روزنامه اعتماد

جامعه سالم با شنیدن صداهای متکثر

اخبار اندیشهجامعه‌ای که دروازه دانش، دسترسی به آگاهی و تفکر آزاد را برای همه باز نکند، بخشی از آینده‌اش را بسته است. مسوولیت همه ما این است که این دروازه را برای افراد دارای معلولیت بازتر کنیم. کتابخانه ملی نیز می‌تواند پیشگام این حرکت باشد؛ حرکتی که از فناوری آغاز می‌شود اما به عدالت، برابری و کرامت انسانی ختم خواهد شد.

به مناسبت سالروز درگذشت محمدعلی فروغی

استفاده ابزاری فروغی و استبداد از یکدیگر/ نقد بیماری «سیاه و سفید بینی»؛احیای فروغی و طرد شریعتی / ذکاءالملک در شب استبداد متجددمآبانه ما

اخبار اندیشهفروغی نخست وزیری نبود که صرفا گوش به فرمان استبداد جدید بنشیند، بلکه می‌خواست اهداف و نیات تجددخواهانه‌اش را با ابزار استبداد جدید نیز دنبال کند. به عبارت دیگر، اگر استبداد نو از او استفاده ابزاری می‌کرد او نیز از استبداد جدید استفاده ابزاری می‌کرد. او مغز متفکر تجددمآبی مستبدانه و استبداد متجددمآبانه بود. فروغی نظریه‌پرداز تجدد برای ایران و ایرانِ متجدد بود، ناسیونالیستی مدرنیست.

بررسی تطبیقی و اسطوره‌شناسانه «پری» در داستان روز شنبه هفت‌پیکر نظامی

پریان نظامی نه نماد اغواگری که دعوت‌کنندگان به شهود و راز هستند / نظامی، برخلاف زرتشت پری را واسطه تجربه معرفت می داند / هفت پیکر، سفر به ناخودآگاه

اخبار اندیشهپریان نظامی برخلاف دیوان یا جادوگران، نماد اغواگری منفی نیستند، بلکه دعوت‌کنندگان به شهود و راز هستند. پادشاه هند، نماینده عقل و سلطه مردانه است و پری، نیروی شهودی و سرکش طبیعت. برخورد این دو نیرو، همان کشاکش میان فرهنگ و غریزه، آگاهی و ناخودآگاه است. از همین منظر می‌توان گفت نظامی، برخلاف زرتشت که پری را شر می‌دانست، او را واسطه تجربه معرفت قرار می‌دهد...در پرتو اسطوره‌شناسی نوین می‌توان گفت پری نظامی، همان نیرویی که انسان را از مرز عقل عبور می‌دهد تا در آینه خیال، حقیقت وجود خویش را بازبیابد. پری از اهریمن به الهه بدل می‌شود، از اغواگر به آموزگار و درنهایت از اسطوره به نماد روانشناختی جاودان. ‌

مروری بر کتاب درآمدی بر فلسفه هیجانات

از خشم تا عشق

اخبار اندیشه«درآمدی بر فلسفه  هیجانات» بیش از یک کتاب آکادمیک است؛ یک دعوت به تأمل عمیق در باب خودمان است. در روزگاری که احساسات اغلب به روان‌درمانی، دارو یا سرگرمی واگذار می‌شوند، این کتاب یادآوری می‌کند که هیجانات نه تنها بخشی از انسانیت ما، بلکه «کلید فهم جهان، دیگران و خودمان» هستند.

انقلاب بزرگ حیات در آستانه تعریف مجدد معنای وجود / ابرهوش: بزرگ‌ترین موفقیت یا واپسین اختراع / معنای زندگی در عصر هوش مصنوعی

اخبار اندیشهمی‌توان تصور کرد جهانی را که در آن نیاز به تحصیل برای یادگیری اطلاعات خام از میان رفته، زیرا هر پرسش در کسری از ثانیه پاسخ داده می‌شود یا جهانی که کار فیزیکی و ذهنی بر عهده ماشین‌هاست و انسان تنها تماشاگر است. در چنین شرایطی اگر معنای زندگی به کار و تحصیل وابسته باشد، ناگزیر به پوچی می‌انجامد. اما اگر معنا را در تجربه، عشق، خلاقیت و ارتباط انسانی جست‌وجو کنیم، هوش مصنوعی می‌تواند رفیقی باشد که ما را از سطح نیازهای ابتدایی فراتر ببرد و به قلمروهای تازه‌ای سوق بدهد.

