به‌مناسبت برگزاری نخستین پنل تخصصی جامعه‌شناسی اقتصادی در ایران معاصر

شکل‌گیری پارادایمی تازه در تفکر توسعه کشور

اخبار اندیشهبرگزاری نخستین و دومین پنل جامعه‌شناسی اقتصادی در ایران، تنها رویدادی علمی نبود، بلکه آغاز شکل‌گیری پارادایمی تازه در تفکر توسعه کشور است؛ پارادایمی که بر بازگشت به ریشه‌های اجتماعی اقتصاد تأکید دارد. گروه جامعه‌شناسی اقتصادی انجمن جامعه‌شناسی ایران، با حمایت از این روند، بر آن است تا با گسترش پژوهش‌های تجربی، نظری و سیاست‌محور، زمینه‌ی شکل‌گیری «زبان مشترک توسعه» میان جامعه‌ی علمی، سیاست‌گذاران و کنشگران اجتماعی را فراهم آورد، که بتواند به پرسش‌های پیچیده‌ی جامعه شناسی اقتصادی در ایران پاسخی چندبُعدی، انسانی و پایدار ارائه کند.

تن دادن به تغییرات بنیادین اجتماعی با محوریت طبقه متوسط

اخبار اندیشهبه جای تن دادن به فروپاشی یا انقلابی دیگر می‌بایست زمینه‌های تحقق تغییرات بنیادین اجتماعی با محوریت طبقه متوسط فراهم شود. طبقه متوسط با همه مشکلاتی که به لحاظ ضعف اقتصادی و فشارهای سیاسی و تنگناهای زیست فرهنگی داشته است امکان به عهده گرفتن نقش‌های مهمی در برون‌رفت از بحران‌های پیش رو را دارد. قطعا این نیرو که عقبه تاریخی و پیوستگی اجتماعی با دیگر عناصر ساختاری ایران دارد موثرتر از اشکال گوناگون طبقه متوسط رانتی که معارض با زیست فرهنگی و اجتماعی ایرانی و وابسته به نفت و بازار جهانی تا زندگی و زیست روزمره است می‌تواند نجات‌بخش ایران باشد. 

سمیر امین چگونه «اروپا محوری» را به چالش کشید؟ / اسطوره‌سازی غیرواقعی

اخبار اندیشهسمیر امین در کتاب «اروپامداری»، با رویکردی ماتریالیستی و انتقادی، اروپامحوری رایج در روایت تاریخ مدرن را به چالش می‌کشد و نقش حیاتی جهان اسلام عرب را در شکل‌گیری نظم جهانی نادیده گرفته شده برجسته می‌کند.

 پاندمی دزدان حلال خور؛ فرهنگ مخرب ما ایرانیان

اخبار اندیشهجهان به این جمع بندی رسیده که حقوق مالکیت مهم است و با حساسیت باید رعایت شود. ولی ما با این مفاهیم خیلی کم آشنا هستیم شاید به این دلیل باشد که تانژانت و کتانژانت و مثلثات «ریاضیات غیرکابردی» هنوز نزد ما از «اخلاق کاربردی» مهم تر است. جهان در این موضوعات شوخی ندارد. تا حالا به دفعات رخ داده است که طرف استاد دانشگاه است پروفسور هم هست اما کاشف به عمل آمده که که یک پاراگراف از فرد دیگری آورده در مقاله یا کتابش بدون ارجاع و اخراج شده! به همین راحتی.

"چه خبر؟"؛ زیستن در فضای تهدید

اخبار اندیشهنه به "مذاکره"، "جنگ" و "صلح"، مواجهه‌ای سلبی با شرایط است. اما جامعه نیازمند رویکرد ایجابی به اتفاقات هم هست. برای شکل‌گیری رویکرد ایجابی، پاسخ تصمیم‌گیران به این پرسش اساسی چیست که: "چه باید کرد؟" مزاجِ دَهر تَبَه شد در این بلا حافظ / کجاست فکر حکیمی و رای برهمنی؟

ثبات پویا

اخبار اندیشهبه بیان دیگر، در حکمرانی و مدیریت فرهنگی ایران، آینده از آنِ ترکیب این دو است. آنچه باید از تغییر شهر کتاب آموخت، این است که بهترین مسیر نه «حذف» ثبات به نفع جوان‌گرایی و نه «نادیده گرفتن» جوانان برای حفظ ثبات است، بلکه طراحی نهادی است که این دو را در نسبتی متوازن و تکمیلی قرار دهد چنانکه کماکان فیروزان به عنوان رئیس هیئت‌مدیره و مشاور ارشد در کنار خانوادۀ شهرکتاب حضور دارد.

