سرطان و سکته قلبی ارمغان شهرنشینی متفاوت تهرانی‌ها

سپیده سعیدی: با در نظر گرفتن این موضوع که حوزه سلامت در کشور ما دستخوش مسائل سیاسی شده است ،به راحتی می توان دلایل ناکامی ها در این حوزه را دریافت .بسیاری از کارشناسان و مسئولان در حوزه سلامت معتقدند که در کشور ما سلامت واهمیت آن جدی گرفته نمی شود و این موضوع تاثیر عمیقی برروی وضعیت جامعه گذاشته است . ضمن آنکه ایران از جمله کشورهایی به حساب می آید که در مورد انواع بیماریها آسیب پذیر شده است . موج تغییرات بیماریها ،از ابتلا به بیماریهای واگیردار به بیماریهای صعب العلاج ،تغییر ساختار ارتباط بیمار با پزشک و عدم اعتنا به معضلات بیمارستانها از جانب سازمانهای بیمه گر همگی از جمله عواملی هستند که در این حوزه تغییرات ناخوشایندی را به وجود آورده اند . دکتر علیرضا زالی ،قائم مقام سازمان نظام پزشکی ایران ،جراح مغز و اعصاب و استاد دانشگاه معتقد است که در این میان نمی توان عوامل محیطی ،زندگی شهری و پیشرفت در امور صنعتی را نادیده گرفت . او اظهار می دارد که مردم ایران از جمله افرادی هستند که زندگی شهری با ساختار غیر اصولی اش بیش از هر شهروند دیگری در جهان به مردم را در این راستا دچار بیماریهای مهلک می کند .

از تهران شروع کنیم ،در این رابطه توضیح دهید که چه معضلاتی در ساختار شهری ما وجود دارد و اینکه آیا این موضو ع دچار غفلت مسئولان بوده است ؟
مسئله اولی که در این شهر مورد غفلت قرار گرفته است . نظام شبکه ارائه خدمات اولیه است . اقدامی که آن را در روستاها حتی در وضعیت مناسب تری شاهد هستیم و تلاش مسئولان در این رابطه در روستاها نتایج درخشانی را در بر داشته است . در حال حاضر اثر بخشی و کاربرد این خدمات در شهر تهران به اندازه یک روستای دور افتاده برای مردم تهران کفایت نمی کند . در این شهر تقاضا برای درمان بیش از هر کلان شهر دیگری است اما خدمات به درستی ارائه نمی شود. در تهران حداکثر ضریب نفوذ نظام شبکه ارائه خدمات در این سیستم 50 در صد است . در پاسخ به ادامه سوال هم باید گفت که یقینا غفلت باعث چنین بحرانی در کلان شهری چون تهران می شود .

عدم رسیدگی به اوضاع سلامت شهر اگر نتیجه غفلت مسئولان باشد چند در صد آن را نتیجه بی توجهی مسئولان شهری است و چه میزان را مسئولان بهداشت و سلامت باید پاسخگو باشند ؟
در این رابطه اشاره می کنم به وضعیت زندگی کنونی در شهر تهران . در حال حاضر شاهد هستیم که زندگی شهر نشینان تهرانی به شدت با مشکلات زیست محیطی در این شهر پیوند خورده است . در درجه اول باید عنوان کنم که مسئولان شهری با بی اعتنایی به مسئله سلامت گام هایی برداشته اند که به ضرر مردم است . آلاینده های فیزیکی و محیطی در این شهر به نسبت شهر های دیگر کاملا زیاد است . در کنار آلاینده ها ما شاهد جمعیتی هستیم که خود عامل بر کاهش امکانات برای سالم زندگی کردن است . کمبود سرانه فیزیکی برای هر نفر ،کمبود سرانه فضای تفریحی و طبیعی و وضعیت آپارتمان نشینی همگی از جمله عواملی هستند که می توان دلایلی دانست که زندگی در تهران را برای ساکنانش خطر آفرین کرده اند . نقش مسئولان را هم نادیده نمی توان گرفت . آنچه مسئولان شهری در این سالها در مورد آن غفلت کرده اند . ساخت و ساز بی رویه بود . ساخت و سازی که اثر مستقیم بر روی سلامت افراد دارد . حال در هر کیلومتر مربع 546 نفر سکونت دارند که این تراکم جمعیت همراه با سرانه حداقلی برای فعالیتهای فیزیکی و ورزشی کافی نبوده و هر لحظه شاهد آسیبهایی که از این بی توجهی به شهروندان تهرانی می شود هستیم . در کنار موارد ذکر شده به کارخانه هایی که در حاشیه غربی تهران واقع شده است می پردازم . همانطور که می دانید باد از ناحیه غربی می وزد چرا که تهران در دامنه واقع شده است و در وقع تمام آلاینده ها را با خود به داخل شهری می آورد که از دود اتومبیلها جای نفسی کشیدن در آن نیست . به طور کلی در مورد شهر تهران باید اظهار کنم . علی رغم آنکه مسئولان شهری متوجه خطرات ناشی از عوامل محیطی بر روی سلامت انسانها هستند باز هم شاهدیم که هر امر دیگری در این شهر مهم تر از سلامتی برای آنان است . که باید در این راستا دقت نظر بیشتری صورت گیرد .

