مجید جویا: ناشران علمی بزرگ خود را برای مبارزه با سرقت علمی آماده می‌کنند. این ناشران که الزه‌ویر و اشپرینگر هم در زمره آنها قرار دارند؛ تصمیم گرفته‌اند که در مجلات خود از نرم‌افزاری استفاده کنند که با جستجو در متن مقاله‌های تایید شده، به دنبال عبارات و یا پاراگراف‌هایی می‌گردد که کاملا مشابه با بخشی از یک مقاله منتشر شده قبلی باشد.
این اقدام، از پی استفاده آزمایشی از این نرم‌افزار و پیمایش برخی از مقاله‌های منتشر شده در 9 نشریه علمی انجام می‌گیرد که در آن، این نرم‌افزار موفق به کشف موارد حادی از سرقت علمی شده است. یکی از این مجلات گزارش داده که 23 درصد از مقاله‌های تایید شده را بعد از بررسی احتمال وقوع سرقت علمی بازپس فرستاده است.
به گزارش نیچر، در دو سال گذشته بسیاری از انتشارات علمی به طور آزمایشی از نرم‌افزار کراسچک استفاده کرده‌اند؛ یک سرویس مبارزه با سرقت علمی که در ژوئن 2008 / تیر 1387 توسط یک نهاد غیر انتفاعی حاصل از همکاری 3108 انشارات علمی و جوامع آموزشی به نام کراس‌رف (CrossRef) عرضه شد. وجه مشخصه این سرویس (که از نرم‌افزار ضد سرقت علمی iThenticate استفاده می‌کند) بانک اطلاعاتی آن است که تمام مقالات را در بر می‌گیرد و با آن می‌شود تمام متن یک مقاله را با دیگر مقاله‌های منتشر شده مقایسه کرد. دیگر موسسات نشر که در کراسچک ثبت‌نام کرده‌اند، باید بپذیرند که بانک اطلاعات متن مقاله‌های خود را با دیگر انتشاراتی‌ها به اشتراک بگذارند. تا کنون 83 ناشر به این بانک اطلاعات پیوسته‌اند و 2.5 میلیون مقاله از 48,517 کتاب و نشریه را در این بانک اطلاعاتی قرار داده‌اند.
وقتی که ناشران استفاده از کراسچک را به چند ماه گذشته بسط دادند، برخی از آنها با سطوح بسیار بالای تقلب مواجه شدند که از تقلب از خود تا کپی چند پاراگراف یا تمام یک بخش از مقاله‌های دیگران را در بر می‌گرفت. هنگامی که انتشارات Taylor & Francis از کراسچک برای مقاله‌های منتشر شده در سه نشریه علمی خود در شش ماه گذشته استفاده کرد، در یکی از آنها، 21 مقاله از 216 مقاله ثبت‌شده (تقریبا 10 درصد) می بایست به دلیل سرقت علمی رد می‌شد؛ در دومی این رقم 6 درصد بود و در سومی، 13 نمونه از 56 مقاله (23 درصد) بعد از آزمایش رد شد.
به گفته ریچل لامی، یکی از مدیران این انتشارات در آبینگدون انگلستان، این سه نشریه از این رو انتخاب شدند که در گذشته شاهد مواردی از تقلب بودند. او می‌گوید: «گمان می‌کنم که اگر این کار را به دیگر مجلات هم تعمیم دهیم، درصد موارد کشف شده خیلی کمتر شود». به گفته آدام اتکین، مدیر خدمات آنلاین و اینترنتی شرکت انتشاراتی ماری آن‌لایبرت در نیوراشل نیویورک، این شرکت بعد از آزمایش دریافت که 7 درصد مقاله‌های تایید شده در یکی از مجلاتش باید مرجوع می‌شدند.
کرستی مدینگز، مدیر تولید کراسچک در کراس‌رف واقع در آکسفورد انگلستان، می‌گوید که اکنون انتشاراتی‌ها در هر ماه تقریبا 8هزار مقاله را آزمایش می‌کنند، ولی به عقیده خیلی‌ها، آنها آمار چندان دقیقی از سطح سرقت علمی کشف شده ندارند. خیلی از آنها استفاده از کراسچک را به ویراستاران مجله واگذار کرده‌اند و تاکنون نتایج تفصیلی را متنشر نکرده‌اند. به گفته کاتریونا فنل، رئیس خدمات نشریه در الزه‌ویر در آمستردام، «ما استفاده از سرویس را به صلاح‌دید خود سرویراستار مجله واگذار کرده‌ایم، برخی از آنها همه مقاله‌ها را بررسی می‌کنند، ولی اکثر آنها از آن تنها برای بررسی مقالاتی استفاده می‌کنند که به نظر مشکوک می‌رسند. ما شاهد طیف وسیعی از انواع استفاده هستیم».