نگاهی انتقادی به بازیگران عرصه فرهنگ به مناسبت برگزاری یکصدمین سالروز تولد مرحوم استاد ایرج افشار

چرا متصدیان مراسم ایرج افشار سخنان امیدسالار را پخش نکردند/ به‌جای فردوسی‌بازی، فردوسی را عمل کنیم / فاصله جامعه از ستایش مفاخر تا عمل به اندیشه‌شان

اخبار اندیشهاستاد امیدسالار با تأسی از حکیم طوس متذکر شد که تقاضای آتش‌بس امریکایی‌ها در جنگ ۱۲ روزه تاثیر «گرز» نیروهای مسلح‌مان بود و این ‌بار لازم است قبل از اقدام دشمن با حمله‌ای پیشگیرانه، امنیت کشور تضمین شود. این اظهارات حتما می‌تواند محل مناقشه باشد و متخصصان امر در امور نظامی و دیپلماسی جا دارد با توجه جدی و بررسی دقیق له یا علیه آن موضع بگیرند. اما اینکه گردانندگان یک نشست فرهنگی که به نام یاد یکی از برجسته‌ترین خادمان فرهنگ ایران برگزار شد از پخش سخنرانی‌ای که وعده‌اش را داده بودند، انصراف بدهند، حقا جای هیچ توجیهی ندارد. 

کهنه اندیشی در پوسته جدید؛ کمدی تلخ نواندیشی / تاملی در پارادوکس نواندیشان کهنسال / نواندیشی بدون رهبری جوانان ایستایی مخرب را جایگزین می کند

اخبار اندیشهباید در نظر داشت که نواندیشی واقعی و حتی حقیقی، آن است که بتواند اصول و پایه‌های یک مبحث را به چالش بکشد و این اتفاق باید توسط افرادی بیفتد که نگاهی تعصبی و تصلبی به موضوع ندارند و همزمان، جرات و شجاعت به چالش کشیدن موضوعات را هم دارند و این همان جایی است که نسل جوان باید با اختیار کامل، نواندیشی را با پویایی و ذهن بازِ بدون تعصب پیش ببرد اما متاسفانه الیگارشی نسلی کهنسالان با یک گارد قهری و قدرت‌نمایی، از این شکل نواندیشی واقعی جلوگیری می‌کنند.

فلسفه اسلامی و زندگی روزمره ایرانی

چرا هنر در زبان ذاتاً "نابحق" است و هرگز به پایان نمی‌رسد؟/ بریکولاژ فلسفی

اخبار اندیشهبا پیروی از گوته، شعرگویی و خوانی نوعی به اجرا درآوردن است که می‌تواند در هر جایگاه، با توجه به الزامات زمانی که در آن روی صحنه هستی‌یابی می‌رود، معانی متناسب، نوین و تأمل‌برانگیزی را از خود بروز دهد که با «کلاژکار»ی روزمرّگی تجربه‌های زیسته متفاوتی از شعر را پدیدار می‌کند.

ضرورت شناخت شیخیه و تأثیر آن بر تاریخ ایران / چگونه تاویل گرایی هیزم باورهای آخرالزمانی قرن 19 را فراهم کرد؟

اخبار اندیشهنزاع فقیهان اصولی و اخباری درست اندکی قبل از او و تداوم آن با محوریت میرزا محمد اخباری و قتل او در عتبات و تلاش شاهان قاجار (و حتی عثمانی در عتبات) برای بهره‌گیری از نزاع‌های فقیهان اصولی با اخباریان و صوفیان و شیخیه و به منظور مهار قدرت روزافزون فقیهان اصولی زمینه اختلافات و نزاع‌هایی را در میان صفوف مختلف آخوندهای شهرستان‌ها و علمای عتبات و شهرهای بزرگ مانند اصفهان درست کرده بود که از درون آن ظهور باورهایی از نوع آنچه سید علی محمد باب مدعی آن بود چندان پیچیده نبود.

