بهنوش خرم‌روز: فهرست دلیل‌هایی که مردم می‌آورند تا با گرمایش جهانی مقابله نکنند، روز به روز افزایش می‌یابد: من هنوز هم متقاعد نشده‌ام که اوضاع به آن بدی باشد که متخصصان می‌گویند...این تقصیر بقیه است...حتی اگر من هم تنظیم‌کننده دمای منزل را عوض کنم، فرقی نخواهد داشت... و بسیاری از دلایل دیگر.
در این ماه، انجمن روانشناسان آمریکا (APA) به بحث درمورد گزارشی در مورد این نوع موانع روانشناختی بر سر راه عملی ساختن این حرکت پرداخت. ناامید نشوید! این گزارش همچنین راهکارهایی برای متقاعد ساختن مردم به ایفای نقششان ارایه داد. نشریه نیوساینتیست نیز با بهره‌گیری از تجربه‌های روانشناختی، مروری دارد بر راه‌هایی که شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توانند به کار ببرند تا رفتارهای به سود زمین را افزایش دهند.
همان‌طور که اهالی تبلیغات محصولات مصرفی به خوبی می‌دانند، گروه‌های مختلف مردم، علایق و انگیزه‌های متفاوتی دارند و پیام‌هایی که به منظور تشویق تغییر رفتار ارسال می‌شوند، باید به نحوی طراحی و تنظیم شده باشند که این علایق و انگیزه‌های مختلف را به کار بیاورند. رابرت گیفورد، از دانشگاه ویکتوریا در کانادا، یکی از نویسندگان این گزارش است که می‌گوید: «باید روی اطلاعات آماری مردم هدف‌گذاری کرد».
برای مثال، جمعیت جوان به هشیاری در مورد رژیم غذایی گرایش دارد و همین امر می‌تواند ما را هدایت کند که آن‌ها را از غذاهایی مثل چیزبرگر (که به دلیل حجم بالایی از انرژی که از زمین برای رشد گاوها می‌گیرد، یکی از غذاهایی است که به هیج عنوان به نفع دمای زمین نیست) برحذر داریم. پس وقتی می‌خواهیم آن‌ها را متقاعد کنیم از این تکه گوشت پر از کربن صرف‌نظر کنند، بهتر است روی منافع سلامتی تاکید کنیم تا این‌که سراغ دمای زمین برویم.
با این حال برخی دانشمندان محافظه‌کار به این نوع تلاش‌ها با برچسب آزمایش‌های دستکاری روانشناختی یا کنترل ذهن حمله می‌کنند و به این نکته اشاره می‌نمایند که از این طریق مردم را وادار به انجام کاری می‌کنیم. اما وسلی شولتز، از دانشگاه ایالت کالیفرنیا می‌گوید: »هیچ‌یک از شرکت‌کنندگان در آزمایش ما، هیچ عکس‌العمل منفی نشان نداد.» در واقع، به گفته جان پترسن از دانشگاه اوبرلین در اوهایو، از ما خیلی بدتر از این‌ها استفاده می‌کنند. وی می‌گوید: »در مقایسه با رگبار تبلیغاتی که با آن روبروییم، این برنامه خیلی ملایم‌تر از آن چه در زندگی روزمره تجربه می‌کنیم، به نظر می‌آید.»
همسایه‌های خوب
اغلب ما می‌خواهیم با جمعیت یکرنگ شویم؛ روانشناسان نیز می‌خواهند از این میل به همنوایی برای تشویق رفتار دوستدار محیط زیست استفاده کنند. پژوهشگران گروه وسلی شولتز به همراه جسیکا نولان از دانشگاه پنسیلوانیا، به این نتیجه رسیده‌اند که اگر به افراد گفته شود همسایه‌هایشان برق کم‌تری مصرف می‌کنند، میزان برق مصرفی‌شان را کاهش می‌دهند.
در آزمایشی در سان‌مارکو، به خانواده‌ها برگه‌هایی دادند که از مردم می‌خواست به جای تهویه مطبوع از پنکه استفاده کنند، شب‌ها چراغ‌ها را خاموش کنند و زمان دوش‌گرفتنشان را کاهش دهند. برخی از این پیام‌ها مستقیما در مورد مصرف انرژی حرف می‌زد، برخی روی نسل آینده تاکید داشت و برخی دیگر پس‌انداز مالی را مطرح کرده بود. اما آن برگه‌هایی در کاهش مصرف از همه موثرتر بودند که از افراد خواسته بودند در صرفه‌جویی انرژی به همسایه‌هایشان ملحق شوند.
در مطالعه دیگری به خانواده‌ها گفتند که همسایگانشان در حد متوسط برق مصرف می‌کنند. کسانی که استفاده بالایی داشتند میزان مصرفشان را کاهش دادند، اما کسانی که استفاده پایینی داشتند، بر میزان مصرفشان افزودند. اگر پیام‌ها با یک شکلک لبخند یا ناراحتی همراه می‌شد، مشکل برطرف می‌شد. اگر کسانی که از قبل در مصرف انرژی صرفه‌جویی می‌کردند، این شکلک‌ها را دریافت می‌کردند و همچنان به صرفه‌جویی خود در مصرف ادامه می‌دادند.