در تعابیر دیگر یا بدیع ترین تعبیری که برای بحث سلامت بدان اشاره می شود . پرداختن به عوامل اجتماعی و تاثیر مستقیم آن بر روی سلامت افراد است . در این رابطه توضیح دهید و بگویید که ما در چه موقعیتی قرار داریم ؟
با توجه به گزارش سازمان بهداشت جهانی در جهان امروز بالغ بر 75 در صد عوامل موثر در سلامت در خارج از حوزه بهداشت و درمان ،نقش و عوامل اجتماعی در بهبود وضعیت سلامت است . در نزول شاخص های سلامت کاملا اثبات شده است امروز اگر قرار باشد ما بیماری سل و ایدز را در شهر های بزرگی چون تهران بررسی کنیم ودر صدد  ریشه کن شدن آن بر آییم . باید در ابتدا زمینه های فقر را ازبین ببریم و فقر زدایی کنیم . در مرحله ای پیش از این اقدام باید در نظر داشته باشیم که برای فقر زدایی باید در ابتدا جهل زدایی کرد . چرا که در پس هر جهلی فقر و بیماری و آسیبهای متفاوت دیگر به انسانها می رسد . ما امروزه در همین کلان  شهر تهران شاهد خشونت ،اعتیاد و ایدز هستیم که متاسفانه دامنگیر جوانان شده است . این در حالی است که روز به روز به سمت صنعتی شدن می رویم .صنعتی شدن در جوامع مختلف همواره با خود پیشرفت را به ارمغان می‌آورد . که در مورد ما این مسئله مصداق نداشته است . چرا که با صنعتی شدن افزایش جمعیت را هم شاهد بوده ایم .

حتما شما هم می دانید که امروزه در ایران از سوی مسئولان اجرایی کشور تشویق و ترغیب زوج ها به فرزند دار شدن مشاهده می شود . این تشویق ها یعنی تلاش برای افزایش جمعیت ،مسئله ای که به زعم بسیاری خود عامل فقر و بی سوادی در کشورهاست . شما هم بدان اشاره کردید و گفتید که با افزایش جمعیت نتوانستیم بهره ای از صنعتی شدن و پیشرفت در کشور ببریم . عاملی که خود سبب کاهش ارائه خدمات در حوزه سلامت خواهد بود . به نظر شما ما نیاز به افزایش جمعیت داریم .
همه انسانها در هم ادوار تاریخ و با هرمیزان دانایی دریافته اند که فقر رابطه تنگاتنگی با سلامت و یا عدم سلامت در انسانها دارد . در این راستا می توان اظهار کرد که هر چه توان اقتصادی افراد در خانواده ای که در آن زندگی می کنند بالاتر باشد . سلامت آن خانواده تضمین شده است و در نتیجه جامعه جامعه سلامتی خواهد بود .از طرفی دیگر همواره شاهد بوده ایم که در خانواده های پر جمعیت نمی توان انتظار داشت که افراد از نظر اقتصادی هم در وضعیت مناسبی قرار داشته باشند و می توان به جرات اظهار کرد که به ندرت خانواده هایی را دیده ایم که هم پر جمعیت باشند و هم وضعیت اقتصادی مناسب داشته باشند . این مثال در مورد سلامت افراد هم صادق است . ضمن آنکه اصولا وجه رفاه اجتماعی و روانی افراد جز مصادیق تعریف سلامت است . از طرفی هزینه های عرصه سلامت می تواند منجر به گسترش فقر در جامعه شود . با به دنیا آمدن هر فرزند باید هزینه هایی برای سلامت وی در نظر گرفته شود و اگر این خدمات سلامتی به خاطر فقر نادیده گرفته شود خطرات جبران ناپذیری برای نوزادان به وجود می آید یعنی بروز فجایع اجتماعی . متاسفانه امروزه نه تنها در تولد نوزادان در بسیاری مواقع مشکلاتی را مشاهده می کنیم بلکه شیوع بیماریهای غیر واگیر هم خود نگران کننده است . به صراحت می توان گفت که بیماری آنفولانزای نوع a همانقدر نگران کننده بود که بیماری هایی چون سرطان و بیماریهای قلبی .