جهانی شدن و بنیادگرایی چگونه افراطی گری را دامن می زنند؟

توسعه؛ پادزهر بنیادگرایی / «سکولاریسم مهاجم» غرب، بنیادگرایی اسلامی را به خیزش وامی‌دارد/ پوپولیسم مذهبی محصول شکست توسعه

اخبار اندیشهدر مالزی، حزب اسلامی مالزی به دنبال ایده‌های اسلام‌گراست اما به علت توسعه‌یافتگی این کشور فرصت ابراز وجود چندانی ندارد. مالزی کشوری سه‌پاره است: متشکل است از مالایی‌های مسلمان، چینی‌های با قدرت اقتصادی و هندوها؛ این سه پاره در ائتلاف و همکاری با یکدیگر قرار گرفته و اختلافات خود را خنثی می‌کنند. در این کشور، هویت ملی، دولت ملی، بوروکراسی کارآمد و طبقه متوسط قوی وجود دارد. نظام سیاسی مالزی توسعه‌یافته‌تر است و مخالفان می‌توانند با کسب برخی منافع درون آن جذب شده و مشارکت داشته باشند.

مرگ زبان سیاسی چگونه رقم خورد؟ / کابوس جامعه‌ نه خشمگین و نه امیدوار / فرسودگی اجتماعی و مکانیسم وعده، مرگ زبان سیاسی را رقم زدند؟

اخبار اندیشهبزرگ‌ترین خطر برای یک جامعه نه خشم که بی‌تفاوتی مزمن است. جامعه خشمگین هنوز زنده است، چون هنوز چیزی برای از دست دادن دارد؛ اما جامعه خسته، تنها به بقا از طریق فروپاشی سیاسی می‌اندیشد، نه به تغییر. اجتماعی با کنشگری نیروهای اثرگذار. در برابر این وضعیت، نخستین گام بازسازی اعتماد است: بازگشت به صداقت در گفتار، محدود کردن وعده‌ها به آنچه واقعا ممکن است و مهم‌تر از همه، اعتراف به شکست‌های گذشته. به رسمیت شناختن شکست‌های دیروز و شکست احتمالی امروز می‌توان جامعه را از وضعیت خسته و ناامید به جامعه خشمگین و فعال و در نهایت موثر تبدیل کند.

علم باید پادرمیونی کنه / چرا به اتحادیه علوم اجتماعی مجوز فعالیت ندادند؟ / از توقف مجوز تا ابربحران‌ها

اخبار اندیشهاز توقف مجوز تا ابربحران‌ها: پیامِ صلح‌آمیز انجمن‌های علوم اجتماعی؛ «علم آماده پادرمیانی است»

از هانتینگتون تا چارلی کرک / از نظریه هانتینگتون تا نقشه راه «آمریکای مسیحی»/ تاریخ فراموش‌شدهٔ آمریکا در باره مسلمانانش

اخبار اندیشهچارلی کرک از نظر فرهنگی معتقد است جدایی کلیسا از دولت امریکا درست نیست و رفع بحران قانون اساسی در کشور با مسیحی شدن ملت حل می‌شود. به عبارت بهتر معتقد است چون دولت‌مان مسیحی است باید جامعه را هم با آن همخوان ساخت . او به وضوح امریکا را برای مسیحیان می‌داند و معتقد است کلیسای آنجلیک باید بر هفت حوزه دولت، رسانه‌ها، آموزش، کسب و کار، خانواده، مذهب و تفریحات مسلط باشد.

نگاهی به ریشه‌های تخاصم میان ایران و ایالات متحده امریکا با عنایت به آموزه‌ای از حکیم آتن

چرا آمریکا با توانمندی هسته ای ایران مخالف است؟ / شهرک های سینمایی واقعیت کشورهای حاشیه خلیج فارس / قابلیت یا ثروت کدام مولفه قدرت است؟

اخبار اندیشه واقعیت این است که استعمار با ثروتمند شدن ملت‌ها مشکلی ندارد - مادامی که ثروت و قابلیت‌های انحصاری آنها را تهدید نکند - اما با قابلیت یافتن ملت‌ها، البته مساله‌ای جدی دارد. در واقع دولت‌های استعماری که در گذشته سهمی از ثروت و قدرت برای ملت‌های مختلف قائل نبودند، در عصر جدید وانمود می‌کنند که برخورداری آنها از ثروت را می‌توانند تحمل کنند، اما قابلیت و توانایی‌شان را مطلقا!

