فلسفه جدید

«بحران علوم اروپایی» در گفت‌وگو با طالب جابری؛

بازگشت به زیست جهان / هوسرل فیلسوفی که فکرش مدام در تحول است

اخبار اندیشهطالب جابری، مترجم آثار فلسفی، در گفت‌وگویی درباره کتاب بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی تأکید کرد: فهم آثار هوسرل به‌سبب قلم سنگین و تحولات مداوم مفاهیم او کار ساده‌ای نیست، اما شاید همین تحول و گشودگی پروژۀ فکری او بخشی از جذابیت پدیدارشناسی باشد؛ روشی که بیش از آنکه پاسخ بدهد، خواننده را با پرسش‌های بنیادین مواجه می‌سازد.

بازخوانی «روشنگری، انقلاب و رمانتیسم»؛

فلسفه تحت سلطه سیاست

اخبار اندیشهبرنهاد اصلی کتاب «روشنگری، انقلاب و رمانتیسم؛ پیدایش اندیشه سیاسی مدرن آلمانی» این است که فلسفه آلمانی در این دوره – معرفت‌شناسی، متافیزیک، اخلاق یا زیبایی‌شناسی - تحت سلطه و ملهم از اهداف سیاسی بود.

درباره میزان حقیقت جویی مان نگران باشیم؛ حرف مفت نوشته هری جی. فرانکفورت

حرف مفت و تحلیل فلسفی آن / دانشگاه پرینستون آمریکا کتاب در باره حرف مفت را منتشر کرد/ بی تفاوتی خطرناک ترین وضعیت اخلاقی

اخبار اندیشهالبته مزخرفات (یا حرف های مفت) اشکال مختلفی دارند. آمار نیز اغلب نوع بسیار خاصی از مزخرفات هستند. برای مثال تصور کنید به عنوان یک تولیدکننده برای اولین بار محصول خود را می‌فروشید و اولین خریدار شما مادرتان است که از شما بسیار راضی و مفتخر است. از نظر فنی، پس از این فروش، ۱۰۰ درصد  مشتریان شما راضی هستند و نرخ بُرد شما نیز ۱۰۰ درصد است  اما این اعداد عمداً این واقعیت را که فقط یک فروش وجود داشته و آن هم فقط متعلق به یکی از اعضای خانواده بوده است پنهان می‌کنند. در دنیای سیاست نیز این شیوه مرسوم است و دونالد ترامپ از آن خیلی استفاده می‌کند. 

این بار ایران و ایرانیان همگی در خطرند؛ ضرورت آشتی ملی / واکنش نمادین به آغاز یک دوران / غزه: نه فقط یک جنگ، که آزمایشگاه آینده جهان

اخبار اندیشهاز دید جامعه‌شناسان سیاسی، نشانه ورود جهان به نظمی است که در آن، «استثناء» به «قاعده» بدل می‌شود. این پدیده، که جورجو آگامبن آن را «وضعیت استثناء» می‌نامید. نقطه اشتراک موارد فوق، چیزی فراتر از سیاست خارجی تهاجمی است. آنچه در حال شکل‌گیری است، مدلی نو که در آن قدرت می‌تواند بی‌آنکه پاسخ‌گو باشد، هزینه‌سازی کند. این الگو، به تعبیر مانوئل کاستلز، مبتنی بر «شبکه‌هایی از قدرت بدون مرکز پاسخ‌گو»ست.

حاشیه‌ای بر یادداشتی فکربرانگیز درباره سلوک در کناره‌ها

برج آزادی یا برج میلاد؟ کدام معرف هویت و کدام معرف دین است؟ / تفاوت روشنفکران دین اندیش و هویت اندیش

اخبار اندیشهصمیمیت برج آزادی را نسبت به محیط اطرافش با وضع برج میلاد و آسمان و زمین پیرامونش که بسنجیم معلوم می‌شود مسأله‌ام چیست. در ساخت برج میلاد دانش فنی وجود داشته و عمل‌گرایانه که بنگریم نیازی را که سبب ساختش شده برآورده می‌کند. اما این سازه (دست‌کم بدون اجرای یک طرح تکمیلی درست و خوش‌ساخت) «ایرانی» نیست، به همان معنا که دین‌اندیشان متجدد دغدغه‌ی خاطر اصلی‌شان «ایران» نبود.

