‌اندیشی، و… اظهارنظر کرد، باز از اندیشه‌های پوپر بهره گرفت و پوپر شد فیلسوف پشتوانه اندیشه‌های اصلاح‌طلبانه.

جلال آل‌احمد بدون بزک و دوزک/ نگاهی به مرد سی‌وپنج ساله ایرانی در دهه ۱۳۳۰

تاریخ ایراناز جذاب‌ترین بخش‌های این یادداشت‌ها جزییاتی است که از زندگی روزمره خودش و مردم روایت می‌کند، با ذکر دقیق قیمت‌ها و شرح سر و وضع مردم و خانه‌ها و کوچه خیابان‌ها. آل‌احمد به‌راستی یک گزارشگر دقیق است و موجز و مختصر، اما گویا روایت می‌کند.

سخنرانی مهدی جلیلی با عنوان «ما دیگری هستیم» در نشست «روایت و جنگ» انجمن جامعه شناسی ایران

تندروها چگونه دست روایت سازان اندیشمند را در برابر دشمن بستند؟ / شکست روایت رسمی در ایران / تأثیر سیاست «دیگری‌سازی» بر جامعه و آینده ایران

اخبار اندیشهکنشگران اجتماعی باید ضعف‌های خود را پذیرفته و در دایره‌های محدود تأثیر بگذارند تا استیلای روایت‌های دروغین شکسته شود. باید روایت‌های جدیدی درباره «ایران» و لزوم حفظ «تنوع» موجود در آن خلق کرد. تصمیم‌گیران سیاسی باید مردم را آنگونه که هستند، با خواسته‌ها و نیازهایشان بپذیرند، نه آنگونه که در ذهن خود ترسیم کرده‌اند. این کار سخت است اما نجات افراد از ترور اطلاعاتی و هویتی ضروری است.

در نشست «روایت و جنگ» نفیسه آزاد، کنشگری جامعه ایران را در جنگ ۱۲ روزه بررسی کرد

بارش آتش اسراییل و برخی روشنفکران بر سر مردم / تحلیل های برخی روشنفکران مردم را تحقیر می کند / روایتی نو از جامعه کنشگر ایران

اخبار اندیشه از نگاه خانم آزاد، جامعه ایران در شرایط کنونی میان دو آتش گرفتار آمده است. یکی آتش تهاجم خارجی که تهاجمی نامشروع و دارای جنایت جنگی است. آتش دیگر، روایت تحقیرآمیز داخلی است که جامعه را بدون عاملیت، بدبخت، قربانی، نفهم، بی‌سواد، خودفروخته یا نابلد توصیف می‌کند. این تحقیر نه فقط از یک سو، بلکه از جانب تمام گروه‌هایی صورت می‌گیرد که حتی در زمینه‌های سیاسی با یکدیگر اختلاف نظرهای جدی دارند. روایتی که از زمان جنبش مشروطه توسط روشنفکران و به تناوب از سوی حاکمیت تکرار شده است.

حاشیه‌ای بر یادداشتی فکربرانگیز درباره سلوک در کناره‌ها

برج آزادی یا برج میلاد؟ کدام معرف هویت و کدام معرف دین است؟ / تفاوت روشنفکران دین اندیش و هویت اندیش

اخبار اندیشهصمیمیت برج آزادی را نسبت به محیط اطرافش با وضع برج میلاد و آسمان و زمین پیرامونش که بسنجیم معلوم می‌شود مسأله‌ام چیست. در ساخت برج میلاد دانش فنی وجود داشته و عمل‌گرایانه که بنگریم نیازی را که سبب ساختش شده برآورده می‌کند. اما این سازه (دست‌کم بدون اجرای یک طرح تکمیلی درست و خوش‌ساخت) «ایرانی» نیست، به همان معنا که دین‌اندیشان متجدد دغدغه‌ی خاطر اصلی‌شان «ایران» نبود.

امیدها و ناامیدی‌های یک روشنفکر تهرانی در دوران رضاشاه

تاریخ ایران«در این روزها کلاه پهلوی را بدواً جز بدکاران و یهودیان کسی بر سر نمی‌گذاشت، به سر اعضای بیچاره وزارتخانه‌ها می‌گذارند و حتی پیرمردان مستخدم عدلیه هم از آن معاف نیستند و این کلاه را که به سر گذاشته‌اند چون از روی اجبار بوده است غم و تنفر درونی آن‌ها به‌خوبی واضح می‌باشد.»