اقتصاد اطلاعات
اغلب مردم اگر از میزان زمان واقعی مصرف انرژی بازخورد بگیرند، در مصرف انرژی صرفه جویی می‌کنند. اما بازخورد می‌تواند خیلی فوری باشد. برای مثال، ژانت سوییم مالک یک دستگاه خودروی جنرال‌موتور است که مقدار مسافت طی شده بر حسب هر گالن را هر بار که با سرعت براند نشان می‌دهد. به اعتقاد وی، این نشانگر خیلی موثر نیست؛ چون خیلی سخت است که این بازخوردهای تکه تکه و لحظه‌ای در کل رفتار رانندگی خود و مصرف سوختش تاثیر بدهد.
در عوض، تویوتا پریوس مقدار مسافت طی شده به ازای هر گالن را در نیم ساعت گذشته به مدت پنج دقیقه نمایش می‌دهد. با چنین اطلاعاتی، مردم می‌توانند سبک‌های مختلف رانندگی را امتحان کنند تا ببینند چطور روی این شاخص تاثیر می‌گذراند و حتی با خودشان قرار بگذارند که به مرور زمان آن را بهبود ببخشند. مدل 2010 هوندا اینسایت حتی از این هم بهتر است و برای پاداش دادن به رانندگی صرفه‌جویانه یک نشان پیروزی را نمایش می‌دهد.
فواید بازخوردها به خودرو محدود نمی‌شود. مطالعات حاکی از آن است که لوازم خانگی که میزان مصرف انرژی را نمایش می‌دهند، باعث 5 تا 12 درصد صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌گردند.
غرایز رقابتی
هر سال در فصل بهار دانشجویان خوابگاهی کالج اوبرلین که بیشترین میزان صرفه‌جویی انرژی را داشتند، انتخاب می‌شوند. آن‌ها می‌توانند روی نمایشگر رایانه‌ها میزان مصرف خود را ببینند و در مطالعه‌ای، دانشجویان موفق شدند تا 55 درصد مصرف انرژی خود را پایین بیاورند. هنوز پژوهشگران نتایج این مطالعه را مجزا نکرده‌اند تا دقیقا تاثیر رقابت در استفاده از بازخوردهای مصرف برق مشخص شود، اما نتایج کلی حاکی از آن است که حذف عامل رقابت تاثیر چشمگیری دارد. پترسن می‌گوید: «حداقل در این محیط، رقابت بسیار تعیین‌کننده است.» البته اجرای چنین طرحی در یک جامعه واقعی و بزرگ به این سادگی نخواهد بود. سندی فرانتز، روانشناس، می‌گوید: «ما امیدواریم گروه‌های داوطلبی پیدا شوند که با هم رقابت کنند.»
مردم باید متقاعد شوند برای تغییر دما بکوشند، با این که فواید آن تا دهه‌ها احساس نخواهد شد. نتایج مطالعه هادیستی و وبر از دانشگاه کلمبیا نشان می‌دهد که مردم در مورد مشارکت در برنامه‌های محیطی آینده‌نگر به همان ترتیبی تصمیم می‌گیرند که در مسایل مالی‌شان تصمیم می‌گیرند. این یافته به روانشناسان کمک می‌کند دستکاری تصمیم‌گیری‌های مالی را وارد بازی کنند.
برای مثال، برنامه‌ای که به مردم برای عایق کردن خانه‌شان پیش‌پرداخت نقدی بپردازد، بهتر از قول پس‌انداز درازمدت جواب می‌دهد، حتی اگر این افراد نهایتا مجبور شوند قدری بیشتر هم بپردازند. و چون ما عموما بیشتر نگران فقدان‌های آینده هستیم تا دستاوردها، پیام‌هایی بیشتر موثر خواهند بود که بر ضرر تمرکز داشته باشد. مثلا، پیام «اگر اقدامی نکنید، طی 10 سال تا500 دلار از دست خواهند داد» به مراتب عملکرد بهتری دارد تا پیام «اگر اقدام کنید، طی 10 سال تا 500 دلار پس‌انداز خواهید کرد».
شبکه‌های اجتماعی
ما، به عنوان موجوداتی اجتماعی دوست داریم که در تعامل با دیگران باشیم و از رفتارهای آن‌ها الهام بگیریم. روانشناسان به دنبال راهی هستند تا از این ویژگی برای ایجاد رفتارهایی در جهت کاهش تغییرات دمایی استفاده کنند.
دادن فرصت به افراد برای اعلام موفقیتشان در صرفه‌جویی در انرژی روی صفحه شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک می‌تواند مشوق تغییری در دوستانشان باشد. توانا دیلاهونت و همکارانش در دانشگاه کارنگی ملون، معتقدند چنین فرصت‌هایی را که در فیس‌بوک ارائه می‌شود، می‌توان با علاقه ما به حیوانات پشمالو ترکیب کرد. این گروه در تلاشند قدرت متقاعدسازی یک خرس قطبی مجازی را محک بزنند. این خرس روی یک یخ شناور ایستاده و این یخ با رفتارهای دوستدار محیط مثل دوش‌گرفتن‌های کوتاه مدت‌تر، بزرگ‌تر می‌شود. نتایج اولیه نشان می‌دهد این خرس قطبی توانسته هوادارانی را جذب کند.
نظر شما