چرا دانشگاه‌ها شکست می‌خورند؟

اخبار اندیشهراه‌حل پایدار آن است که به دانشگاه‌ها و حتی سطوح پایین‌تر مانند دانشکده‌ها، گروه‌های آموزشی، نهادهای صنفی دانشجویی و اعضای هیئت علمی، اختیارات واقعی داده شود تا در فرآیند تصمیم‌گیری تمرین کنند، تجربه بیندوزند و توانمند شوند. تنها در این صورت است که دانشگاه به‌عنوان یک نهاد اجتماعی قدرتمند می‌تواند هم جلوی هرج‌ومرج را بگیرد و هم از تمرکز بیش از حد قدرت در دست دولت جلوگیری کنند.

گاهی باید ایستاد و اندیشید

اخبار اندیشهمنطق غالب روشنفکران ما ستیز با ایدئولوژیک اندیشی است. من هم همراهی می‌کنم. اما جهان پس از آن را به منطق صرف قدرت و ثروت سپردن فاجعه بزرگ‌تری از ایدئولوژیک اندیشی است. به خلاف کسانی که خیال می‌کردند پیشرفت مادی و تکنولوژیک، منازعات سیاسی را منحل می‌کند، با دنیایی مواجهیم که تکنولوژی و ثروت با قدرت توام شده به خوردن و استهلاک تمامیت هستی خود و جهان مشغول شده است. 

بازخوانی «لنین ۲۰۱۷» نوشته اسلاووی ژیژک

راه حل شگفت ژیژک برای بحران های جهان سرمایه داری؛ گزینش رادیکالیسم با بازسازی لنین / امکان سیاست رادیکال

اخبار اندیشه ژیژک در این اثر تلاش می‌کند نه تنها لنین را «یادآوری» کند، بلکه امکان «تکرار» او را به‌مثابه راهی برای «حل‌وفصل» از بن‌بست سرمایه‌داری معاصر به بحث بگذارد. وی با بازخوانی لنین و نقد سرمایه‌داری جهانی، نشان می‌دهد که سیاست رادیکال ضرورتی حیاتی برای قرن بیست‌ویکم است.

تکنیک دانمارکی ها برای خوشبختی 

اخبار اندیشهبعضی ها می گویند شاید ریشه هوگا از هاگ (Hug) بغل کردن می آید. احتمالا بی ربط هم نیست! شاید هوگا به معنی در آغوش کشیدن لحظات ناب و ساده زندگی باشد. سبک زندگی آهسته برعکس سبک زندگی سریع دارای هفت ویژگی متفاوت است: آرام، مراقب، پذیرا، با طمأنینه، صبور، ژرف‌اندیش، تمرکز بر کیفیت نه کمیت.

انحطاط قوه‌ی داوری گروهی از موافقان و مخالفان نظام سیاسی

اخبار اندیشه   آن چه گروهی از مخالفان و موافقان با حاکمیت را به هم گره زده (گرچه به ظاهر در جهت مخالف یکدیگر عمل می‌کنند اما در عمل، شبیه به یک دیگرند)، همانا "ذهنیت اشغال شده" است. هر دو گروه، معیار موافقت و همراهی و یا مخالفت و طرد کردن را با توجه به جهت گیری‌ها و رفتار حاکمیت تنظیم می‌کنند. پر واضح است که چنین ذهنیتی نمی‌تواند بر اساس منطق و معیار پیشینی به داوری بنشیند. 