برای مقابله با اسنپ‌بک، راهی جز تغییر سیاستها و مشارکت همه جریانهای سیاسی نداریم/ حاکمیت باید پرچم بازگشت به هویت ایرانی را برافرازد

احزاب و شخصیت‌هابازگشت تحریم‌ها ذیل سازوکاری که آن را اسنپ‌بک می‌نامند، تنها یک بند حقوقی در برجام نیست؛ بلکه نماد واقعیتی تلخ و گزنده است: ایران و مدیریت سیاسی کشور همچنان در برابر فشارهای بیرونی و ضعف‌های درونی آسیب‌پذیر است.

نگاهی به کتاب «روشنگری، انقلاب و رمانتیسم» نوشته فردریک بیزر

متفکران آلمانی، مطیع در برابر قدرت و بی باک در اندیشه ورزی / بیزر اسطوره «آلمان غیرسیاسی» را در هم شکست / کانت، سیاسی در خفا

اخبار اندیشهمادام دو استال روشنفکران آلمانی، پایان قرن هجدهم را اینچنین توصیف کرد: «آن ها عظیم‌ترین بی‌باکی اندیشه را با مطیع‌ترین شخصیت درآمیختند...هدف روشنفکران آلمانی در انتهای قرن هجدهم، آگاه کردن مردم از حقوق و تکالیف مدنی و اصول دین، سیاست و اخلاق بود، به همین جهت تفکر این روشنفکران عمیقا سیاسی بود، اما به خاطر محدودیت‌ها و فشار حکومت وقت، سیاسی در خفا (cryptopolitical) بود.

تفاوت موضع شیخ فضل‌الله نوری و سید محمدکاظم طباطبایی‌یزدی در قبال مشروطه

مشروطه نتیجه تلاش نیم قرن پیش از آن؛ ضرورتی تاریخی و نه توطئه خارجی / اختلافات ریشه‌ای؛ از مشروطه‌خواهان تا مستبدین

اخبار اندیشهمی‌دانیم که مبانی میرزای‌نایینی درباره مشروطه و درباره دولت در عصر غیبت با موضع آخوند تمایزی مهم و اساسی داشت؛ گرچه هر دو در عمل موید مشروطه بودند. در طرف مقابل هم موضع فقهی و سیاسی شیخ فضل‌الله نوری در مخالفت با مشروطه به کلی با موضع فقهی سید یزدی اختلاف داشت. این نکته از چندین اثر فقهی و استنباطی صاحب عروه معلوم است...تامل در آثار فقهی این دو به روشنی گواهی است بر اختلاف اصولی آن دو در امر مشروطیت.

ایران می تواند راه آمریکا یا چین را برای توسعه برود / شرط قدرتمند شدن ایران وجود وفاق چند سویه در عمل / مسیر قدرت در جهان امروز: تعامل به جای نظامی‌گر

اخبار اندیشهبرای برپایی پایدار وفاق جمعی، بایستی فرصت بهبود وضعیت برای تک‌تک آحاد ملت، بدون در نظر گرفتن طبقه، زبان، قومیت، جنسیت و عقیده فراهم باشد؛ زیرا اغلب نارضایتی‌ها در کشورهایی که احتمال تحرک رو به بالا کم یا در حال کاهش است و استعدادها به هدر می‌روند، آشکارتر است...با تاکید بر مسائل ملی، می‌توان در حد توان، عدالتی در سیستم ایجاد کرد ... همان راهی که ایالات‌متحده چند قرن گذشته برای رسیدن به استقلال مالی و پیشرفت اقتصادی و آزاد شدن از استعمار بریتانیا انتخاب کرد یا همان‌گونه که بیان شد چین نزدیک به پنجاه سال در گوشه‌ای از جهان درگیر هیچ رقابت و چالشی نشد.

