نهی از منکر ما/ نهی از منکر خدا

هدیه ماه رجب-2

دوستان مهربانم، سلام!

این دومین نوشته ماه رجب است که پس از«هدیه رجب» تقدیم می­کنم. این نوشته و نوشته پیشین، به هم سنجاق می­شوند. امیدوارم مرور سخنان قدسی، دگرگون­مان کند.

دعوت به خیر اگر باشد، نوبت به نهی از منکر نمی­رسد اما متأسفانه همه ما بیش از امر به معروف، مشتاق نهی از منکریم... هم ساده­تر است و هم نیروی کمتری می­خواهد... در یک مجلس هم امکان وقوع دارد و نیازی ندارد که مانند امر به معروف، عمر بگذاری و سالها زحمت را تحمل کنی تا آدابی خوب در میان گروهی جابیفتد و به آن عمل کنند... چنان­که تا سالها دیگر نیازی به تکرار تو نباشد.

برای همین است که همه ما نهی از منکر را بیشتر دوست داریم.

در امر به معروف، به اندازه نهی از منکر،«پرستیژ!» احساس نمی­شود...

نمی­توانی از بالا به آدمها نگاه کنی و به آنان تَشَر بزنی و جوری بایستی که احساس کنند تو از آنان برتری.

در امر به معروف، فروتنی لازم است... صبوری لازم است و دست آخر، لازم است خودت پیش از دیگران با معروف مأنوس باشی و پیش از حرف زدن، با عملت نشان بدهی که از معروف، خیر دیدیه­ای و دوست داری دیگران را نیز به آن دعوت کنی.

همین است که کمتر کسی راغب است امر به معروف کند.

از آن سو، نهی از منکر آسان است.

می­ایستی و از بالا به پایین نگاه می­کنی و به دیگران«امر» می­کنی که از منکر«نهی» شوند!

در این مسیر، احکام را هم که خوب نمی­دانیم!...

از آخر به اول می­آییم...

ابتدا، ضرب و شتم می­کنیم و اگر وقتی باقی ماند، رو به نصیحت و خیرخواهانه سخن گفتن می­آوریم!...

اگر طرف مقابل پذیرفت که هیچ... اما اگر نپذیرفت(که اغلب به خاطر لحن بد ما نمی­پذیرد) انبوه افترا و اتهام را به سر و صورتش می­کوبیم و اگر خواست از خودش دفاع کند، راهمان را می­کشیم و می­رویم تا دیگران را از چنین موجود پلیدی بترسانیم... و یادمان می­رود که گناهکار یا بی­گناه، درباره آفریده­ای از آفریده­های خدا حرف می­زنیم که به هر حال، نزد پروردگارش عزیز است. برای همین است که به سخن امیرمؤمنان، هرکس کسی را به­خاطر گناهی سرزنش کند، نمی­میرد مگر آنکه خودش دچار همان گناه می­شود.

پیامبران الهی و امامان بزرگوار، شیوه دیگری داشته­اند. پیش از نهی از منکر، رو به امر به معروف می­آوردند... قانون الهی را خوب توضیح می­دادند... لحنشان را چنان لَیِّن و مهربان می­کردند که مخاطبشان راهی جز شنیدن نداشت و سرانجام به او نشان می­دادند که خدا، سودی در حکمی که قرار داده، ندارد و اگر چیزی را حلال یا حرام کرده، مانند کسی است که محصولی را تولید کرد و خود، بهتر از همه می­داند که کدام آسیب، متوجه محصول است.

خدا می­داند که این نتیجه کارگاه خلقت را کدام سخن یا کار، می­تواند نابود کند، زندگی­اش را تلخ کند و همه خوشی­های عالم را به کامش زهر کند.

خدا نمی­خواهد بشری که آفریده، نتواند زندگی دنیایی خوبی داشته باشد... دوست دارد آدمها بدانند قانون­های هستی چیستند و کاری نکنند که خاری به دستشان برود.