غروب حقیقت

اخبار اندیشهباید اشک ریخت و ماتم گرفت هنگامی که کسانی در این دیار چهره ترامپ حتی نتانیاهو را مصداق حقیقت می‌پندارند. بخش مهمی از تعلیق فضای سیاسی امروز، ناشی از ناتوانی ما در طرح مدعای حقیقت است. ما دستاویزهای حقیقت را به منطق قدرت فروخته‌ایم و اینک دست‌مان خالی است. 

تفاوت اختصاص سهمیه دانشگاهی در ایران و آمریکا

اخبار اندیشهبنابراین، تفاوت اصلی ایران و آمریکا در این است که در ایران سهمیه ایثارگران و رزمندگان به شکل عدد مشخص و قانونی وجود دارد و اولویت ورود به دانشگاه را برای گروه خاص ایجاد می‌کند، در حالی که در آمریکا حمایت‌ها بیشتر مالی و غیررسمی هستند. هر دو سیستم تلاش دارند ارزش فداکاری و خدمت به کشور را در فرآیند آموزشی منعکس کنند، اما راهکارها و شیوه اجرا در هر کشور متفاوت است.

کودکی به نام هیچ

اخبار اندیشههمه چیز می‌تواند از یک تحول در ساختار رسانه‌ای کشور آغاز شود. اجازه دهیم مردم آنچه را تجربه می‌کنند به زبان بیاورند و در ساحت رسمی رسانه‌ای کشور نمودار شوند. مساله کشور را از درون صدای مردم پیدا کنیم. این اتفاق نخواهد افتاد مگر آنکه رسانه‌های رسمی به سمت مردم  گشوده شوند. همان مردم تشخیص می‌دهند چگونه باید از معرکه گریخت. آن ها خود می‌توانند راه نشان دهند و متعهد به آن بمانند. امید که مردم از درون زهدان آن هیچ نورسیده، زاده شوند. مساله این است که چه  نقشی در مسیر این زایش بر عهده می‌گیریم.

بازداشت خودسرانه "مهدیه اسفندیاری" توسط فرانسه

اخبار اندیشهمگر نه اینکه کورش شهریار ایران زمین اسارت یهودیان در بابل را به پایان می‌رساند و در سال اول حکمرانی او دستوری برای بازسازی معبد اورشلیم صادر می‌شود. فرهنگ و ریشه ما رواداری است.البته این آموزه های قویم ایرانی و ملی در دنیای زورسالار تزویر مدار خریدار ندارد و می بینیم که در قبال جنایات اسرائیل ، غرب مدعی حقوق بشر نه تنها یقه چاک نمی کند بلکه جای قربانی و قاتل عوض شده و جنگ روایت ها راه می افتد.

حرف مردم یا همینی که هست

اخبار اندیشهحال می‌توان از همکاران پرسید دوست دارید حقوق‌تان در کدام بانک واریز شود؟ آیا بسته معیشتی ترجیح می‌دهید یا بن‌کارت الکترونیکی؟ آیا با سرانه خودتان مجموعه ویلاهای سازمانی خودمان را ترجیح می‌دهید یا هتل لاکچری یا هتل ایرانگردی در یک شهر کوچک خاطره‌انگیز یا بوم‌گردی؟

خانمی که به فردوسی توهین کرد و ...

اخبار اندیشهجامعه باید خودش پاسدار ارزش ها و سنت های خود باشد و توهین و فحاشی به شخصیت های بزرگی چون فردوسی و خیام را تبدیل به تابو کند، و درمقابل فحاش قدعلم کند تا یا وادار به عذرخواهی شود و یا تحت فشار اجتماعی و عرفی قرار بگیرد و برای دیگران درس عبرت شود. این کار نه تنها مغایر با اصول آزادی بیان نیست که اتفاقا زمینه ساز آن است.

سیکس پک و اندام متناسب داریم اما ...

