نقش اردن در مساله سوریه

گفتگو با روزنامه اعتماد مورخ 8/2/92
دیدار عبدالله دوم، پادشاه اردن و باراک اوباما رییس جمهور امریکا که بحث های زیادی درباره نقش اردن در بحران سوریه به راه انداخته، بهانه یی شد تا گفت وگویی با جناب آقای محمد ایرانی سفیر سابق ایران در لبنان و اردن در این باره داشته باشیم.

نقش اردن را در مسائل سوریه چگونه ارزیابی می کنید؟
نحوه برخورد اردن با بحران سوریه را در دو مقطع می توان مورد بررسی قرار داد. مقطع اول که می توان گفت از آغاز بحران سوریه از دو سال پیش آغاز شد تا چندی پیش را در بر می گیرد، که ما شاهد یک موضع گیری و بازی هوشمندانه از سوی اردنی ها در قبال سوریه هستیم، در حالی که در آن مقطع بسیاری از دولت های منطقه در خط مخالفان دولت اسد حضور داشتند و بسیاری از کارشناسان انتظار داشتند با شروع بحران در سوریه و با توجه به اختلافات از نظر دیدگاه سیاسی که بین دولت اردن و سوریه وجود داشت، امان نیز به سرعت در صف مخالفان سوری قرار گیرد، اما آنها که همواره به دلایل امنیتی و اقتصادی روابط مناسبی با سوریه داشتند با انجام یک بازی دوگانه تلاش کردند که روابط خود را با دولت اسد حفظ کنند و همچنین چون از نظر سمت و سوی سیاسی به مخالفان نزدیک تر بودند، به نوعی نه به صورت فعال، بلکه به شکل معنوی، در جبهه مخالفان حضور داشته باشند. همان طور که نخست وزیر سابق اردن در جمع مخالفان سوری اعلام کرد که اجازه دهید اردن بنا به دلایلی در صف مخالفان قرار نگیرد.

اهم این دلایل از نظر شما چیست؟
1- روابط اقتصادی، اردن نیاز های داخلی خود را از سوریه تامین کرده ومی کند، این نیازها شامل موادغذایی و پوشاک و تولیدات کشاورزی است که بواسطه توافقنامه حذف تعرفه گمرکی سودزیادی عاید اردنی ها می شود.

2- با راه نداشتن اردن به دریای مدیترانه، برای صادرات برخی اقلام تولیدی یا واردات  کالاهای مورد نیاز ،این بندرهای سوریه به مدیترانه و مسیر ترانزیتی آن بوده که مورد استفاده اردنی ها قرار می گیرد. به عبارت دیگر  رابطه تجاری اردن با خیلی از کشورهای مهم مانند ترکیه ویونان وشرق اروپا  از همین مسیر صورت می گرفته و می گیرد.

3- از لحاظ امنیتی آنها نگران تردد گروه القاعده از طریق سوریه هستند که در گذشته هر دو کشور در کنترل افراط گرایان و عدم مسلح شدن آنها همکاری می کردند. از همین رو این مسائل موجب شد روابط خوبی تا چندی پیش با یکدیگر داشته باشند. اما از طرفی اردن با مسائل داخلی خود نیز روبه رو است، از طرفی گروه های اسلام گرا از قبیل اخوان المسلمین که مخالف بشار اسد محسوب می شوند، در خاک اردن هستند و از سوی دیگر احزاب چپ، بعثی ها و ملی گرایان هم که موافق بشار اسد هستند، در اردن حضور دارند و همواره تظاهراتی را نیز در حمایت از بشار اسد صورت می دهند لذا برای حفظ توازن داخلی نیز رابطه با سوریه مد نظر اردنی ها قرار دارد.

در ادامه رویکرد اردن را در مقطع کنونی چگونه ارزیابی می کنید؟
همان گونه که گفته شد، رویکرد اردن را در دو مقطع باید ارزیابی کرد.مقطع اول  که تاچندی قبل ادامه داشت حفظ رابطه عادی و حتی المقدور بی طرفانه با سوریه بوده،
در مقطع دوم یا کنونی، اردن تحت فشار امریکا و اروپا قرار دارد و به نوعی ناگزیر از همکاری با آنهاست و این هم به دلیل ضعیف بودن این کشور در داخل و کمک های بزرگی است که دولت های غربی وعربی به دولت اردن می کنند. به همین دلیل در نهایت در ملاقات قبلی اوباما با عبدالله در اردن توافق شد که نیروهای امریکایی وارد خاک اردن شوند و این موضوع نگرانی ها را برمی انگیخت که امریکا بخواهد مخالفان بشار اسد را از این طریق آموزش دهد، با این حال با وجود تکذیب اولیه دولت،اما این موضوع حالا تایید می شود که 200 نفر از ارتش امریکا وارد اردن شده اند تا نیروهای اردنی را در قالب همکاری های دوجانبه آموزش دهند. در این راستا می توان به سفر های اخیری که در قالب اجلاس دوستان سوریه با حضور جان کری در استانبول صورت پذیرفت، اشاره کرد که باعث شد به تدریج عبدالله و سایر سران کشورهای عربی راهی امریکا شوند و گویا به دلیل تلاش برای فعال کردن جبهه اردن از سوی جبهه مخالفان بود.