ما قضاوت‌های‌مان را کردیم

یک: نمی‌دانم خاطره‌نگاری‌های روزانه‌ای که طی این چند روز در این ستون خواندید «درآمده» بود یا نه. سعی کردم فرم متفاوتی برای نوشتن یادداشت‌های جشنواره‌ای پیدا کنم؛ قضاوت درباره خوب و بدش با شما. اما چه خوب و چه بد، برای این آخرین شماره ناچارم از قالب همیشگی خارج شوم تا بتوانم چند نکته‌ پایانی را بگویم و ستون را ببندم و بروم پی کارم.

دو: تنها فیلمی که امروز دیدم «بی‌پولی» بود که احتمالاً می‌شود آخرین فیلم دیده‌شده در جشنواره بیست و هفتم. «بی‌پولی» فیلم خوبی نیست؛ تخت و کسل‌کننده است و موقعیت‌های جذابش آن‌قدر اندک است که نمی‌تواند فیلم را نجات دهد. کل داستان بر مبنای ایده بی‌پول شدن شخصیت مرد داستان استوار است؛ بدون بهره‌گیری از اوج و فرودها و چرخش‌های معمول در چنین داستانی. «بی‌پولی» می‌توانست با همین ایده ساده هم پیش برود، به شرط آن که شخصیت‌های قابل باورتری می‌ساخت و هر سکانس را از شوخی‌های جذاب و موقعیت‌های بامزه انباشته می‌کرد. اما در شکل فعلی‌اش، بیش از چند شوخی خوب و دو سه صحنه خنده‌دار واقعاً چیزی برای سرگرم کردن تماشاگر ندارد و در بسیاری از دقایق کسالت‌بار می‌شود. 

سه: جشنواره امسال خوشبختانه حال و روز بهتری از جشنواره قبلی داشت؛ کیفیت عمومی فیلم‌ها افزایش یافته بود و نحوه اداره و جزئیات اجرایی هم از سال قبل بهتر بود. شرایط سالن مطبوعات در مقایسه با تمام هفت هشت سال اخیر بهبود قابل توجهی پیدا کرده بود و نظم و حساب و کتاب داشت. وضعیت کیفی فیلم‌ها از جهاتی غیرمنتظره بود؛ در ابتدای جشنواره همه می‌گفتند باعث خوش‌حالی است که بیضایی و کریم‌مسیحی در این دوره فیلم دارند، اما حالا در پایان جشنواره دو تا از کم‌اهمیت‌ترین و تلف‌شده‌ترین فیلم‌ها، آثار همین دو نفر هستند. اتفاق ویژه جشنواره امسال، کم‌تأثیر شدن آثار فیلمسازان قدیمی‌تر سینمای ایران چه از نسل اول و چه از نسل دوم، و بالغ شدن اصغر فرهادی و درخشیدن جوان‌هایی مثل شهرام مکری است.

چهار: مراسم اختتامیه امروز برگزار می‌شود و طبعاً ما در این لحظه نمی‌دانیم که برگزیده‌های نهایی چه کسانی خواهند بود. اما با نگاهی به فهرست نامزدها می‌شود گفت که انتخاب‌های اولیه داورها چندان بی‌ربط نیستند. غیر از این نکته که توجه به «تردید» تا این حد که بخواهد نامزد ده جایزه شود، غیرمنطقی و عجیب است، بقیه نامزدها پذیرفتنی به نظر می‌رسند. اما در این دوره، شرایط به شکلی است که انتخاب‌های نهایی به شدت اهمیت دارند و اگر قرار باشد برنده‌ها با ملاحظات و مصلحت‌سنجی‌های معمول انتخاب شوند، کل عملکرد هیئت داوران بی‌اعتبار خواهد شد.

پنج: جذاب‌ترین بخش ویژه‌نامه امروز، آرای بیست و دو منتقدی است که در نظرسنجی ما شرکت کرده‌اند؛ نتیجه جمع‌بندی بسیار شگفت‌انگیز است: «درباره الی» با اختلاف حیرت‌آوری به عنوان فیلم برگزیده انتخاب شده است. این اندازه موفقیت برای یک فیلم در دوره‌های اخیر جشنواره کمتر اتفاق افتاده و در سال های اخیر به خاطر نمی‌آورم که فاصله انتخاب اول و دوم منتقدین تا این اندازه زیاد باشد. انتشار این رأی‌گیری پیش از اعلام نظر هئیت داوران رسمی جشنواره هم اتفاق بی‌سابقه‌ای است و باز به خاطر نمی‌آورم که پیش از اعلام جوایز در مراسم اختتامیه، جمع‌بندی نظر منتقدین سینمایی کشور درباره برگزیده‌های جشنواره منتشر شده باشد. این می‌تواند از دو جهت، اتفاق مبارکی باشد: اول از این بابت که به محض مشخص شدن رأی هیئت داوران، امکان مقایسه سریع و بلافاصله میان نظر این دو گروه مهیاست و دوم از این جهت که گاهی اعلام نتایج در مراسم اختتامیه باعث ایجاد نوعی واکنش می‌شود و بعداً بعضی‌ها دل‌شان می‌خواهد جوری رأی بدهند که با نتایج رسمی تفاوت داشته باشد، اما رأی‌های فعلی چون در این مقطع زمانی منتشر می‌شوند چنین امکانی را ایجاد نمی‌کنند و به همین دلیل، شاید صادقانه‌تر به حساب بیایند.

شش: جشنواره تمام شد و ما قضاوت‌های‌مان را کردیم. منتظر می‌مانیم تا ببینیم ظرفیت اکران و شرایط امروزی سینمای ایران با فیلم‌هایی که در جشنواره دیدیم چه خواهد کرد و مردم، کدام فیلم‌ها را به شهرت خواهند رساند و از کدام فیلم‌ها استقبال نخواهند کرد. معلوم نیست که سال آینده در این روزها هم بتوانیم عقیده امروزمان را درباره آثار جشنواره بیست و هفتم داشته باشیم؛ قطعاً گذر ایام و نحوه استقبال مخاطبان عادی سینمارو ملاک‌های مهمی برای ارزیابی نهایی فیلم‌ها به شمار می‌آیند.