اخبار اندیشهاین که ما کجا و چه زمانی به دنیا می آییم دست ما نیست. ممکن است در قرون وسطی و در یک روستای آلوده با طاعون به دنیا می آمدیم، بنابراین دالی جمعی دست ما نیست اما دالی فردی تا حدودی دست ماست. زندگی تعدیل شده بر پایه شرافت (Dignity-Adjusted Life Year (DALY). یعنی سال های عمرمان را بر پایه شرافت تعدیل کنیم.  این شاخص، الهام‌گرفته از DALY جمعی است، اما به جای تمرکز بر بیماری و ناتوانی، بر ۵ عامل رسالت، فضیلت، اصالت، خدمت، رضایت از زیستن تمرکز دارد.

رقابت اصلاح‌جویانه: هم‌افزا یا هم‌فرسا؟

اخبار اندیشهموافقان و مخالفان اصلاح‌جوی بیان‌ها و بیانیه‌های اخیرِ اصلاح‌جویان دو گزینه دارند: یا این موافقت‌ها و مخالفت‌ها را دست‌مایه‌ی تبدیل نیروهای رقیب به نیروهای بدیل و هم‌فرسا کنند، یا رقابتی هم‌افزا و هم‌آفرین از این مخالفت‌ها و موافقت‌ها برآورند. موافقان و مخالفان اصلاح‌جوی این بیان‌ها و بیانیه‌های اصلاح‌جویانه می‌توانند با مفروض گرفتن حداقلی از خرد و تجربه‌ی‌ سیاسی و خیرخواهی و میهن‌دوستی برای طرف مقابل، گفت‌وگویی انتقادی در عرصه‌ی عمومی میان اصلاح‌جویان برای کشف و حذف خطاهای خود و  دیگری دراندازند.  

توسعه‌خواهان و توسعه‌ستیزان

اخبار اندیشهمدیران آمار ساز که معمولا وقتی کم می‌آورند «گزارش‌های پوچ و مهمل» می‌سازند ضد توسعه‌ و توسعه‌ستیزند. مدیرانی که اسیر تکرارند و ریسک تحول‌گرایی را نمی‌پذیرند به دلیل فرصت‌سوزی‌هایشان ضد توسعه‌اند. مدیران برنامه‌گریز و برنامه‌ستیز که به اسم حرکت خلاقانه، هر دم خواب‌نما می‌شوند و برنامه را به سخره می‌گیرند و به پرتگاه می‌برند توسعه‌ستیزند. 

انقلاب یا اصلاح؛ مارکوزه در برابر پوپر

اخبار اندیشههربرت مارکوزه، به عنوان متفکری وفادار به سنت مارکسیستی، دولت‌های سرمایه‌داری غربی را نظام‌هایی تحمیق کننده، سرکوب‌گر و غیرقابل اصلاح می‌داند، که باید به وسیله انقلاب‌های خشونت آمیز واژگون شود. در مقابل او، کارل ریموند پوپر، به عنوان متفکری لیبرال، قرار می‌گیرد که با پذیرش محدودیت شناخت آدمی، با انقلاب و «براندازی» خشونت آمیز نظام‌های سیاسی مخالفت می‌کند. پوپر با یادآوری تجربه انقلاب‌های انگلستان، فرانسه و روسیه، به ما می گوید که «حاصل واژگونی خشونت آمیز، اغلب دیکتاتوری است»

 بیداری لعنتی

اخبار اندیشههنگامی که سنگ سخت مشکلات، دیواره‌های یک خواب عمیق جمعی را شکسته، سخت باید نگران بود. آن ها به منطق جهان بیداری تن نمی‌دهند. سوگوار می‌شوند و عزم انتقام از جهان می‌کنند. تلخ‌تر حال کسانی است که سوگواری و افسردگی رقبای سیاسی خود را مقدمه فرورفتن در یک خواب عمیق تازه می‌کنند. خیال می‌کنند سنگ سخت دشواری‌های عالم به جادوی کلام و بازوی آنها حل می‌شود. پس تدارک یک خواب جمعی تازه می‌کنند.زهر تلخ جهان ما، تبلیغات فشرده ایدئولوژیک است.