بازرگان از پدران روشنفکری دینی/ انسان مرکزی خطرناکترین آفت بشر در نگاه بازرگان؛الهیات غیر لیبرال/ فراستخواه و تعارض های پرهزینه نظریه بازرگان

اخبار اندیشهاضداد و ابهاماتی که در فکر و عمل سیاسی این مسلمان لیبرال به طرز شگفت­‌انگیزی جمع شده بود و از نظر خود او حل شده بود، در بیرون و در آزمون اجتماعی جامعه‌­ی ایران، به این آسانی برگزار و حل نشد. ابهامات و تعارض ­های پنهان سر برآوردند و تجربه­‌ی پرهزینه‌­ی دشواری بر جای گذاشتند که بازرگان خود از قربانیانش بود. در عین حال، این همه سوانح افکار و ایام، هرگز نتوانست ذره‌­ای از الهیات راست‌­کیش بازرگان را حتی در سخنرانی آخرش، محل پرسش قرار بدهد.

پذیرش مشروطه حکومت قاجار را از فروپاشی نجات داد

تاریخ ایراننقطه عطف حرکت آزادی‌خواهانه ملت ایران، صدور فرمان تأسیس مجلس شورا توسط مظفرالدین‌شاه بود. پادشاه در یازدهمین سال سلطنت خود، طی دستخطی خطاب به مشیرالدوله تأسیس «دارالشورا» یا مجلس شورای ملی را می‌پذیرد.

ضرورت خوانشی نو از شریعتی در روزگار ما با تاملی در فرونسیس یونانی

جادوی فرونسیس این کلمه یونانی / سوال عبدالکریمی: چرا شریعتی موفق بود و روشنفکران امروز نه؟/ کشف "فرونسیس" برای عملگرایی واقعی روشنفکران!

اخبار اندیشهه اعتقاد من جریان روشنفکری ایران، در دهه‌های کنونی دچار روزمرگی، عدم خلاقیت، عدم اثرگذاری درست و اسیر ذهنیت انتزاعی و غیرواقع‌بینانه است، به پوپولیسم و غوغاسالاری نزدیک شده، و فاقد اثرگذاری مثبت تاریخی، و در مبتذل‌ترین دوران خود بسر می‌برد.  دلایل این امر: فقدان الگو، فروپاشی ارزش‌ها، شکست ایدئولوژی‌ها، تبدیل نیروهای منفی به نیروهای اثبات، سیطره عالم تکنولوژیک و فرهنگ مصرف حاصل از آن، فقدان ایدئولوژی، فقدان آرمان، فقدات اتوپیا، فقدان جهت و ثبات در ارزش‌ها، و...

جهانگیر معینی علمداری موضوع ضعف فکری روشنفکران ایرانی را بررسی می کند

شیزوفرنی در روشنفکری ایرانی /  در علوم سیاسی ایران محدودنگری وجود دارد /توپولوژی تفکر روشنفکران ایران اصلا در وضعیت مناسبی نیست

اخبار اندیشهدر مباحث روشنفکری ایران یک وضعیت شیزوفرنیک را احساس می‌کنم. دو دسته از افکار متضاد بر اساس تقابلی که ایجاد می‌کنند باعث این وضعیت شیزوفرنیک شده‌اند. در حال حاضر بالاترین میزان اظهارنظرها در فضای مجازی هم به این دو جریان متعارض اختصاص دارد. یکی همین جریان بومی‌گرا و خواهان هویت ملی است. دیگری جریان‌هایی هستند که در مقابل جریان هویت ملی صف‌آرایی کرده‌اند.

در همایش «شریعتی و امر ملی» چه گذشت؟

عبدالکریمی: جنگ ۱۲ روزه به روشنفکری مخالف خوان پایان داد/ «امر ملی» قطب‌نمای آینده / شریعتی احیاگر تفکر ملی-دینی، کابوسی برای اپوزیسیون وابسته

اخبار اندیشهتمام آن بخش از جریانات گوناگون روشنفکری ایران که کنشگری را صرفاً به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی علیه حاکمیت تقلیل داده، در این مسیر یا به امر ملی خیانت کرده‌اند یا لااقل دفاع از امر ملی را دال مرکزی گفتمان خود قرار نداده‌اند، بعد از تجاوز اسرائیل به ایران از سپهر تأثیرگذاری اجتماعی در جامعه ایران حذف شده و باز هم بیشتر حذف خواهند شد. دوران این گفتمان‌ها به‌ سر آمده است. امروز، تنها آن دسته از روشنفکرانی در صحنه حیات اجتماعی ایران باقی خواهند ماند که با مسئولیتی عمیق، امر ملی را در کانون اندیشه و دال مرکزی گفتمان خود قرار دهند.