بهروز فرنو و بازخوانی فیلسوف شفاهی ایران در سی و یکمین سالگرد درگذشتش

چرا فردید تا زنده بود آثار خود را منتشر نکرد؟ دعوت فردید به بازجست اصالت حکمت ذوقی قدیم

اخبار اندیشهبهروز فرنو گفت:‌پرسش حکمی و دعوت به تفکر در نزد مرحوم فردید، تکلیفی تاریخی بوده است که در سیر گذشت از فلسفه‌های قدیم و جدید غرب و با باز جست اصالت حکمت ذوقی قدیم و باز تعریف آن در وضع کنونی تفکر مابعد مدرن، مباحث به تحقق رسیده است.

دعوت از ایرانیان به بازاندیشی در هویت خود برای نوآوری

اخبار اندیشهبدین‌سان، ایرانی بودن در قرن بیست و یکم، نه صرفاً یک تعلق فرهنگی، بلکه تعهدی اخلاقی و تاریخی است به نوآوری، آزادی، و همزیستی در جهانی که مرزها را پشت سر گذاشته است. این مانیفست، دعوتی است به همه ایرانیان برای بازاندیشی در هویت خود و ساختن آینده‌ای که ریشه در گذشته دارد اما به افق‌های نو می‌نگرد.

نقش زبان در انسجام اجتماعی و وحدت ملی ایران و ایرانیان / چگونه می‌توان هویت ملی را با ابزارهای زبانی بازسازی کرد؟

اخبار اندیشهزبان، هیچ‌گاه از ملاحظات سیاسی جدا نبوده؛ گاه مانند زبانشناسی بلومفیلدی، دست‌افزار توسعه‌طلبی نظام سلطه بوده و گاه به محملی برای ظهور ایدئولوژی‌های محلی و بروز رفتارهای تجزیه‌طلبانه تبدیل شده است. در این میان، اعتدال و پختگی زبانشناسی سوسور می‌تواند الگوهای کاربردی برای پژوهش پیرامون «نسبت زبان و سیاست» ارائه کند؛ خصوصاً با ظهور وضع جدیدی که در ایران حادث شده و به دلیل فقدان نقادی، مفاهیم متعارضی مانند ملی‌گرایی (Nationalism) با میهن‌دوستی.

درباره سفر فلسفی در جست‌وجوی معنای زندگی

این اثر برای آنانی نوشته شده که می خواهند فکر بکنند/ با تولستوی، ویتگنشتاین، سارتر و کامو

اخبار اندیشهیووال لوری در مقدمه کتاب به‌ روشنی اعلام می‌کند که این اثر برای کسانی نوشته شده است که می‌خواهند فکر کنند، نه آنان که در جست‌وجوی آرامش یا ایمانند. او می‌کوشد با طرح دقیق پرسش‌ها، مرور پاسخ‌ها و حفظ پیوند میان دغدغه شخصی و تامل نظری، سفری فلسفی در پی معنای زندگی بیافریند. اگرچه سفر لوری جایی به پایان می‌رسد، او خواننده را دعوت می‌کند که خود این مسیر را ادامه بدهد. به نظر او، فلسفه نمی‌تواند معنای نهایی زندگی را به ما ببخشد، اما می‌تواند نشان بدهد که این پرسش پرسشی واقعی، مهم و درخور توجه است، پرسشی که تلاش برای طرحش خود نوعی خاص از زیستن است.

مرجان سلیمان ساعت دل را از نگاه یالوم بررسی کرد

فلسفه در جای‌جای زندگی ما جاری است / اگر می خواهی خودت را بشناسی این کتاب را بخوان / یالوم می‌خواهد برای آینده، یالوم‌هایی دیگر تربیت کند

اخبار اندیشه مرجان سلیمان گفت: یالوم در تمام جلساتش، که حالا دیگر فقط یک ساعت‌اند، می‌خواهد دانشش را به مراجعان منتقل کند، انگار می‌خواهد برای آینده، یالوم‌هایی دیگر تربیت کند. نمی‌خواهد همه‌ی داشته‌هایش با خودش از بین برود. می‌خواهد به مراجعش یاد بدهد که صمیمیت مهم‌ترین عنصر در آغاز درمان است.

پیروزی بر ابتذال زندگی روزمره / کتابی برای رستگاری یا راهی برای اندیشیدن؟

اخبار اندیشهبه قول لوک فری، فلسفه دیگر آن چیزی نیست که زمانی معرفت عمومی می‌نامیدند. فلسفه یعنی یادگیری زیستن، یادگیری نترسیدن از چهره‌های مختلف مرگ یا به زبان ساده‌تر: یادگیری پیروزی بر ابتذال زندگی روزمره...لوک فری که شخصاً خداناباور است به هدف مشترک و درخشان دین و فلسفه در این کتاب اشاره می‌کند: رستگاری. 