آپارتاید رسانه‌ای، سد راه خبرنگاری انتقادی

اخبار اندیشه«توتال جورنالیزم»  وقتی محقق است که خبرنگاران استقلال، اختیار و امنیت تحقق خبرنگاری داشته و بتوانند از ابتدا تا انتهای زنجیره تولید محتوا را در اختیار داشته باشند. آنچه وظیفه مدیران و سردبیران و دبیران است، سیاست گذاری، آموزش، تمهید شرایط و زیرساخت و حمایت از انتشار حقیقت است. رسانه ای که در آن خبرنگاران عنصر محوری آن نباشند، رسانه ی کاملی نیست.

حکمرانی به چه مسایلی توجه کند هوشمند نامیده می شود؟

اخبار اندیشهواقعیت این است که نظام حکمرانی هوشمند نبوده و نیست. نظام حکمرانی در این کشور برای اندازه‌گیری، پردازش، تحلیل، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری به‌موقع و مناسب برای مواجهه با فرایندهای کُندرو سازمان‌دهی نشده است. اگر نظام حکمرانی ملزومات درک چنین فرایندهایی را خلق نکند، موریانه‌های بیشتری بنیان‌های زندگی مسالمت‌آمیز را ذره ذره از بین می‌برند و بحران‌هایی شبیه بحران آب، بیشتر و بیشتر دامن‌گیر زندگی ایرانیان می‌شوند.

چند نفر در سازمان شما به خاطر نقض ارزش‌ها استعفا داده‌اند؟

اخبار اندیشهسازمان ما بر پایه چه ارزش‌هایی بنا شده است؟ چه نهادی مسئول پاسداری از این ارزش‌هاست؟ اگر این ارزش‌ها نقض شوند، چه می‌شود؟ تاکنون چند نفر به‌خاطر نقض این ارزش‌ها بازخواست شده یا مجبور به استعفا شده‌اند؟ در جامعه‌ای که اعتماد، سرمایه‌ای کمیاب است، سازمان‌هایی که واقعاً به ارزش‌های خود پایبندند، از نظر مشتریان و جامعه، ارزش و اعتبار بیشتری خواهند داشت.

توجیه خطا یا مسؤولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی؟ مسأله این است

اخبار اندیشهتفاوت سیاست‌مداران در این نیست که برخی از ایشان اشتباه می‌کنند و برخی دیگر اشتباه نمی‌کنند. تفاوت اصلی ایشان در نحوه‌ی مواجهه با خطاهایی است که مرتکب می‌شوند. برخی خطا بر خطا می‌انبارند و بدنه‌ی خطاهای خود را می‌پوشانند و حتی از آن دست‌آورد می‌تراشند. برخی دیگر به کشف و حذف خطاهای خود حساس اند و خود را به انواع سنجش‌های درونی و بیرونی عرضه می‌کنند.

حمایت دموکراسی ها از تیراندازی تفریحانه به سوی کودکان

اخبار اندیشه فرانچسکا آلبانیزه گزارش‌گر ویژه سازمان ملل می گوید: «نسل ما آموخته بود که نازیسم (هیتلر) بزرگ‌ترین شرّ است؛ و واقعاً هم بود. اما امروز، کشوری که میلیون‌ها نفر را از گرسنگی می‌میراند و کودکان را برای سرگرمی هدف گلوله قرار می‌دهد، و در عین حال، تحت حمایت دموکراسی‌ها و دیکتاتورها قرار دارد، به نماد تازه‌ای از بیرحمی بدل شده است.»

شکست راه‌حل‌های تک‌عاملی برای تحول حکمرانی

اخبار اندیشهبه زبان ساده، از نظر چرچمن اگر برای تحول حکمرانی و رفع معضلات آن، صرفاً به تحول در«سرمایه‌های انسانی» یا «تغییر قانون اساسی» یا «تحولات اقتصادی» روی آورده شود، دورهای باطل در انتظار خواهد بود. هر یک از این عوامل، مانند «سرمایه‌های‌ انسانی» یا «تحول ساختار قانونی» «یک ابرعامل» (meta-factor) است که ده‌ها عامل در درون خود دارد. با این وجود، چنین راهیابی‌ها برای رفع مشکلات وضعیت پیچیده ای مانند معضلات حکمرانی، در دستگاه نظری چرچمن، ناتوان است.