دیدن در تاریکی با شاخک‌های دارک مارکسیسم

نور فریب می‌دهد، تاریکی حقیقت را آشکار می‌کند؛ دیدن در عصر پسا فاشیسم / چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم / چرا باید در عصر سلطه بصری، به سایه پناه برد؟

اخبار اندیشهدر نهایت، تاریکی برای ما نه صرفا فقدان دیدن، بلکه «شیوه‌ای دیگر برای دیدن» است؛ شیوه‌ای که در آن سیاست، نه در وضوح، بلکه در لرزش، در شکاف، در اعوجاج و در امتناع از شفافیت کامل شکل می‌گیرد. در زمانه پساحقیقت، پسافاشیسم و پساروشنگری، شاید تنها راه نجات، نه یافتن نور جدید، بلکه زیستن در کنار تاریکی و آموختن از آن باشد.

«وضع کنونی تفکر در ایران» تشخیص بیماری و دعوتی به درمان

هراس و نگرانی داوری از فهم فلسفی ایرانیان / بیگانگی با فلسفه به دلیل سطحی نگری، ترجمه های نادقیق، و شهرت زدگی روشنفکری

اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی در دو اثر بنیادین خود، «مقام فلسفه در دوره تاریخ ایران اسلامی» و «وضع کنونی تفکر در ایران»، از تعلیق سخن می‌گوید؛ از دوری تاریخی ما از تفکر و از ورود بی‌مقدمه به تاریخ جدید غرب، بی‌آنکه مبادی و لوازم آن را دریافته باشیم. او بحران تفکر را نه در سطح برنامه‌ریزی فرهنگی، که در لایه‌های عمیق تاریخی و وجودی می‌بیند و با تحلیل نسبت ما با فلسفه، سنت، و مدرنیته، نشان می‌دهد که بدون بازاندیشی در بنیان‌های فکری خود، نه راهی به گذشته و نه امکانی برای آینده وجود دارد. روشنفکران، زبان‌باختگان: چرا فلسفه در ایران غریب می‌ماند؟

مخاطب اینفلوئنسرها از دکتر سروش در فضای مجازی بیشتر است/ حاکمیت ارتباط گروه‌های مرجع را با جامعه قطع کرد

آموزشگروه‌های مرجع، رهبری فکری یا حتی در مواردی رهبری کنشگری اعضای جامعه را به‌عهده دارند، آن‌ها به‌ویژه در بزنگاه‌های تاریخی وارد میدان می‌شوند تا بازیگری خود را به نمایش بگذارند، این‌که در پذیرش اهداف و نظرشان موفق می‌شوند یا نه نسبت وسیعی با ضریب نفوذ آن‌ها در اعضای جامعه دارد.

در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می شود

نشست گرامیداشت روزجهانی مالکیت فکری

اخبار اندیشهانجمن علمی حق مالکیت فکری ایران و گروه حقوق خانه اندیشمندان علوم انسانی با همکاری دانشکده حقوق دانشگاه های شهید بهشتی، علامه طباطبایی، تربیت مدرس و دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران نشست گرامیداشت روزجهانی مالکیت فکری را برگزار می کنند.

به مناسبت زادروز ایمانوئل کانت بزرگترین فیلسوف دوران مدرن

رهایی از صغارت، و تاریک اندیشی / آزادی خود بنیاد مکمل و متمم عقل خودبنیاد است

اخبار اندیشهبا کشف مفهوم عقل انتقادی خودبنیاد مدرن به تعبیر کانت انسان از صغارت فکری خود کرده خویش در اطاعت از مراجع اقتدار بیرونی آزاد شد و جرأت و جسارت اندیشیدن یافت. به این ترتیب با کشف مفهوم فلسفی عقلانیت انتقادی خودبنیاد، مفهوم مکمل و متمم آزادی خودبنیاد برای آزادی عقل و تحقق عقل آزاد کشف شد تا انسان خودبنیاد و خودمختار که از هر مرجع اقتداری آزاد است و خود خویشتن را رهبری می‌کند متحقق شود.

هشدار صدها تن از اصحاب علم و فرهنگ و هنر از سراسر کشور نسبت به سیاست‌های فرهنگی نوروزی

امضای بیانیه هشدارآمیز روشنفکران از مرز ۹۰۰ نفر گذشت/  بر شاخه نشستن و بن بریدن!

اخبار اندیشهاستقبال از بیانیه هشدار روشنفکران، دانشگاهیان، هنرمندان و ... کماکان ادامه دارد، و تعداد اسامی بیانیه، اکنون از مرز ۹۰۰ نفر گذشته است. این بیانیه در شبکه های اجتماعی اجتماعی دست به دست شده و بازخورد مناسبی در میان شهروندان پیدا کرده است.