ناشرین اطمینان ندارند که سرقت علمی رو به گسترش باشد یا این‌که فقط آمار کشف آن بیشتر شده باشد، یا هر دو. برنارد روس، مدیر انتشارات در انجمن ماشین‌های محاسبه در نیویورک که بزرگ‌ترین انجمن آموزشی محاسبات علمی در جهان است، می‌گوید: «در سال‌های نه چندان دور، در هر سال، تنها یک یا دو مورد سرقت علمی کشف می‌شد، ولی اکنون این آمار به یک یا دو مورد در هر ماه رسیده است. ولی احتمالا تعداد واقعی موارد سرقت علمی خیلی بیشتر از موارد کشف شده است».
سطوح سرقت علمی کشف شده توسط کراسچک آن قدر زیاد است که همه ناشران را به استفاده از آن ترغیب کند. لامی می‌گوید: «همان گونه که می‌بینید، کراسچک هم بر روی مقاله‌هایی که بازبینی می‌کنیم و هم بر روی آنهایی که برای انتشار تایید می‌کنیم، تاثیر گذاشته است، و با در نظر گرفتن این مسئله، ما تمایل داریم که استفاده از آن را به دیگر مجلات خود نیز گسترش دهیم». بیشتر انتشاراتی‌هایی که تاکنون از این نرم‌افزار استفاده کرده‌اند نیز برنامه‌های مشابهی داشتند.
استفاده از کراسچک هزینه اضافی بر دوش گردانندگان مجلات می‌گذارد. ولی به نظر می‌رسد که ناشران پرداخت این مبالغ را منطقی یافته باشند، هزینه‌ای که از 0.75 دلار به ازای هر بررسی شروع می‌شود و با افزایش حجم کاهش می‌یابد. ولی به گفته آنها، بخش عمده هزینه استفاده از این نرم‌افزار بابت زمانی است که از ویراستاران گرفته می‌شود تا مقاله‌هایی را که نرم‌افزار مشکوک تشخیص می‌دهد، بررسی کنند.
به گفته فنل، تعیین سرقت علمی بودن یک مقاله نیاز به «تفسیر کارشناسانه» از هر دو مقاله دارد. نرم‌افزار، تخمینی از درصد مشابهت بین یک مقاله ثبت شده و مقاله‌ای که پیش از این منتشر شده است، ارایه می‌دهد و متونی را که در هر دو مشابه باشند، برجسته می‌کند. ولی در برخی از موارد این مشابهت‌ها تصادفی است و برخی از موارد سرقت نیز خیلی حادتر از بقیه هستند.
ولی به گفته فنل، تقلب از خود می‌تواند در برخی از مواقع برای روش‌ها و مواد معتبر باشد. برای مثال او می‌گوید: «روش‌های زیادی برای توصیف یک ژل به ذهن شما نمی‌رسد. ولی تقلب در نتایج نگران‌کننده‌تر است». به گفته لامی جدا کردن یک آزمایش قابل قبول از یک چیز گمراه کننده می‌تواند زمان زیادی بگیرد.
در مجموع، ناشران می‌گویند که از داشتن ابزاری برای نظارت بر مقاله‌ها خوشحال می‌شوند. آلدو دی پیپ، مدیر فعالیت‌های انتشاراتی علمی و تجاری در اشپرینگر در روتردام هلند می‌گوید: «ما از کراسچک بر روی بیش از ده مجله و نشریه استفاده می‌کنیم، این نرم‌افزار چیزهایی را مشخص کرد که در صورت عدم استفاده از این نرم‌افزار، ما آنها را منتشر می‌کردیم. برخی از این موارد، رسوایی‌های غیر اخلاقی بزرگی را در صورت عدم کشف به بار می‌آوردند. این نرم‌افزار ما را از شرمندگی و دردسرهای زیادی نجات داد».
نظر شما