تکنولوژی: تهدید یا فرصت برای هویت انسانی؟ /بحران هویت در عصر هوش مصنوعی

اخبار اندیشهبه گمانم یکی از بهترین راه‌حل‌ها می‌تواند این باشد که بر پایه درک عمیق‌تر از آنچه آرنت «شرایط انسانی» می‌نامد، بنا شود؛ فضایی که در آن عمل جمعی، تامل فردی و نوآوری فناورانه در هارمونی با یکدیگر قرار گیرند. این هدف تنها زمانی قابل دستیابی است که جوامع نسبت به ماهیت تغییراتی که در حال وقوع است، آگاهی عمیق‌تری پیدا کرده و راهکارهایی برای هدایت این تحولات به سمت شکوفایی انسانی ابداع کنند.

عوامل شناختی، سوگیری‌ها، نیاز به قطعیت، ترس و امید

چگونه سرخودمان و دیگران کلاه می گذاریم؟ / مغز فریبکار به جای علم، به شبه‌علم باور می کند/ نیاز به قطعیت: روانشناسی پشت پرده جذابیت شبه‌علم

اخبار اندیشهکارل سیگن، اخترشناس و مروج علم معروف، در کتاب «دنیایی تسخیر شده توسط شیاطین» می‌نویسد که شبه‌علم از همین میل به یقین و الگو سود می‌برد: شبه‌علم ظواهر روش علمی را تقلید می‌کند و بنابراین برای افرادی که آموزش علمی ندیده‌اند، می‌تواند کاملا موجه به نظر برسد. از سوی دیگر، افراد می‌خواهند باورهای شبه‌علمی درست باشند، زیرا این باورها به زندگی آنها شگفتی و قطعیت می‌بخشند و دنیای کسالت‌بار روزمره را به مکانی پررمزوراز و معنی‌دار تبدیل می‌کنند.

فضائلی: سخنگوی رهبر انقلاب نیستم/ واکنش عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبری به یک گزارش

احزاب و شخصیت‌هاعضو دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در توئیتی نوشت: رهبر انقلاب و دفتر ایشان، سخنگو ندارد.

عجله عمر را تکه پاره‌ می کند / مسابقه با زمان تنها عنصر نابود کننده زندگی

اخبار اندیشهدر کودکی که سال‌های پیش روی ما بی‌شمار به نظر می‌رسد عادت به حیف و میل و نیم‌خور کردن لحظات وجود دارد؛ پس زمان‌های حال را تکه پاره کرده و شتابان به دنبال نقطه و مقصدی می‌گردیم به نام بزرگسالی. چون به بزرگسالی و میانسالی می‌رسیم و لحظه‌ای از مسیر عمر خود را در می‌یابیم که سال‌های پیش رو کمتر از سال‌های پشت سر نهاده است، شبح زمان‌های تکه پاره شده و به بایگانی سپرده حسرت‌وار بالای سر ما می‌چرخند و هراسان در اندیشه و در جست‌وجوی زمان‌های از دست رفته، اکنون‌های متوالی را پایمال می‌کنیم

سنجش یک پاسخ نو به مساله شر با گزارشی از کتابِ «خطا بر قلم صنع؟»

آیا شر خلاف اراده الهی است؟ / پاسخی نو از دل فلسفه اخلاق

اخبار اندیشه نویسنده کتاب «خطا بر قلم صنع؟» در بخشی از بحث خود با تمرکز بر فلسفه ایمانوئل کانت، خیر را در اراده‌ای می‌داند که برای انجام تکلیف عمل می‌کند نه برای دستیابی به نتایج... براساس گفته نویسنده این کتاب، در چارچوب امر الهی، شرور نه‌تنها وجود خدا را نفی نمی‌کنند، بلکه پیش‌فرض مساله شر هستند. اگر خدا منبع اخلاق باشد، شرور نمی‌توانند دلیلی علیه او باشند، زیرا معنای شر وابسته به اراده خداست. این تحلیل، ادعای خداناباوران را که شرور را دلیلی بر نبود خدا می‌دانند، به چالش می‌کشد.