فیلسوفان به عنوان پیامبران آگاهی

اخبار اندیشه «مسائل اخلاقی در جهان امروزی» کتابی ارزشمند در طرح سوالات اخلاقی (و بعضاً حقوقی) جهان معاصر و پاسخ به آنان است که در قالب ٢۵ مقاله به مسائل اخلاقی ۲۵ موضوع نو پدید می‌پردازد.

نظریه حسین سخنور در کتابش «خطا بر قلم صنع؟»

پرسش از خدا در جهان رنج‌بار/ وقتی "شر" یک زخم است / رویکرد فضیلت‌گرایانه و مفهوم "خدای حی"

اخبار اندیشهمزیت نگاه اخلاقی، آن است که به جای تمرکز بر اثبات وجود یا عدم وجود خدا، به مسئولیت‌ها، الزامات و معنای کنش انسانی در برابر شرور می‌پردازد.

شروین وکیلی، جامعه شناس در گفت و گو با « ایران» از معنای زندگی می گوید

تقلید کورکورانه برخی اندیشمندان ایرانی از نظریه ضدیت خیال و حقیقت غربی / همنشینی خیال و حقیقت در خرد ایرانی

اخبار اندیشهاین تصویر مشهور؛ یعنی ضدیت خیال با حقیقت نه درست است و نه فراگیر. این برداشت از متافیزیک مسیحیت غربی برخاسته و در عصر روشنگری به صورت هسته‌ مرکزی فهم فلسفی اروپاییان از جهان تثبیت شد. در ایران هم اگر می‌بینید رواج پیدا کرده، به خاطر پیروی از همین سرمشق است و وام‌گیری از نظام‌های مفهومی مدرن؛ وگرنه در ایران همیشه «خیال» و «حقیقت» مکمل هم قلمداد می‌شده‌اند. در خرد ایرانی خیال و حقیقت درهم‌ تنیده‌اند.

  زن در اندیشه استوارت میل

نگاه منفی به زنان / برتری مردان بر زنان تا رنسانس، عصر روشنگری و قرن 19 در غرب

اخبار اندیشهشکسپیر (۱۶۱۶-۱۵۶۴) نگاه چندان مثبتی به زنان نداشت. به طور مثال، «گرترود» در نمایش‌نامه هملت، زنی دسیسه‌گر معرفی می‌شود که با قاتل همسر خود ازدواج کرد. «لیدی مکبث»، همان زنی است که به وسوسه او، مکبث، پادشاه را در شبی که میهمان او بود، به قتل رساند. این نوع نگاه به بانوان، تا قرن نوزدهم نیز ادامه یافت. هابز، با وجودی که به برابری افراد بشر اعتقاد داشت، اما خانواده پدرسالار را نهادی طبیعی می‌دانست. لاک اگر چه با ولایت مطلقه سیاسی، مخالف بود، اما از برتری مردان در نهاد خانواده دفاع می‌کرد.

دیدن در تاریکی با شاخک‌های دارک مارکسیسم

نور فریب می‌دهد، تاریکی حقیقت را آشکار می‌کند؛ دیدن در عصر پسا فاشیسم / چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم / چرا باید در عصر سلطه بصری، به سایه پناه برد؟

اخبار اندیشهدر نهایت، تاریکی برای ما نه صرفا فقدان دیدن، بلکه «شیوه‌ای دیگر برای دیدن» است؛ شیوه‌ای که در آن سیاست، نه در وضوح، بلکه در لرزش، در شکاف، در اعوجاج و در امتناع از شفافیت کامل شکل می‌گیرد. در زمانه پساحقیقت، پسافاشیسم و پساروشنگری، شاید تنها راه نجات، نه یافتن نور جدید، بلکه زیستن در کنار تاریکی و آموختن از آن باشد.