این یک تجربه جدید است که در ایران شاهد شیوع بیماریهای غیر واگیر باشیم یا در کشورهای دیگر هم مشاهده می شود ؟
در حال حاضر تجربه ای که در جامعه ایرانی در حال اتفاق است  متاسفانه تنها مختص به همین کشور خودمان است نه کشور دیگری . افزایش بار بیماریهای غیر واگیر که عمدا بیماریها ی قلبی - عروقی ،حوادث و سرطان ها را شامل می شود این روزها برای ایرانیان به ویژه مردم شهر تهران مشاهده می شود که دلیل آن را می توان ارتباط مستقیم الگوی غلط زندگی و یا شهر نشینی متفاوت در این شهر عنوان کرد . در حال حاضر بیماریهای قلبی و عروقی روز به روز دامنه وسعت بیشتری در بین مردم پیدا می کند . حجم زیادی از بودجه سلامت در کشور را به خود اختصاص می دهند . این روزها در بین ایرانیانی که در الگوی زندگی شان روش های غلط با زندگی سالم به هم تنیده شده اند می توان به راحتی اظهار کرد تنها همین االگوی غلط افراد را به کام مرگ می کشاند . عواملی مانند چاقی ،افزایش چربی خون ،افزایش قند ،فشار خون ،عدم انجام حرکات ورزشی به مقدار کافی و عواملی چون کار بیش از حد ،استرس و سیگار که این روزها در بین دخترهای جوان بیش از آقایان مشاهد ه می شود و این برای نوزدان آینده ایرانی هم خطرآفرین خواهد بود

شما به عنوان یک مسئول به همه عواملی که برای مردم در حوزه سلامت خطرزاست اشاره کردید ،حال بگویید که مسئولان باید چه اقدامی را پیش پای خود بگذارند تا بتوان این بیراهه را به راه تبدیل کرد و معضلات را در حوزه سلامت از پیش روی برداشت ؟
به طور کلی اصلاح یک الگوی زندگی سالم اجتماعی در دراز مدت می تواند به همه این مشکلات خاتمه دهد . در این بین باید نکته ای را یاد آورشوم . در حال حاضر در کشورمان ایران ما همه ساله بر اثر حوادث ترافیکی انسانهای زیادی را از دست می دهیم  و به همین منظور در جهان رتبه هفتم متعلق به ایران است . از طرفی دیگر ترافیک در شهر تهران با هیچ کجای دنیا قابل مقایسه نیست . ما به راحتی پذیرفته ایم که باید با ترافیک زندگی کرد در صورتی که ترافیک مخرب ترین نقش را بر سلامتی انسان دارد .این دو مسئله خود از جمله اقداماتی هستند که باید به دست مسئولان انجام شوند . کاهش ترافیک و بهسازی راهها و اقدامات بی شمار دیگری که تنها به دست مسئولان باید انجام شود . در نهایت اگر نیاز به فرهنگ سازی برای مردم هم باشد که آنها خود از سلامت خود مراقبت کنند نقش مسئولان را نمی توان نادیده گرفت .

آینده ایران را در حوزه سلامت چگونه پیش بینی می کنید ؟
واضح است که اگر به این رویه شاهد افزایش جمعیت باشیم . مردم با فقر روبرو می شوند و بی وسوادی . این در حالیست که وضعیت اقتصادی و معیشتی آنها هم اجازه نخواهد داد که به وضعیت سلامت خود رسیدگی کنند . از طرفی دیگر باید فکری هم به حال ساختار نظام شبکه ارائه خدمات در شهرهای بزرگ کرد که در شرایط چندان مناسبی قرار ندارد . اگر غفلت به همین صورت ادامه داشته باشد می توان حدس زد که در حوزه سلامت در آینده دچار مشکل خواهیم شد .