پیامبران و اولیای حق، همین­ها را توضیح می­دادند و عقل مردم را بیدار می­کردند تا خوب بدانند در کجایند و چگونه باید زندگی کنند و سود و زیانشان در چیست. با نهی از منکر، مُچ­گیری نمی­کردند، اتمام حجت می­کردند تا مخاطبشان بداند که همه حرفها گفته شده است... پس از آن هم همه­چیز را به خدا وامی­گذاشتند... نه این که بالای سر طرف بایستند و نظارت کنند که آیا منکرش را ترک کرد یا نه... و از همه­چیز مهم­تر، تفاوتی است که اولیای خدا با ما دارند... آنان معصوم بودند و در تشخیص درستی یا نادرستی کار، اشتباه نمی­کردند. برای همین است که در قرآن، شایسته­ترین کسان برای امر به معروف و نهی از منکر را دانشمندان دانسته است.

مردم، یا می­پذیرفتند یا نمی­پذیرفتند... یا ایمان می­آوردند یا نمی­آوردند... اگر هم ایمان نمی­آوردند و می­­خواستند در ولایت مسلمانان باشند، با پرداخت مبلغی در قالب جزیِه، به زندگی­شان در مملکت مسلمانان ادامه می­دادند... اما اگر اراده می­کردند به ساحَت کشور مسلمانان تجاوز کنند، خداوند دستور حرکت و جنگ می­داد.

همه این مسیر را ما از تَه به سر می­رویم. ابتدا بی آشنایی کامل با گوشه و کنار احکام، گذشته و حال آنها و اجماع نظر مراجع عظام تقلید، با دوستان، اطرافیان و دیگرانی که نمی­شناسیم برخورد می­کنیم و هنگامی که همه­چیز در هم گره خورد، تازه سر را بالا می­گیریم و تأکید می­کنیم که عمرمان را به­خاطر خدا در راه نهی از منکر گذاشته­ایم.

همین است که امامان بزرگوار حسن و حسین نازنین(سلام خدا بر آنان)، با یک وضوی ساده، پیرمردی را به لبخند و پذیرفتن اشتباهش در وضو جلب می­کنند و ما در خود، مدام مشغول یقه­گیری، تلف شدن نیرو، سرخورده­گی و از آن سو، نپذیرفتن و لجبازی مخاطبانیم.

این انتخاب و تلاش کوچک را تقدیم می­کنم به مولای امر به معروف و نهی از منکر: سیدالشهدا(سلام خدا بر او) تقدیم می­کنم.

ترجمه­ها روان بودند اما در برخی از بخشها، کمی تلخیص و تنظیم کردم که می­توانید به اصل منبع مراجعه بفرمایید.

*

قرآن کریم(سوره آل­عمران- 104):

- باید گروهی از شما باشند که به خیر دعوت کنند و به خوبی فرمان دهند و مانع بدی بشوند... این گروه، رستگاران­اند- قریب به مضمون

در این آیه، دو بار از دعوت به خوبی یاد شده و یک بار از نهی... دعوت به خوبی نیز مقدم بر نهی است.

*

آل­عمران- 110:

- شما بهترین امتید... به خوبی فرمان می­دهید و مانع بدی می­شوید... به خدا نیز ایمان دارید. اگر اهل کتاب نیز ایمان بیاورند، برایشان بهتر است... بعضی از ایشان مؤمن­اند اما بیشتر آنان بدکارند- قریب به مضمون

*

سوره لقمان- 17:

- ای پسرک من!... نماز بگزار و به خوبی فرمان بده و مانع بدی باش... و بر آنچه به تو می­رسد، صبر کن!... زیرا این از کارهایی است که نباید آسانش گرفت- قریب به مضمون

*

سوره توبه- 71:

- مردان و زنان مؤمن، دوستان هم­اند... به نیکی فرمان می­دهند و مانع ناپسندی می­شوند- قریب به مضمون

*

سوره اعراف- 29:

- پروردگار من به عدل(انصاف) فرمان داده است... هنگام هر نماز، به سوی او آیید!... او را با ایمان خالص بخوانید!...- قریب به مضمون با تلخیص

*

سوره نحل- 90 :

- خداوند به«عدل»، «احسان» و«بخشش به خویشاوندان» فرمان داده و از ناپسندیِ آشکار، بدکاری گسترده و ستم، بازداشته است... شما را پند می­دهد، شاید که پند را بپذیرید- قریب به مضمون