مروری بر اندیشه‌های توماس مرتن راهب و متفکر معاصر

تقدیس جنگ به‌نام صلح، گناهی مدرن ؛ صلح در زمانه وحشت / این کتاب سال ها اجازه انتشار نیافت

اخبار اندیشهمرتن در این کتاب هشدار می‌دهد که تقدیس جنگ به‌نام صلح، گناهی مدرن است: «ما در دورانی زندگی می‌کنیم که نابود کردن میلیون‌ها انسان به یک تصمیم سیاسی بدل شده، اما کشتن یک انسان هنوز جرم تلقی می‌شود. این پارادوکس، وجدان ما را فلج کرده است»...کلیساهایی که به‌نام عقل سیاسی از جنگ‌های پیش‌دستانه یا بازدارندگی هسته‌ای دفاع می‌کنند، نه فقط ایمان را بی‌اعتبار، بلکه امید را غیرممکن می‌سازند.

سخنرانی مصطفی ملکیان در باره «چرا به باورهایمان باور داریم؟»

اخبار اندیشهنشست علمی نقد و بررسی کتاب «چرا به باورهایمان باور داریم؟» نوشته اندرو نیوبرگ و مارک والدمن، روز دوشنبه ۲۶ خرداد ۱۴۰۴ از ساعت ۱۶:۰۰ در مؤسسه حکمت و فلسفه ایران برگزار می‌شود.

مشهد؛ سخنرانی آیت الله محقق داماد در باره زمانه اندیشی در فلسفه و پیامدهای حقوقی آن

اخبار اندیشهبنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، تالار شیخ طوسی، نشست فلسفه زمانه اندیش را با سخنرانی آیت الله دکتر مصطفی محقق داماد، برگزار می کند.

«وضع کنونی تفکر در ایران» تشخیص بیماری و دعوتی به درمان

هراس و نگرانی داوری از فهم فلسفی ایرانیان / بیگانگی با فلسفه به دلیل سطحی نگری، ترجمه های نادقیق، و شهرت زدگی روشنفکری

اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی در دو اثر بنیادین خود، «مقام فلسفه در دوره تاریخ ایران اسلامی» و «وضع کنونی تفکر در ایران»، از تعلیق سخن می‌گوید؛ از دوری تاریخی ما از تفکر و از ورود بی‌مقدمه به تاریخ جدید غرب، بی‌آنکه مبادی و لوازم آن را دریافته باشیم. او بحران تفکر را نه در سطح برنامه‌ریزی فرهنگی، که در لایه‌های عمیق تاریخی و وجودی می‌بیند و با تحلیل نسبت ما با فلسفه، سنت، و مدرنیته، نشان می‌دهد که بدون بازاندیشی در بنیان‌های فکری خود، نه راهی به گذشته و نه امکانی برای آینده وجود دارد. روشنفکران، زبان‌باختگان: چرا فلسفه در ایران غریب می‌ماند؟

ابهام هستی‌شناختی در باره آغاز جهان

اخبار اندیشهایده‌ای کاملاً تازه و خلاقانه که تاکنون در فلسفه به این شکل مطرح نشده است: «شاید جهان نه از هستی آغاز شد، نه از نیستی؛ بلکه از ابهام، حالتی اولیه و نامشخص که هنوز تصمیم نگرفته بود هست باشد یا نباشد.

نخستین همایش فرافلسفه در ایران

اخبار اندیشهگروه فلسفه و انجمن علمی با همکاری معاونت پژوهشی دانشکده ادبیات دانشگاه شهیدبهشتی «نخستین همایش فرافلسفه در ایران» را برگزار می کنند.

داریوش شایگان؛ مادر گرجی و سنی، پدر ایرانی و شیعه؛ هویت چهل تکه / زندگی شایگان بدون توجه به رنجدیدگان / عشق به ایران تا جهان‌میهنی پسامدرن

اخبار اندیشهدر همسنجی عناصر گوناگون سازندۀ شخصیت فکری و فرهنگی شایگان، می‌توان گفت که آرام آرام سویۀ جهان‌میهنی در او رشد بیشتری کرد. هویت چهل‌تکه‌ای که او در نظر داشت در دو سویۀ توصیفی و تجویزی هم در چارچوب پسامدرنیته هم در چارچوب باور به ارزش‌ها و زیست جمعی جهان‌میهنانه می‌گنجید. شاید او، در نگرشی تقدیرگرایانه یا حتی پراگماتیستی، پسامدرنیته را گونه‌ای سرنوشت محتوم انسان، و هویت چهل‌تکه را هویت کولاژگونِ محتوم برای زیستن در آن می‌دانست.