نفوذ شناختی و دام‌های پنهان / چگونه بدون آن که بخواهیم ذهنمان کنترل می شود؟

اخبار اندیشهلازم است از بُت‌وارگی نظریه‌ها فاصله گرفت. نظریه‌های وارداتی می‌توانند ابزار فهم باشند، اما نباید جایگزین عقلانیت بومی و تصمیم‌گیری مستقل شوند. در اینجا مدیریت واکنش‌ها، اهمیتی حیاتی دارد. گاه یک جمله، یک تیتر یا یک حرکت نمادین کافی است تا در دام بازی حریف گرفتار شویم. سیاستمداران و مدیران رسانه‌ای باید بیاموزند که با واکنش‌های سنجیده و حساب‌ شده، ناخواسته مهر تایید بر تصویری که دشمن از ما ساخته است، نزنند.

درباره کتاب «چرا به باورهایمان باور داریم»

اینشتین: «علم بدون دین لنگ است و دین بدون علم کور است» / از اسرار جهان تا اسرار مغز

اخبار اندیشهتصور پیشین که ما بتوانیم با یک نظریه یا با نگاه به یک بعد هستی، از تمام اسرار آن پرده ‌برداریم و به عینیت کامل برسیم تصور دقیقی نیست و هر چه در این مباحث بیشر تلاش شود هنوز نیز ابعاد رازآلودی از هستی باقی خواهند ماند، البته در این پژوهش‌ها امکان تلفیق بسیاری از نگرش‌ها وجود دارد: «دنیای عصب‌شناسی معاصر، لاک و برکلی را با هم ادغام می‌کند؛ با این استدلال که دو واقعیت به‌ طور همزمان وجود دارند؛ یکی دنیای عینی که در آن زندگی می‌کنیم و دیگری دنیای ذهنی ساخته شده توسط مغز. اینکه واقعیت‏های ذهنی و عینی در مغز ما چگونه و کجا با هم تلاقی می‌کنند، به عنوان یک راز باقی مانده است.»

سمانه فیضی مترجم، کتاب «غزالی فیلسوف» را بررسی کرد

آموزه های عقلانی عرفانی غزالی برای جهان غرب / غزالی، احیائ فلسفه و فراروی از آن / فیلسوفی در لباس صوفی

اخبار اندیشهغزالی هم منتقد فلسفه است، هم فیلسوفی که فلسفه را شکوفا می‌کند و هم متفکری دینی متعهد به تهذیب و اخلاق. اگر بخواهیم جمع‌بندی کنیم: غزالی از دید تریگر «فیلسوفی در لباس صوفی» است، اما من اضافه می‌کنم که غزالی «صوفی‌ای در مسیر فلسفه» نیز هست؛ همین دوگانگی است که او را منحصر به فرد می‌کند.

«‌پژوهشی درباره دازاین٭، انسان و مابعدالطبیعه در اندیشه هایدگر»

روایتی نو از بزرگترین فیلسوف قرن بیستم؛دازاین، مابعدالطبیعه و هایدگر / مطالعه از انتها به ابتدا، بازگشایی رازهای هایدگر / آغازی دیگر فراسوی متافیزیک

اخبار اندیشههایدگر در سمینار ۱۹۶۹، هایدگر سه گام یا سه معنای پرسش وجود را مطرح می‌سازد: گام اول پرسش از وجود موجود یا پرسش از موجودیت موجود است؛ گام دوم وجود به‌ طور کلی به پرسش کشیده شده یعنی پرسش از معنای وجود مطرح شده است؛ در گام سوم جایگاه/محل‌شناسی وجود مطرح می‌شود که همان پرسش از مکان وجود است. بدین شکل سه گام اندیشه مشخص می‌شود: معنا- حقیقت- مکان. با این همه، هایدگر دوره زمانی مربوط به هر پرسش را مسکوت گذاشته و راجع به چرایی پدید آمدن این سوالات توضیح چندانی ارایه نمی‌دهد. 

بیداری ایرانیان / واکاوی نقش و تاثیر روشنفکران در انقلاب مشروطه ایران

اخبار اندیشهروشنفکران در مسیر ایجاد تغییرات اساسی در ساختار سیاسی ایران، با تاسیس احزاب، انجمن‌ها و تشکل‌های مختلف سیاسی، موفق به بسیج مردم و جلب مشارکت اقشار مختلف جامعه شدند. احزاب و سازمان‌های سیاسی چون حزب دموکرات، حزب مشروطه‌خواه و انجمن‌های آزادیخواه، از جمله نهادهایی بودند که توسط روشنفکران تاسیس و هدایت می‌شدند.