*

سوره نسا- 58 :

- خداوند به شما فرمان می­دهد که امانتها را به صاحبانشان بازگردانید و هنگام قضاوت درباره دیگران، منصفانه رفتار کنید... خداوند به لحنی نیکو شما را پند می­دهد... او، شنوا و بیناست- قریب به مضمون

*

سوره هود- 116 :

- چرا در میان مردمی که پیش از شما بودند- جز اندکی که آنان را نیز نجات دادیم- خردمندانی نبودند که مردم را از ناپسندی در زمین، بازدارند؟!- قریب به مضمون

*

سوره مائده- 63 :

- چرا خداپرستان و دانشمندان، مانع آنان در ناپسندی و حرام­خواری نمی­شوند؟... چه بد می­کنند!- قریب به مضمون

*

سوره مائده- 78 و 79 :

- آن بنی­اسرائیلیان که کافر شدند، در زبان داوود نبی و عیسای مسیح لعنت شدند و این، سزای سرکشی و زیاده­رویشان بود... آنان، مانع کار زشت دیگران نمی­شدند... کارشان بسیار بد بود- قریب به مضمون

*

سوره تحریم- 6 :

- ای کسانی که ایمان آورده­اید، خود و خانواده­تان را از آتشی که مردم شما را به سویش می­کشانند، نگهدارید!...

فرشتگانی خشن و سختگیر بر آن آتش گماشته شده­اند که خدا را در اجرای دستور سوزاندن گناهکاران نافرمانی نمی­کنند و همان کنند که دستور دارند- قریب به مضمون با تلخیص

امیرمؤمنان علی­بن ابی­طالب(سلام خدا بر او) درباره این آیه فرموده­اند:

- منظور خداوند، آموزش نیکوکاری و خوبی­ها به خانواده است.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 327، حدیث 12833(به نقل از آلتَّرغیب و التَّرهیب).

امام صادق(سلام خدا بر او) درباره این آیه فرموده­اند:

- خانواده را به اجرای آنچه که خدا فرمان داده دعوت کن و از آنچه خدا منع کرده، نهیشان کن!... اگر از تو اطاعت کردند، آنان را از آتش حفظ کرده­ای و اگر نکردند، تو وظیفه­ات رابه انجام رسانده­ای...

وقتی این آیه نازل شد، یکی از مسلمانان گریست و به پیامبر خدا گفت:«من، حتی نمی­توانم خودم را از گناه نگهدارم، حالا مسئولیت خانواده نیز بر دوش من افتاد!»...

پیامبر خدا فرمود:«همان را که می­دانی و عمل می­کنی به آنان نیز بگو... و همان را که می­دانی و خودت را حفظ می­کنی، به آنان بگو و آنان را نیز حفظ کن!... همین اندازه کافی است».

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 327، حدیث 12833(به نقل از آلتَّرغیب و التَّرهیب).

***

مولا امیرالمؤمنین علی­بن ابی­طالب(سلام خدا بر او):

- نهایت دین، امر به معروف، نهی از منکر و برپا داشتنِ حدود الهی است.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 320، حدیث 12808(به نقل از غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم).

*

در سفارش به فرزندش محمد حَنَفیه:

- به خوبی فرمان ده تا اهل آن باشی... زیرا کمال کارها نزد خداوند، امر به معروف و نهی از منکر است.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 321، حدیث 12810(به نقل از مَن لایَحضُرُهُ­الفقیه).

*

- ارزش همه کارهای خوب(حتی جهادت در راه خدا) در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر، مانند آب دهانی در مقابل دریایی عمیق است.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 321، حدیث 12811(به نقل از نَهج­البَلاغه).

*

پیامبراکرم(صلوات خدا بر او و خاندان مطهرش):

- جبرئیل نزد من آمد و گفت:«ای احمد!... اسلام ده بخش است... هفتمین بخش آن امر به معروف است... امر به معروف، نشانه وفاست».

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 323، حدیث 12816(به نقل از عِلَلُ­الشَّرایع).