استاد دانشگاه اتاوا کانادا از سخنان بیهوده در دنیای سیاست می گوید

تندروها با چه روشی ممکنه قانع بشوند؟/ بورگو و بحران حرف مفت و ضرورت شنیدن در سیاست/ درس‌هایی از فرانکفورت و گادامر

اخبار اندیشهبورگو می‌گوید اگر مثال دیویس را نمونه‌ای از گفت وگوی بالقوه‌ رهایی‌بخش مطابق با هرمنوتیک گادامری بدانیم، می‌بینیم که با دعوت به چنین مکالمه‌ای عملاً داریم طرف‌های ستمدیده‌ای مانند زنان زیر سلطه‌ی مردسالاری و رنگین‌پوستان گرفتار نژادپرستی و امثال ایشان را دعوت می‌کنیم که خود را به‌سختی و دردسر و خطر بیندازند و مکالمه‌ای خطرناک را با سرانجامی نامعلوم به امید تغییر آغاز کنند.

تدریس آثار علمی ویتگنشتاین با آموزش زبان آلمانی

اخبار اندیشهانجمن علمی فلسفهٔ غرب دانشگاه اصفهان و مؤسسهٔ چیستا کلاس های مجازی «آلمانی برای خواندن» را با تاکید بر متون فلسفی ویتگنشتاین برگزار می‌کنند.

نبود برابری میان زنان با مردان در اندیشه فیلسوفان غربی

اخبار اندیشهبا وجود زن ستیزی، فلسفه اخلاق کانت، قابلیت این را دارد که در دفاع از مدعیات فمینیستی، به کار گرفته شود. متفکر ما، هر انسانی، اعم از زن و مرد را غایت فی نفسه می دانست. بنابراین، مرد (پدر یا شوهر)، نمی تواند با زن همانند ملک خویش رفتار کند، چرا که مالکیت بر زن، مستلزم شیء دیدن او خواهد بود. وقتی زنان و مردان، هرکدام غایت فی نفسه باشند، آن‌گاه از این نظر، دارای موقعیتی برابرند و هیچ یک نمی تواند دیگری را مورد سوء استفاده قرار دهد.

رضا داوری اردکانی در مراسم گرامیداشت روز جهانی آینده:

داوری: در ۹۲ سالگی نه کتاب می‌توانم بخوانم و نه زندگی می‌توانم بکنم / همه زندگی من با کتاب بوده است

اخبار اندیشهرضا داوری اردکانی در مراسم روز جهانی آینده در فرهنگستان علوم گفت: اکنون در ۹۲ سالگی نه کتاب می‌توانم بخوانم و نه زندگی می‌توانم بکنم. آن روزی که کتاب می‌خواندم، زندگی می‌کردم. اما برخی‌ها نمی‌فهمیدند که زندگی من با کتاب است.

زندگی فلسفی با زندگی غیرفلسفی چه تفاوتی می‌کند؟

فلسفی زندگی کردن جرات و توانمندی می خواهد / ذهن سزاوار وظیفه‌ای است که درخور توانایی‌هایش باشد /"مرد بی‌خاصیت": فلسفه گمشده در زندگی مدرن

اخبار اندیشهتوصیفی که اولریش از خودش می‌کند، به «ماشینی تبدیل می‌شود که زندگی را بی‌امان ارزش‌زدایی می‌کند». تنها راه گریز از این لازمه این است که به ذهن وظیفه‌ای محول کنید که در خور توانایی‌هایش باشد؛ پرسش‌هایی پیش پایش بگذارید که بدون هیچ ملاحظه‌ای عمیقاً درباره‌شان بیندیشد. اما قطعاً این کار مستلزم این است که برای رسیدن به پاسخ‌ آن‌ها امید داشته باشید. و یک راه برای فهمیدن فلسفه‌ورزی همین است: فراهم‌آوردن فضایی امن برای عملکرد آزاد و رهای ذهن.

یک مناظره جدی حول سه گانه خدا، اخلاق، فلسفه

مناظره راسل با کاپلستون/ یکی از مهم‌ترین جدل‌های فلسفی در باب وجود خدا

اخبار اندیشه این گفت وگو نشان می‌دهد که بحث درباره وجود خدا و مبانی اخلاق، یکی از قدیمی‌ترین و پیچیده‌ترین مباحث فلسفی است. کاپلستون و راسل هر دو فیلسوف برجسته‌ای بودند و دیدگاه‌های آن‌ها به ما کمک می‌کند تا به درک عمیق‌تری از این مسائل پیچیده برسیم به ویژه از این منظر که برای مثال رفتار هیتلر در چه چارچوبی از منظر فلسفی قابلیت توضیح دارد.