رسانه همان پیام است

رادیو، تلویزیون‌های کشورهای اسلامی دور هم جمع شده‌اند و اتحادیه تشکیل داده‌اند و یک جورهایی تصمیم گرفته‌اند که در برابر حاکمیت فراگیر رسانه‌های غربی قد علم کنند و انحصار شبکه‌های اروپایی و آمریکایی را بشکنند. خدا کند که این اتفاق بیفتد و هر چه زودتر کشورهای اسلامی به خود بیایند و توانایی‌های خود را کشف کنند و آنچه خود دارند را از بیگانه تمنا نکنند. تردیدی نیست که نظام سلطه، با سحر رادیو و تلویزیون و ژورنالیسم کار خود را راه انداخته و با استفاده همه‌جانبه از بنگاه‌های خبرپراکنی جاده خود را برای تسلط بر جهان صاف کرده است. اهمیت رسانه‌ها البته فقط به همین جاده‌صاف‌کنی و اعمال قدرت و گسترش هژمونی غربی نیست. یعنی فقط محدود به سیاست و اقتصاد، آن هم به مفهوم امپریالیستی نیست. رسانه‌ها چنان در زندگی بشر امروز نفوذ کرده‌اند و چنان سایه خود را بر سر جهان گسترده‌اند که دیگر تصور جهان بدون سی‌ان‌ان و بی‌بی‌سی و اچ‌بی‌او و یورونیوز و ام‌بی‌سی و... محال است.

حتی ساینس فیکشن‌نویس‌ها وقتی توی قصه خود، هزار سال دیگر را تصور می‌کنند، حتی برای این آینده عجیب و غریب هم، حضور این شبکه‌ها را قطعی می‌دانند. رسانه‌ها فقط این نیستند که ابزار دست امپریالیسم باشند، بلکه آنها امروز خود تبدیل به امپریالیسم شده‌اند و خود چنان موضوعیت مستقلی پیدا کرده‌اند که حالا دیگر نظام سلطه باید دنبال آنها راه بیفتد. منظورم را متوجه می‌شوید؟ می‌خواهم بگویم که رسانه‌ها صرفاً ابزاری نیستند که به دست مستکبرین عالم افتاده باشند. آنها ظرف نیستند که مظروفش را تا به حال نظام سلطه تأمین می‌کرده و من بعد این امکانش هست که به دست ما بیفتد و مظروفش را تغییر بدهیم و آن را با خوبی‌ها پر کنیم. رسانه‌ها انگشتر سلیمانی نیستند که دیوی پلید آن را به تصرف درآورده و حالا ما باید آن را پس بگیریم و به سلیمان بدهیم تا ترویج مسلمانی کند. این جمله معروف مارشال مک‌لوهان که «رسانه همان پیام است» حقیقتی است که تا آن را به درستی در نیابیم، چیزی از رسانه‌ها نفهمیده‌ایم.

اشتباه نکنید، من منظورم این نیست که حالا باید توی این اتحادیه رادیو، تلویزیون‌های اسلامی، یک گروه فاضل و اندیشمند جمع شوند و در‌باره ماهیت رسانه بحث کنند، که اگر هم بکنند کار خوبی کرده‌اند، اما می‌خواهم بگویم که ساده‌اندیشی نکنیم و تصور نکنیم که با اتحاد و یکپارچگی، می‌توانیم در برابر سحر تدترنر و اصحابش، اعجاز موسوی کنیم و با عصای اژدها شده‌مان تمام این مارهای خطرناک را منهدم سازیم. متأسفانه رسانه ذاتی دارد که به سادگی به خدمت اسلام و اندیشه‌ها انسانی و آزادی و عدالت در نمی‌آید. پس چه کار باید کرد؟

ما در خلأ که زندگی نمی‌کنیم. واقعیت‌های دنیای امروز را می‌شناسیم و به محدودیت‌ها و قابلیت‌های آن در حد وسع عقلمان وقوف داریم. می‌دانیم که کشورهای مسلمان باید زودتر فکر اساسی کنند و خود را در برابر این تفوق رسانه‌ای غرب مقاوم کنند و خود را همه‌جانبه تجهیز کنند. بالاخره غرب و جهان اسلام چه بخواهند و چه نخواهند رویاروی هم قرار گرفته‌اند و این رویارویی علاوه بر جنبه‌های تاریخی و تقدیری، سرنوشت جهان را نیز رقم خواهد زد. ما واقعیت‌های جهان امروز را می‌شناسیم و می‌دانیم که باید خود را تجهیز کنیم و خودی نشان دهیم و وقت را از دست ندهیم و بی‌جهت انجام تکالیفمان را موکول به بحث‌های فلسفی و نظری نکنیم. اما این امر نباید به ساده‌لوحی بینجامد و متوهم شویم که با زدن چند شبکه، آن هم به تقلید از سی‌ان‌ان و فاکس نیوز می‌توانیم جلوی گسترش رسانه‌های غربی را بگیریم. متأسفانه ساده‌لوحی و عملگرایی، به سرعت با هم جمع می‌شوند و خیلی زود ما را وادار می‌کنند که تن به بازی پیچیده‌ای بدهیم که قواعدش را نمی‌دانیم.

خدا رحمت کند آقای آوینی را. ایشان بخشی از عمر بابرکت خود را صرف این مفهوم کردند که رسانه‌ها ماهیتی دارند که به سادگی به تصرف ما در نمی‌آیند. اینطور نیست که ما بتوانیم هر پیامی را که دلمان می‌خواهد، با این رسانه‌ها القا کنیم. یعنی اگر از دل این اتحادیه مسلمان‌ها، یک مقاومت سازماندهی شده در مقابل غرب بیرون بیاید، جدای از بحث سیاسی، معلوم نیست که چقدر بتوانیم بر ماهیت رسانه مسلط شویم و این نگین سلیمانی را به خدمت بگیریم. همه ترس من این است که این نگین در دست ما نیز همچنان در خدمت دیو باشد. باید فکر اساسی کرد.