روایت احمد سمیعی گیلانی از دوران فعالیت سیاسی‌اش

مخالفت با آمریکا را حزب توده آغاز کرد/ بسیاری از توده‌ای‌ها کسروی‌خوان بودند

تاریخ ایران

وضعیت ایران و مسئولیت دولت، جامعه و روشنفکران در بررسی استاد دانشگاه

عبدالکریمی: آمریکا هنوز ایران را به رسمیت نشناخته / امروز خود ایران مسئله است؛ احتمال شکست وفاق / خلق گفتمان جدید به منظور آشتی ملی

اخبار اندیشهما نیازمند یک گفتمان ملی هستیم.خلق گفتمان جدید خارج از گفتمان مرسوم موجود و خارج از گفتمان روشنفکران. ساختار سیاسی باید نگاه خود را تغییر دهد زیرا در غیر این صورت به دلیل مشکلات جامعه با مسائل عدیده ای مواجه خواهد بود. این مسائل و بحران ها ممکن است همه دستاوردهای انقلاب و دستاوردهای جبهه مقاومت را از دست داده و خون شهدا پایمال می شود...اعلام می کنند ما با آمریکایی ها مذاکره کنیم، اما دقت نمی کنند که آمریکاییها ننشستند با ما مذاکره کنند. امروز چنین نیست که ما نمی خواهیم مذاکره کنیم، مسئله این است که اصلا طرف مقابل ما را به رسمیت نشناخته است. قبول مذاکره کنیم با چه کسی؟

دو ماه پیش از پیروزی انقلاب

نامه مهم یک استاد دانشگاه به امام خمینی

تاریخ ایراناین رسم روشنفکران و متفکران سیاسی است که در بزنگاه‌هایی از تاریخ، دست به قلم می‌برند و نکاتی را به رهبران کشور گوشزد می‌کنند.در آن نامه‌ها نکاتی برجسته می‌شود که به نظر از چشم مردم عادی به دور مانده و چندان در چشم آنها برجسته جلوه نکرده است

حمله روزنامه شهرداری تهران به محمد فاضلی: از نظر او محمد بن سلمان یک حاکم توسعه‌گراست

احزاب و شخصیت‌هاتفاخر جبهه عربی به زرق و برق مظاهر توسعه، در میان شبه‌روشنفکران عمدتا ظاهربین ایران بازتاب بسیار داشته است. برای نمونه مدتی پیش بود که محمد فاضلی، استاد دانشگاه، در اظهاراتی با اشاره به شکاف توسعه میان به‌زعم او «شمال و جنوب خلیج‌فارس» مدعی شد که سبک زندگی امارات، قطر و عربستان برای ایرانی‌ها حسرت شده است.

سیروس علی‌نژاد در گفت‌وگو درباره آخرین کتابش

به خاطر چاپ گزارش ده شب گوته ممنوع‌القلم و اخراج شدم/ با اتوبوس ارمنستان می‌خواستند ما را ته دره بفرستند/ بخشی از روشنفکری ما دنبال آل‌احمد بودند

تاریخ ایرانبعضی سازمان‌های اداره‌کننده مملکت فکر می‌کردند چطور باید اصلاحات را زمین بزنند و برای این کار خیلی توطئه می‌کردند. ازجمله توطئه اتوبوس ارمنستان که می‌خواستند تعداد کثیری را ته دره بفرستند و بعد بگویند تصادف کردند و مردند.

برگزاری نشست تخصصی و آیین رونمایی از مستند «پژاره» در سنندج

کردستاننشست «آسیب‌شناسی فعالیت گروهک‌های تروریستی تجزیه‌طلب و تاثیرات آن در توسعه و پیشرفت استان‌های مرزی غرب کشور» در سنندج برگزار شد.

به‌ بهانه سالروز درگذشت فروغ فرخزاد

جدال زنان روشنفکر بر سر فروغ و پروین

تاریخ ایران«این همه حرف که پشت فروغ است آیا پشت پروین هم هست مسلما خیر و از نظر شعر هم در صلاحیت ما نیست اظهار نظر نماییم بلکه این با دانشکده ادبیات است و چنین خلاصه شد که پروین یک شاعر بی‌نظیر است و با فروغ مقایسه نمی‌شود کرد.»

فریدون مشیری با بغض به کیهان تلفن کرد

روی در خانه‌ام نوشته‌اند «مرگ بر شاعر خائن»!

تاریخ ایرانحسین سرشار نیز با انتشار یک آگهی در روزنامه اطلاعات ۱۷ بهمن ۱۳۵۸ انتشار نامش در کتاب فهرست ۸ هزار ساواکی را کذب توصیف کرده و همکاری‌اش را با ساواک تکذیب کرده بود.