*

مولا امیرالمؤمنین علی­بن ابی­طالب(سلام خدا بر او):

- خداوند، امر به معروف را واجب کرد زیرا مصلحت مردم در آن است.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 323، حدیث 12819(به نقل از نَهج­البَلاغه).

*

پیامبراکرم(صلوات خدا بر او و خاندان مطهرش):

- جبرئیل نزد من آمد و گفت:«ای احمد!... اسلام ده بخش است... هشتمین بخش آن نهی از منکر است... که برای اتمام حجت است».

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 324، حدیث 12822(به نقل از عِلَلُ­الشَّرایع).

*

سیدالشهدا حسین­بن علی(سلام خدا بر او):

- به خدا بر هیچ چشم مؤمن روا نیست که ببیند خدا را نافرمانی می­کنند و کاری نکند... مگر آن که آن وضع را تغییر دهد.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 324، حدیث 12826(به نقل از تنبیهُ­الخَواطِر).

*

امام صادق(سلام خدا بر او):

- پیامبرخدا فرمود:«خداوند از مؤمن ضعیفی که دین ندارد، متنفر است... کسی که نهی از منکر نمی­کند».

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 325، حدیث 12827(به نقل از الکافی).

*

مولا امیرالمؤمنین علی­بن ابی­طالب(سلام خدا بر او):

- پیشینیان شما هلاک شدند زیرا گناه می­کردند و دانشمندان­شان مانع آنان نمی­شدند... وقتی خوب به گناه عادت کردند، ناگهان عذاب خدا رسید.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 326، حدیث 12830(به نقل از الزُّهد للحسین­بن سعید).

*

- خداوند، آنانی را که به گناه عادت و دانایانی را که سکوت می­کنند؛ هر دو را از رحمت خود دور می­کند.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 326، حدیث 12831(به نقل از نَهج­البَلاغه).

*

امام محمدبن علیٍ­الباقر(سلام خدا بر او):

- امر به معروف و نهی از منکر راه پیامبران و شیوه نیکوکاران است... وظیفه بزرگی است که وظیفه­های دیگر را برپا می­کند...

روشها را امن و مطمئن می­کند...

درآمدها را حلال می­کند...

حقوق و اموالی که به زور گرفته شده­اند، پس گرفته می­شوند...

زمین، آباد می­شود...

از دشمنان انتقام گرفته می­شود...

و کارها به سامان می­رسند.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 329، حدیث 12837(به نقل از الکافی).

*

مولا امیرالمؤمنین علی­بن ابی­طالب(سلام خدا بر او):

- امر به معروف و نهی از منکر، مرگ کسی را نزدیک نکرده­اند و روزی کسی را نبُریده­اند.

میزان­الحِکمَه، جلد7، صفحه 331، حدیث 12848(به نقل از الکافی).

*

ادامه مفصل این احادیث را در اصل مأخذ خواهید دید... از اینجا به بعد، به­نظرم کنایه­ای مهم­تر است به ما... مایی که نهی از منکر را از امر به معروف، جدی­تر می­بینیم:

 

پیامبراکرم(صلوات خدا بر او و خاندان مطهرش):

- فاش کردن راز برادرت، خیانت است... از این کار دور باش!

میزان­الحِکمَه، جلد3، صفحه 542، حدیث 5529(به نقل از بِحارُالاَنوار).

*

- نشانه خائن، چهارچیز است:

نافرمانی خدای مهربان...

آزار همسایه­گان...

کینه به دل گرفتن از دوستان...

نزدیک شدن به دوران سرکشی!

میزان­الحِکمَه، جلد3، صفحه 542، حدیث 5530(به نقل از تُحَفُ­العُقول).

*

مولا امیرالمؤمنین علی­بن ابی­طالب(سلام خدا بر او):

- خائن، کسی است که عیبهای خودش را رها کرده و از دیگران عیب­گیری می­کند... چنین کسی امروزش بدتر از دیروز اوست.

میزان­الحِکمَه، جلد3، صفحه 542، حدیث 5530(به نقل از تُحَفُ­العُقول).

 

 

 

 

حکایت همچنان باقی...